SOCTA: Organizovani kriminal uplivao u izvršnu vlast i pravosuđe

Organizovani kriminal uplivao je u institucije u čijoj je nadležnosti upravo borba protiv organizovanog kriminala i korupcije, a naročito u organima izvršne vlasti i pravosuđa.

To piše u najnovijoj javnoj verziji Procjene opasnosti od teškog i organizovanog kriminala (SOCTA 2024) koju je izradio međuresorni tim sastavljen od predstavnika organa obavještajno bezbjednosnog sektora i Specijalnog državnog tužilaštva, uz koordinaciju Biroa za operativnu koordinaciju organa obavještajno bezbjednosnog sektora.

Objašnjeno je da organizovani kriminal u Crnoj Gori ne odstupa od slike na globalnom i regionalnom nivou, te da svoj uticaj ostvaruje kroz sprovođenje nasilja i korupcije.

"Proaktivno djelovanje organa obavještajno-bezbjednosnog sektora u izvještajnom periodu, te pokretanje kriminalističkih istraživanja i istraga, rezultiralo je identifikacijom upliva organizovanog kriminala u institucije u čijoj je nadležnosti upravo borba protiv organizovanog kriminala i korupcije, a naročito u organima izvršne vlasti i pravosuđa. Takođe, identifikovane su nezakonite aktivnosti koje se odnose na odgovorna lica u privrednim društvima, drugom subjektu privrednog poslovanja ili drugom pravnom licu, koje zloupotrebom svog položaja ili povjerenja u pogledu raspolaganja tuđom imovinom, prekoračenja granica svog ovlašćenja ili nevršenja svoje dužnosti, pribavljaju sebi ili drugom protivpravnu imovinsku korist ili prouzrokuju imovinsku štetu", piše u SOCTA-i.

Oni ističu da korupciju u Crnoj Gori karakteriše postupanje zaposlenih u državnim organima i preduzećima u javnom i privatnom sektoru:

"Koji zloupotrebom službenog položaja, te političke i ekonomske moći, činjenjem ili propuštanjem izvršenja službenih radnji, kroz jasno podijeljene uloge i zadatke, sprovode aktivnosti u cilju sticanja protivpravne imovinske koristi. Ova kriminalna aktivnost proizvodi značajan gubitak za budžet Crne Gore. Statistički podaci pokazuju da u izvještajnom periodu ona prelazi iznos od nekoliko desetina miliona", piše u dokumentu.

Istaknuto je da, kada su u pitanju trendovi koji prate ovu oblast, po prvi put su procesuirana lica koja su zauzimala visoke pozicije u organima obavještajno-bezbjednosnog sektora i pravosuđa:

"Koja su koruptivna krivična djela vršila kroz propuštanje i nevršenje službenih radnji, odavanje tajnih podataka iz tekućih istraga, te korišćenje položaja i posredovanje u donošenju presuda i odluka o dodjeljivanju međunarodne zaštite i izdavanja odobrenja za nabavku oružja. Aktivnosti ovih lica registrovane su u aktivnostima OKG koje dominantno sprovode aktivnosti krijumčarenja narkotika i izvršenja teških krivičnih djela protiv života i tijela, kao i u aktivnostima OKG koje se bave krijumčarenjem akciznih roba – cigareta i oružja".

U SOCTA-i piše i da su određene kriminalne grupe formirali upravo javni funkcioneri i službenici organa obavještajno-bezbjednosnog sektora:

"Koji su činjenjem ili propuštanjem izvršenja službenih radnji, kroz jasno podijeljene uloge i zadatke, sprovodili aktivnosti u cilju sticanja protivpravne imovinske koristi, kako bi drugim članovima omogućili pribavljanje sredstava za izvršenje krivičnog djela i protivpravne imovinske koristi za cjelokupnu OKG. Druge, pak, OKG struktuirane su od lica koja nijesu javni funkcioneri, ali za sprovođenje svojih kriminalnih aktivnosti koriste njihove usluge.U tom smislu OKG, naročito one visokorizične, čiji članovi, a među njima i korumpirani činioci izvršne vlasti, eksploatišu porodicu, prijatelje i druga lica sa kojima su u bliskim odnosima i koriste njihov uticaj na izvršnu vlast, prevashodno na sektor bezbjednosti, ali i pravosuđe, te veze sa organima državne uprave i lokalne samouprave kako bi podržali sprovođenje njihove kriminalne aktivnosti ili izvršili nezakonit uticaj. Može se reći da eksploatacija porodice, lojalnosti i prijateljstva kao uobičajena u sprovođenju ovih aktivnosti ne odstupa od prakse koju koriste OKG na tlu Evrope".

