Registrovano 11 kriminalnih grupa, značajno prisustvo i onih iz Turske, Gruzije, Rusije...

U Crnoj Gori registrovano je aktivno djelovanje 11 visokorizičnih organizovanih kriminalnih grupa (OKG), od kojih najveći broj ima preko 30 članova.

U odnosu na prethodno izrađenu osnovnu verziju dokumenta Procjena opasnosti od teškog i organizovanog kriminala – SOCTA 2021, u međuvremenu su identifikovane dvije nove OKG, dok je za jednu OKG utvrđeno da više nije aktivna.

Dominantna kriminalna aktivnost visokorizičnih OKG iz Crne Gore je krijumčarenje kokaina na međunarodnom nivou, pri čemu su ove strukture i dalje zadržale trend udruživanja sa kriminalnim grupama sa područja drugih država Zapadnog Balkana.

To piše u posljednjem izvještaju Procjena opasnosti od teškog i organizovanog kriminala u Crnoj Gori SOCTA 2024 koji je objavila Vlada.

"I dalje jedan od ključnih segmenata u djelovanju visokorizičnih kriminalnih grupa predstavlja primjena najtežih oblika nasilja, manifestovana kroz bezobzirnu eliminaciju protivnika u kriminalnim aktivnostima, a sve sa ciljem ne samo preuzimanja monopolskog položaja već i sa ciljem osvete i totalnog revanšizma i potpune eliminacije pripadnika suprotstavljenih kriminalnih grupa.Teza da visokorizične kriminalne grupe koriste korupciju kao metod rada, potvrđena je kroz njihovu infiltraciju i stvaranje saradničkih pozicija u organima za sprovođenje zakona i organima obavještajno-bezbjednosnog sektora, koje su vremenom transformisane, tako da su neki službenici organa za sprovođenje zakona postali članovi ili vođe pojedinih segmenata djelovanja u okviru visokorizičnih kriminalnih grupa. Bezbjednosni rizik od djelovanja visokorizičnih OKG dodatno usložnjavaju nedjelotvorni sudski postupci, što za posljedicu ima boravak na slobodi značajnog broja članova, koji su optuženi za organizaciju i direktno izvršenje teških krivičnih djela protiv života i tijela. Navedena situacija u prvom redu omogućava konsolidaciju aktivnosti visokorizičnih OKG i ponovno uspostavljanje njihove kohezije, a ujedno povećava i stepen bezbjednosnog rizika, s obzirom na to da navedena lica mogu biti meta suprotstavljenih kriminalnih struktura", navodi se.

Ističe se i da je u posljednjem vremenskom periodu registrovano je i značajno prisustvo inostranih kriminalnih grupa na području Crne Gore i njihovo uvezivanje sa visokorangiranim OKG iz Crne Gore.

"Što je posebno karakteristično za OKG iz Turske, Gruzije, Rusije i drugih istočnoevropskih zemalja. Navedena situacija u značajnoj mjeri doprinijeće međusobnom širenju uticaja i infiltraciji na druga kriminalna tržišta", piše u dokumentu.

Navodi se i da je krijumčarenje i distribucija narkotika i dalje predstavlja primarnu aktivnost OKG.

"U transkontinentalnim aktivnostima i dalje je evidentno značajno učešće kriminalnih struktura iz Crne Gore praćeno visokim stepenom prilagodljivosti potrebama tržišta kroz korišćenje novih metoda i prilagođavanje promjenama u legislativi i tehničkotehnološkim dostignućima. Crna Gora je zadržala ulogu tranzitne države za krijumčarenje svih vrsta narkotika, koje se realizuje kako od strane OKG iz Crne Gore, tako i od strane OKG iz regiona, prvenstveno Albanije. OKG iz Crne Gore i dalje imaju značajno učešće u krijumčarenju na transkontinentalnom nivou i distribuciji narkotika na evropskom tržištu. Krijumčarenje velikih količina narkotika ima izraženo visok stepen organizacije koji podrazumijeva uključenost u sve faze krijumčarenja - nabavku, organizaciju transporta koji se uglavnom realizuje pomorskim putem do luka u Evropi, gdje se vrši prihvat i organizacija dalje distribucije, uz upotrebu teretnih motornih vozila. Putničkim motornim vozilima uglavnom se krijumčare manje količine svih vrsta narkotika u fabričkim ili namjenski prepravljenim šupljinama (sjedišta, patos, rezervni točak i dr.). Tokom 2022. i 2023. godine zapljene narkotika na području Crne Gore su u većem broju slučajeva registrovane na zvaničnim graničnim prelazima, dok se manji broj zapljena odnosio na zelenu i plavu granicu".

