Vlada: Javni dug će rasti brže od ekonomije

Neto javni dug Crne Gore u naredne tri godine će rasti i u nominalnom iznosu sa sadašnjih 4,2 na 5,5 milijardi eura, ali i u odnosu na bruto-društveni proizvod (BDP) sa sadašnjih 57,6 na 62,88 odsto BDP-a na kraju 2027. godine, pokazuje projekcija javnog duga 2024-2027. objavljena uz predlog budžeta za narednu godinu.

Podaci pokazuju i da će u svakoj godini iz ovog perioda neto javni dug rasti znatno brže od crnogorske ekonomije.

Vlada planira na neto javni dug na kraju naredne godine iznosi 4,7 milijardi, što je za 10,2 odsto više nego što će iznositi na kraju ove godine dok će istovremeno nominalni BDP porasti za 7,4 odsto. U 2026. godini neto javni dug raste za 8,8 odsto na 5,12 milijarde, a nominalni BDP za 5,1 odsto. Taj negativni trend se nastavlja i u 2027. kada će neto javni dug porasti za 7,4 odsto, a nominalni BDP za 4,6 odsto. Nominalni rast BDP je rast u samom iznosu njegove procjenjene vrijednosti bez uticaja inflacije, dok je realni rast ima nižu vrijednost. Prema Vladinoj fiskalnoj strategiji BDP će u narednoj gdoini imati realan rast od 4,8 odsto, u 2026. od 3,1 odsti i u 2027. godini od 3,2 odsto.

Neto javni dug Crne Gore na kraju decembra 2023.godine, iznosi 3.97 milijardi eura odnosno 58,04% BDP-a, a neto javni dug Crne Gore, na kraju decemba 2020. godine iznosio je 3.53 milijarde eura i u njega su uključene i obveznice države koje su emitovane u decembru te godine u iznosu od 750 miliona eura.

Aktulena Vlada premijera Milojka Spajića je izabrana krajem oktobra prošle godine.

“Na nivo zaduživanja u predstojećem periodu prevashodno će uticati iznosi nedostajućih sredstava definisanih u fiskalnom okviru 2024-2027. godine, koji pokazuju da će se u narednom periodu država zaduživati samo za potrebe otplate duga i finansiranje kapitalnog budžeta. U strukturi dugova koje treba otplatiti u narednim godinama, najveće učešće imaju obaveze po osnovu ino i domaćih obveznica, otplate kredita kod kineske Exim banke za izgradnju prve dionice auto-puta Bar-Boljare, PBG aranžmani sa Svjetskom bankom iz 2018. i 2020. godine i kredit kod Dojče banke iz 2023. godine”, navodi Ministarstvo finansija.

Najveće jednokratne otplate, čiji je uticaj na iznos otplate najznačajniji, kako je pojašnjeno, odnose se na euroobveznice koje dospijevaju 2025. godine u iznosu od 500 miliona, domaće obveznice koje dospijevaju 2026. godine u iznosu od 50 miliona eura, kao i euroobveznice koje dospijevaju 2027. godine u iznosu od 750 miliona.

“U 2025. godini za otplatu duga potrebno je obezbijediti oko 830 miliona eura i u cilju obezbjeđenja nedostajućih sredstava za narednu godinu, Ministarstvo finansija je završilo pregovore za DPL aranžman vrijedan 180 miliona eura, od kojih je 80 miliona obezbijeđeno od strane Svjetske banke (ugovor potpisan u oktobru 2024. godine), dok je preostali dio obezbijeđen od strane Francuske razvojne agencije (AFD) i OPEC međunarodnog fonda, sa iznosima od po 50 miliona. Ugovor sa Svjetskom bankom i sa ADF-om je potpisan u oktobru 2024. godine, a sa OPEC međunarodnim fondom se očekuje tokom novembra 2024. godine”, navodi Ministarstvo finansija.

Prema podacima ovog Vladinog resora u 2026. godini za otplatu duga potrebno je obezbijediti oko 353 miliona eura, koja se u najvećem dijelu odnose na redovnu otplatu kredita kod Exim Kina banke iz 2014. godine, isplatu domaće obveznice iz 2019. godine u iznosu od 50 miliona eura, redovnu otplatu kredita kod Svjetske banke (PBG 1 i PBG 2) iz 2018. i 2020. godine i Dojče banke iz 2023. godine.

