Mural Stane Tomašević u Baru kao simbol ženske antifašističke borbe
Tomašević je učestvovala i u osnivanju Antifašističkog fronta žena, ženske političke organizacije formirane tokom rata i zaslužne za emancipaciju žena širom Jugoslavije
Mural Stane Tomašević, umjetnice Emine Nimanbegović, zvanično je otvoren danas zahvaljujući projketu „Izuzetne žene Crne Gore“ Centra za ženska prava (CŽP) u saradnji sa ambasadom Kraljevine Holandije i Opštine Bar.
Kroz taj projekat, kako je kazala direktorica CŽP Maja Raičević, razvijaju saradnju sa gradovima u Crnoj Gori kroz izradu murala koji predstavljaju najznačajnije žene Crne Gore 19. i 20. vijeka. Projektom žele da odamo svojevrsno priznanje njihovoj autentičnosti i nepokolebljivom duhu u borbi za emancipaciju žena.
„Među njima je i Stana Tomašević, partizanka, političarka i diplomatkinja, prva politička komesarka u Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije, kao i prva ambasadorka u poratnoj Jugoslaviji“, poručila je Raičević.
Stana je bila simbol crnogorskog i jugoslovenskog antifašizma, istakla je, ali i inspiracija pokretima otpora u savezničkim državama. Od samog početka II svjetskog rata, pridružuje se borbi: Učestvovala je u Trinaestojulskom ustanku protiv okupatora, u bitki na Sutjesci 1943. godine, kao pripadnica Četvrte proleterske crnogorske brigade, i preživjela njemački desant na Drvar godinu dana kasnije. Od 1941. godine kao članica KPJ ističe se kao politička radnica u partizanskim jedinicama i rukovoditeljka SKOJ-a i USAOJ-a.
Učestvovala je i u osnivanju Antifašističkog fronta žena, ženske političke organizacije formirane tokom rata i zaslužne za emancipaciju žena širom Jugoslavije.
Filozofski fakultet je završila 1954. godine u Beogradu, gdje je u poslijeratnom periodu obavljala brojne važne funkcije. Birana je za poslanicu u Saveznoj skupštini i predsjednicu Odbora za spoljnu politiku Vijeća naroda.
Bila je načelnica odjeljenja za školstvo u Agitpropu CK KPJ-a od 1949. do 1958. godine, a od 1958. do 1963. godine pomoćnica Saveznog sekretara za rad i radne odnose. Učestvovala je u rješavanju brojnih pitanja koja su se ticali pionira, omladine, prosvjete i rada. Godine 1963. stupila je na dužnost ambasadorke SFRJ u Norveškoj i Islandu, a zatim u Danskoj.
Odlikovana je Partizanskom spomenicom 1941. godine, Ordenom Bratstva i jedinstva prvog reda i drugim visokim odlikovanjima Jugoslavije, Norveške, Danske, Italije, Holandije i Luksemburga.
„Stanu Tomašević saborci pamte kao „hrabru, mudru, oštru i pravičnu“ osobu. Nadamo se da će ovaj mural čuvati sjećanje na našu heroinu i inspirisati mlade generacije da šire vrijednosti za koje se borila“, zaključila je Raičević.
Korvin van Strin, predstavnik ambasade Kraljevine Holandije, pohvalio je projekat CŽP-a i saradnju sa Opštiom Bar te poručio da im je čast su bili njegov dio. Istakao je važnost rodne ravnopravnosti kao ljudskog prava i značaj koji ona ima u sprječavnaju nasilja nad ženama i djevojčicama.
„Kroz ovaj projekat želimo da naglasimo šta sve žene mogu da postignu i jesu postigle. Ovim projektom se odužujemo. Murali ženskih uzora, pet nevjerovatnih žena Crne Gore, među kojima je i Stana Tomašević je znak poštovanja prema Crnoj Gori i željeli smo da odamo počast vašoj bogatoj istoriji“, poručio je.
Baranima i lokalnoj upravi je čestitao Dan Bara, 24. novembar u sklopu čijeg obilježavanja je i otvoren mural.
Potpredsjednica Opštine Bar, Tanja Spičanović, zahvalila se partnerima i svim kolegama iz lokalne uprave koji su pomogli u realizaciji ovog murala. Mural je, ocijenila je ona, umjetničko djelo ali i mnogo više od toga.
„Mural sa likom Stane Tomašević, heroine crnogorske Narodnooslobodilačke borbe, heroine partizanskog pokreta je zapravo svjedočanstvo i simbol svih onih vrijednosti za koje je Stana, ali i mjnoge žene koje su pripadale tom pokretu, dala svoj nemjerljiv doprinos“, poručila je.
Spičanović je kazala da je mural podsjetnik na hrabrost, slobodarstvo i opor svemu onome što ugrožava pravo čovjeka na slobodan i dostojanstven život. Simbol je istorije, ocijenila je, i omaž ženama koje su ostavile trag u njoj.
Kako je kazala, Stana je imala veliku ulogu u ženskom pokretu i odlučnosti žena da zauzmu čvršću i važniju poziciju u društvu što je za opšte dobro. Zbog toga se nada da će njen mural služiti kao inspiracija budućim generacijama i ohrabriti ih da baštine vrijednosti za koje su se ona i druge crnogorske heroine borile.
Autorka murala, Emina Nimanbegović, zahvalila se svima što su došli da podrže ovaj projekat i kazala da joj je čast što je imala priliku da izradi mural u čast jedne od najvećih žena u istoriji Crne Gore.
( Marija Pešić )