Piše i da krijumčarenje heroina nije dominantna kriminalna aktivnost kada su u pitanju OKG iz Crne Gore.

"Ova kriminalna aktivnost je i tokom izvještajnog perioda bila karakteristična za OKG koje gravitiraju na sjeveru Crne Gore, posebno zbog blizine sa dijelom Balkanske rute koja prolazi preko Kosova i Albanije. U posljednjem vremenskom periodu registrovano je aktivnije učešće i uključivanje u predmetne aktivnosti i kriminalnih grupa iz centralnog dijela Crne Gore, prvenstveno kriminalnih grupa iz Podgorice, koje su uspostavile direktne kontakte sa kriminalnim grupama u Turskoj, odakle se heroin krijumčari direktno do Podgorice. Takođe je registrovano da su kriminalne grupe iz Tuzi, koje sa albanskim kriminalnim grupama sarađuju u krijumčarenju marihuane i akciznih roba, aktivne i u krijumčarenju heroina", piše u dokumentu SOCTA.

Navodi se i da je registrovano i da albanske kriminalne grupe često vrše krijumčarenje heroina preko teritorije Crne Gore bez učešća crnogorskih državljana.

"Kriminalne grupe porijeklom iz Crne Gore koje djeluju u državama Evropske unije i dalje su aktivne u ditribuciji heroina kroz lokalne dilerske mreže, a takođe je registrovano učešće pojedinaca, crnogorskih državljana u lokalnoj distribuciji heroina u državama Evropske unije, što potvrđuju i podaci koji ukazuju na sve veći broj državljana Crne Gore lišenih slobode. OKG i kriminalne grupe iz Crne Gore su i dalje u velikoj mjeri oslonjene na saradnike u Turskoj, prvenstveno zbog etničkog sastava grupa koji je znatno uticao na uspostavljanje snažnije saradnje sa krijumčarskim grupama iz Turske. Modus krijumčarenja preko teritorije Crne Gore je ostao nepromijenjen. Heroin se krijumčari kopnenim putem, najčešće preko zvaničnih graničnih prelaza, u količinama od 15 do 20 kg, korišćenjem autobusa, putničkih i teretnih motornih vozila, sakriven u specijalno izrađenim bunkerima. Paravan za krijumčarenje predstavlja korišćenje transportnih sredstava kompanija koje se bave uvozom/izvozom i transportom različitih vrsta roba".

U dokumentu piše i da dio heroina ostaje u Crnoj Gori za potrebe domaćeg tržišta i da su kriminalne grupe iz Rožaja zadržale poziciju glavnih snabdijevača herionom za kriminalne grupe iz Berana, Nikšića, Podgorice i Bara koje sprovode lokalnu distribuciju.

"Kriminalne grupe iz sjevernog dijela Crne Gore, koje su bile specijalizovane za krijumčarenje heroina i koje su imale saradničke mreže u državama Zapadne Evrope (Njemačka, Francuska, Belgija, Švajcarska i dr.), tokom izvještajnog perioda uspostavile su saradnju sa važnijim crnogorskim OKG koje se bave krijumčarenjem i distribucijom kokaina, te je registrovano da su postale dio kriminalnih mreža preko kojih se vrši krijumčarenje i distribucija kokaina i marihuane. Crnogorska dijaspora u Njemačkoj, Francuskoj, Danskoj i drugim državama Evrope, koristi se od strane crnogorskih kriminalnih grupa za prihvat narkotika u ovim državama i njegovu dalju preprodaju i distribuciju. Kad je u pitanju zapljena heroina, na području Crne Gore je u 2022. godini registrovan porast u odnosu na 2021. godinu, dok je 2023. godine registrovan pad zapljena. Cijene heroina, bez obzira da li se radi o heroinu koji je namijenjen daljem krijumčarenju ili lokalnoj distribuciji, ostale su približno iste. Cijena kilograma heroina u Crnoj Gori kreće se u rasponu od 15 do 20 000 eura, dok se cijena heroina koji se distribuira na lokalnom nivou krajnjim korisnicima kretala u rasponu od 10 do 30 eura po gramu, izuzimajući ljetnju turističku sezonu kada dolazi do malog porasta cijene, zbog veće potražnje".

Krijumčarenje oružja

U dokumnetu piše i da iako Crna Gora u regionu nije dominantno prepoznata kao teritorija - izvor oružja koje je namijenjeno krijumčarenju, aktivnosti usmjerene na nelegalnu trgovinu vatrenog oružja moraju se tretirati sa posebnom pažnjom, naročito iz razloga transnacionalnog djelovanja OKG.