Dodaje se da podaci Europola pokazuju da su članovi od povjerenja koji su dio unutrašnjeg kruga strateških aktera i aktera na visokom nivou ciljani da izvrše uticaj i natjeraju ove aktere da podrže kriminalne aktivnosti, svjesno ili nesvjesno.

"Oblasti posebno rizične sa aspekta korupcije i korupcije na visokom nivou su poslovi prometa akciznih roba i oružja, krijumčarenja narkotika, uvozno-izvozni poslovi, te oni vezani za bankarski sektor, sprovođenje tenderskih procedura i drugi".

"Lica koja učestvuju u sprovođenju ove kriminalne aktivnosti prilagodljiva su i fleksibilna, proaktivna u traženju novih načina za napredak i širenje uticaja prilikom sprovođenja ove kriminalne aktivnosti i relativno lako se prilagođavaju promjenama u zakonodavstvu i politikama organa za sprovođenje zakona. Kao ključne mete korupcije izdvajaju se organi za sprovođenje zakona, prvenstveno Uprava carina i Uprava policije, kao i pravosudni organi, odnosno službenici državnih organa uključenih u kontrolu prometa roba, istraga, ali i drugih uprava koje sprovode tenderske procedure i politike, kao i lica u privatnom sektoru. Sredstva koja se najčešće koriste u cilju sprovođenja koruptivnih aktivnosti su dominantno finansijska sredstva – novac, usluge i druga materijalna dobra. OKG i pojedinci sprovode koruptivne aktivnosti kako bi ostvarili ciljeve, a to su skrivanje i omogućavanje kriminalnih aktivnosti, dobijanje povjerljivih informacija, izbjegavanje i usporavanje istraga, sprovođenje aktivnosti u odnosu na suprotstavljene OKG, uticaj na pravosudne organe, kao i pribavljanje protivpravne imovinske koristi kroz presude pravosudnih organa", piše u SOCTA-i.

Pojašnjeno je da se, u cilju sprovođenja te kriminalne aktivnosti uglavnom ne koristi nasilje ili neki oblik zastrašivanja, ali su u pojedinim slučajevima detektovane prijetnje nasiljem.

"Takođe, registrovan je pritisak na pojedina lica prijetnjom na uništenje njihove imovine. Predmetna kriminalna aktivnost ima direktan uticaj na Crnu Goru, kroz smanjenje budžetskih prihoda u onim aktivnostima koje su usmjerene na krijumčarenje, u aktivnostima javnih funkcionera u organima za sprovođenje zakona, na efikasnost organa, kao i na smanjenje povjerenja građana u rad državnih institucija. Takođe, u privrednim društvima koja su dijelom vlasništvo države, nastupila je šteta kroz smanjenje prihoda, odnosno povećanje troškova".

Političke promjene ometaju kriminal

"Različiti politički, društveni i socioekonomski činioci utiču na sprovođenje ove kriminalne aktivnosti. Zbog promjena na političkom planu, česte su i promjene na pozicijama koje pokrivaju javni funkcioneri, što ometa vršenje krivičnih djela u dužem vremenskom periodu i ponekad olakšava otkrivanje krivičnih djela od strane onih koji ih naslijede na tim pozicijama.

Institucionalna slabost, podložnost korupciji, socijalni status službenika i sa druge strane finansijska moć koju posjeduju OKG koje djeluju u različitim kriminalnim djelatnostima, faktori su koji ukazuju da će se koruptivne aktivnosti nastaviti i u narednom periodu. Pozitivni ishod u sudskim postupcima koji su pokrenuti u prethodnom periodu, odnosno donošenje pravosnažno osuđujućih presuda, mogli bi značajno uticati na stanje u ovoj oblasti, pri čemu bi se u značajnoj mjeri ostvarila svrha generalne i specijalne prevencije prilikom izricanja krivičnih sankcija", piše u Procjeni opasnosti od teškog i organizovanog kriminala. .

( Jelena Jovanović )