“Međutim, u 2027. godini za otplatu duga iz prethodnog perioda potrebno je obezbijediti oko 972 miliona eura, od čega se najveći dio odnosi na isplatu obveznica iz 2020. godine, u iznosu od 750 miliona eura, redovnu otplatu kredita kod Exim Kina banke iz 2014. godine i kredita kod Svjetske banke (PBG 2) iz 2020. godine. Stoga, projektovano je obezbjeđivanje većeg iznosa depozita u 2026. godini u cilju rasterećenja potreba za zaduženjem u 2027. godini, odnosno stvaranja rezerve u iznosu od oko 140 miliona eura (bez zlata). Na osnovu navedenog, procjenjuje se da će za potrebe otplate duga u 2027. godini biti potrebno obezbijediti dodatnih oko 830 miliona eura”, kazali su u Ministarstvu finansija.

Pojašnjeno je da je vrlo važno naglasiti da će na kretanje duga u velikoj mjeri uticati finansiranje infrastrukturnih i razvojnih projekata.

“U tom pogledu planirana su kreditna zaduženja za razvojne i infrastrukturne projekte iz oblasti obrazovanja, zdravstva, odbrane, putne i željezničke infrastrukture, komunalne infrastrukture, energetike, digitalne infrastrukture, zaštitne životne sredine itd. Kroz instrument EU za reformu i rast za region Crnoj Gori je dodijeljeno oko 383 miliona eura podrške, od čega se 2/3 predmetnih sredstava odnosi na kreditna zaduženja namijenjena za razvojne i infrastrukturne projekte, dok će 1/3 iznosa biti opredijeljena kroz bespovratna sredstva. Projekte je potrebno realizovati do kraja 2028. godine”, navodi Ministarstvo finasija.

Upravljanje dugom 2024. godine

Nakon što je u 2023. godini izašla iz hedžing aranžmana vezanog za dolarski dug sa Exim Kina bankom, kada je po ovom osnovu pozitivnog “mark to marketa” prihodovano oko 64 miliona američkih dolara, Ministarstvo finansija je januaru 2024. godine, ponovo zaključilo hedžing aranžman za pomenuti dug.

“Tom prilikom je cjelokupan iznos duga prema Exim Kina banci od 754,07 miliona američkih dolara konvertovan u eure, po kursu EUR/USD 1,087, a dolarska kamatna stopa od 2% zamijenjena je eurskom kamatnom stopom od 0,98%.

Osim toga, vodeći se najboljom međunarodnom praksom aktivnog upravljanja javnim dugom, realizovana je hedžing transkacija, odnosno transkacija unakrsnog valutnog svopa, kojom je dug po osnovu obveznica emitovanih u martu 2024. godine konvertovan iz USD u EUR od 1,0905. Istovremeno, dolarska kamatna stopa od 7,25% zamijenjena je eurskom

kamatnom stopom iz hedžinga od 5,88%. Osim što su predmetne transakcije doprinijele smanjenju valutnog rizika, značajno su uticale i na poboljšanje valutne strukture državnog duga, pa je na kraju trećeg kvartala 2024. godine, učešće eurskog u državnom dugu iznosilo čak 99,0%, što je za 17,7 procentnih poena više u odnosu na kraj 2023. godine”, istaknuto je iz Ministarstva finansija.

U ovom resoru navode da je kvalitetno upravljanje dugom potvrđeno i u okviru ocjena kreditne rejting agencije Standard and Poors, koja je u ovoj godini dva puta pozitivno ocijenila kreditni rejting Crne Gore i to, u martu ove godine, poboljšavajući izgled B kreditnog rejtinga iz stabilnog u pozitivan, da bi u avgustu 2024. godine povećala kreditni rejting Crne Gore iz B u B+ sa stabilnim izgledima.

“Pored povećanja kreditnog rejtinga u avgustu 2024. godine, od strane kreditne rejting agencije Standard and Poors, u septembru 2024. godine i međunarodna agencija za kreditni rejting Moody’s, prvi put, nakon 2013. godine, povećala je kreditni rejting Crne Gore sa “B1” na “Ba3”, uz stabilne izglede”, navodi Ministarstvo finansija.

Do kraja godine strategija za upravljanje dugom

Iz Ministarstva finansija su do kraja ove godine najavili usvajanje srednjoročne strategija za upravljanje dugom.

“U okviru strategije će biti definisane smjernice za upravljanje dugom u narednom, trogodišnjem periodu. Namjera je da se strategija usmjeri na identifikovanje i prevazilaženje ključnih rizika u upravljanju dugom, koji se ogledaju u riziku refinansiranja, te upravaljanja valutnim i kamatnim rizikom duga”, naveli su u ovom resoru.

( Marija Mirjačić, Goran Kapor )