"I pored činjenice da je u prethodnom periodu oduzeta značajna količina vatrenog oružja u ilegalnom posjedu, u Crnoj Gori, kao i ostalim državama Zapadnog Balkana i dalje postoje značajne količine vatrenog oružja, relativno lako dostupne pripadnicima visokorizičnih OKG. S obzirom na geografski položaj Crne Gore, zadržana je njena tranzitna uloga u sprovođenju aktivnosti krijumčarenja vatrenog oružja iz susjednih država u države Zapadne Evrope..."

Piše i da članovi kriminalnih grupa i operativno interesantna lica i dalje mogu bez značajnijih prepreka doći u posjed vatrenog oružja.

"I dalje se registruju pojedinačni slučajevi konvertovanja gasnih (startnih) pištolja, koji su dostupni u slobodnoj prodaji, a koji nakon prepravke dobijaju svojstvo vatrenog oružja i kao takvi mogu poslužiti za izvršenje krivičnih djela. Analiza raspoloživih podataka o modifikovanom (konvertovanom) vatrenom oružju, čija je pojava izražena u državama Evropske unije, ukazuje na trend pada upotrebe ove vrste vatrenog oružja u Crnoj Gori. Važno je napomenuti da ni u prethodnom periodu modifikovano vatreno oružje u Crnoj Gori nije predstavljalo izražen bezbjednosni problem, kako zbog relativno malog broja slučajeva, tako i zbog činjenice da nijesu registrovani slučajevi da je modifikovano vatreno oružje do sada korišćeno za izvršenje teških krivičnih djela".

U dokumentu se navodi i da su u sklopu kampanje "Poštuj život, vrati oružje" u prethodnom periodu, građani dobrovoljno vratili 2.871 komad različitih vrsta vatrenog oružja, 1.437 djelova vatrenog oružja, 515 minskoeksplozivnih sredstava, više od 60.000 komada municije različitog kalibra, dok je tokom izvještajnog perioda dobrovoljno vraćeno 937 komada oružja, 379 djelova vatrenog oružja, 157 minsko-eksplozivnih sredstava i više od 25 000 komada municije.

Ilegalne migracije i trgovina ljudima

Crna Gora je zadržala status tranzitne države, koji je imala i u prethodnom periodu, sa trendom rasta aktivnosti ilegalnih migracija i krijumčarenja ljudi.

"U Crnoj Gori nijesu registrovane organizovane kriminalne grupe koje se bave krijumčarenjem ljudi, već je ova aktivnost sprovođena od strane lokalnih krijumčarskih grupa i pojedinaca koji djeluju na granicama sa susjednim državama i koje pružaju logistiku međunarodnim krijumčarskim mrežama u migrantskim operacijama. Krijumčarske grupe koje se bave aktivnostima krijumčarenja uglavnom broje od pet do 15 članova, sa jasno definisanim ulogama i prethodno određenim zadacima...".

Navodi se i da je za Crnu Goru karakteristično kontinuirano povećanje broja migranata koji tranzitiraju preko teritorije naše države, pa je u izvještajnom periodu zabilježen porast broja migranata, aktivnosti krijumčarenja i broja lica koja učestvuju u sprovođenju ove kriminalne aktivnosti....

Kada je u pitanju trgovina ljudima u dokumentu se navodi da je u prethodnom periodu bila zastupljena kroz različite oblike radne i seksualne eksploatacije, ali u manjem broju i kroz iskorišćavanje lica, uglavnom RAE populacije u svrhu prosjačenja.

"Za Crnu Goru je karakteristično da je pojava prostitucije naročito izražena tokom trajanja turističke sezone na području crnogorskog primorja, pri čemu se kao pogodnost koriste olakšani uslovi za ulazak i boravak stranih državljana zbog turističke sezone. Međutim, porast broja stranih državljana koji borave na teritoriji naše države tokom cijele kalendarske godine je uslovio da ova pojava, posljednjih godina nema samo sezonski karakter. U Crnoj Gori nijesu registrovane OKG koje sprovode aktivnosti trgovinom ljudi. Detektovane su manje grupe lica bez jasne hijerarhije ili čvrste ogranizacije, koja su radno angažovana u ugostiteljskim objektima ili hotelima, gdje učestvuju u ugovaranju i pružanju seksualnih usluga, a često su povezana i sa lokalnom distribucijom narkotika".

Piše i da je značajan porast broja lica koja pružaju seksualne usluge, detektovan sa područja Ukrajine nakon priliva velikog broja ukrajinskih državljana na teritoriju Crne Gore, uzrokovanog ratnim dešavanjima u Ukrajini.

"Nacionalnu strukturu lica koja pružaju seksualne usluge, osim ukrajinskih državljana, čine i državljani zemalja Južne Amerike i državljani bivših jugoslovenskih država (Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Srbija, Sjeverna Makedonija i Kosovo). Seksualne usluge pružaju punoljetna lica, nijesu registrovani slučajevi pružanja usluga od strane maloljetnih lica. Cijena pružanja seksualne usluge se kreće u rasponu od 100 do 250 eura. Veći iznos za pružene usluge od navedenog zastupljen je na području crnogorskog primorja, u mjestima koja u ponudi imaju luksuzne hotele, resorte, mini luke sa usidrenim jahtama, u kojim boravi klijentela veće platežne moći i predstavlja pogodno tlo za elitnu prostituciju".

Krijumčarenje akciznih roba - duvana i duvanskih proizvoda

U dokumentu piše da je i u Crnoj Gori je izražena problematika krijumčarenja cigareta.

Piše da je Luka Drač u Albaniji tačka ulaska cigareta dopremljenih brodovima iz Ujedinjenih Arapskih Emirata, Turske, Kine i slično. Nakon toga, jedan krak krijumčarskih ruta ide preko Crne Gore, tzv. tranzitom cigareta prema „trećim zemljama” (Srbija, Kosovo i dr.), dok jedan dio tih cigareta ostaje nezakonito na području Crne Gore.

"Jedan od registrovanih načina djelovanja, podrazumijeva i modus u kojem su cigarete namijenjene za uništenje 'otuđivane' sa ciljem dalje prodaje na ilegalnom tržištu u Crnoj Gori i daljeg krijumčarenja ka državama regiona. Ovakav način krijumčarenja cigareta omogućila je laka infiltracija pripadnika kriminalnih struktura u redove bezbjednosnog sektora, zakonska regulativa koja definiše funkcionisanje Slobodne zone Luke Bar, kao i finansijska moć koju posjeduju OKG koje djeluju u poslovima krijumčarenja cigareta. Korupcija sa posebnim fokusom na korupciju na visokom nivou Aktivnosti organa za sprovođenje zakona koje su u posljednjem periodu registrovane na području Evrope potvrdile su da je korupcija usko vezana sa organizovanim kriminalom. Korupcija je duboko ukorijenjena u mnogim državama unutar i van...".

U dokumentu SOCTA piše i da državljani istočnoevropskih država i Turske, koji borave na području Crne Gore, dovode se u vezu sa sprovođenjem aktivnosti pranja novca posredstvom međusobno povezanih pravnih lica registrovanih na teritoriji Crne Gore u čijim vlasničkim i upravljačkim strukturama imaju učešće, a koje uglavnom posluju u oblastima konsaltinga, finansijskog poslovanja i poreskog upravljanja, izgradnje i trgovine nekretninama i trgovine motornim vozilima.

Terorizam i vjerski ekstremizam

U dokumentu piše i da je u Crnoj Gori registrovano djelovanje nekoliko selafističkih grupa, koje karakteriše različiti nivo radikalizacije, sa jasno uočljivim inostranim uticajem i njihova fokusiranost na pokušaje širenja radikalne ideologije.

"Region Zapadnog Balkana u sve većoj mjeri služi za pružanje logistike radikalnim i ekstremističkim pokretima, a u znatno manjoj mjeri registrovan je kao područje sa rizikom od napada. Radikalizacija na Zapadnom Balkanu najčešće se manifestuje kroz različite oblike nenaprednih vjerskih pokreta (najčešće je riječ o selafizmu), koji su nehomogeni, kako u pogledu pravca djelovanja, tako i u krajnjim ciljevima, dok su u manjem obimu prisutni ekstremno desničarski i ljevičarski pokreti i pojedinci. U kontekstu navedenog, region Zapadnog Balkana može se posmatrati kao područje pogodno za regrutaciju lica sa ciljem učešća u stranim oružanim formacijama, ali i kao područje pogodno za širenje različitih vrsta radikalnih i ekstemističkih ideologija. U Crnoj Gori registrovano je djelovanje nekoliko selafističkih grupa, koje karakteriše različiti nivo radikalizacije, sa jasno uočljivim inostranim uticajem i njihova fokusiranost na pokušaje širenja radikalne ideologije".

( D.C., Jelena Jovanović )