Vila Medin - priča o nepravdi i uništenju

Priča o Vili Medin, jednom od prvih hotela u Budvi i začetnika elitnog turizma na ovom dijelu Jadrana, priča je o odnosu države prema građanima, nepravdi i borbi koju nasljednici staromještanske porodice i danas vode kako bi na sudu vratili vrijednu imovinu u srcu Starog grada, oduzetu prije skoro osam decenija.

U jeku dešavanja uoči majskih izbora, aktuelna gradska vlast odlučila je da očisti Vilu Medin, ukloni otpad i smeće koje se u njoj odlagalo godinama. Opština odlučuje i da zamijeni prozore i vrata, najvaljujući šta sve planira sa oronulom kućom na Trgu pjesnika.

Nasljednici su dali zeleno svjetlo da se vila očisti, ali ne i da se obavljaju radovi na adaptaciji, jer je vila pod restitucijom i, kako tvrde, mora biti vraćena onima kojima je nepravedno oduzeta.

O mučnoj istoriji nekadašnjeg hotela, koji su vlasti prvo oduzele, a potom, nakon katastrofalnog zemljotresa 1979. godine,ž i sravnile sa zemljom, iako je građevina jedna od rijetkih u Starom gradu koja je preživjela razorni potres, i izgrade kuću ni nalik nekada arhitektonski lijepoj vili, za “Vijesti” priča jedan od nasljednika Ivan Vuković.

“Porodica Medin je prisutna u Budvi od 1705. godine, kada je naš davni predak Kristoforo Medin doselio iz Kastel Lastve (Petrovac) u Stari grad Budvu. Generacije Medina su živjele u porodičnoj zgradi u Njegoševoj 2. U prizemlju je bila trgovina, a porodica je živjela na gornjim etažama. Krajem dvadesetih godina prošlog vijeka počeo je razvoj turizma u Budvi, pa su neke porodice investirale u izgradnju hotela i pansiona. Među njima su bili i moj djed Ivo Medin sa suprugom Olgom, rođenom Suđić, te je sredinom tridesetih godina započela izgradnja hotela”, kaže Vuković, unuk Olge i Iva Medina, koji živi u Velom Lošinju, ostrvu u Hrvatskoj.

Kako je naveo, djed Ivo i baka Olga su bili suvlasnici hotela.

“Nakon smrti bake Olge 1938. godine njihovih šestoro djece, odnosno naši roditelji, su zajedno sa svojim ocem Ivom postali suvlasnici hotela. Građenje i opremanje hotela je završeno u prvoj polovini 1939. godine, kada je hotel otvoren i kada su ušli prvi gosti. Nije mi poznato ime arhitekta koji je izradio tehničku dokumentaciju, ali se prema fotografiji iz onog vremena vidi kako je to bila promišljena arhitektura u odnosu na Stari grad s jedne strane i lučne konture morskog žala s druge. Bruto razvijena površina hotela zajedno s balkonima na morskoj strani iznosila je 844,89 kvadratnih metara. Hotel je raspolagao sa 22 sobe i 38 kreveta. Ulično pročelje zgrade je diralo vanjsko stepenište kuće Rađenović, što danas nije slučaj. To je vidljivo u dispozicijskom nacrtu Starog grada iz vremena prije zemljotresa, kao i na snimku geoportala”, naglasio je Vuković.

Imovina oduzeta, porodica istjerana

Prema njegovim riječima, hotel je funkcionisao sve do napada na Jugoslaviju, 6. aprila 1941. godine.

“Nakon toga, hotel je zatvoren, a djed Ivo, njegov brat Nikola i naši roditelji su iz Njegoševe 2 preselili u hotel. Tamo su živjeli sve dok ondašnje vlasti nisu pokrenule proces nacionalizacije. Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Republike Crne Gore na Cetinju, od 28. aprila 1948. godine, ‘naređuje se zemljišniku K.O. Budva da se izbriše pravo vlasnosti dosadašnjih vlasnika (imenovani su Ivo Medin i njegova djeca), te da uknjiži pravo upravljanja na ime i u korist opšte-narodne imovine s pravom upravljanja Opštine Budva’. Istim ukazom obuhvaćeni su hotel ‘Avala’, hotel ‘Medin’ i hotel ‘Balkan’. Nakon toga, cijela porodica je bila prisiljena vratiti se u staru kuću. Tamo su živjeli i naši roditelji dok ih porodične, poslovne ili fakultetske obaveze nisu odvele u druge djelove Jugoslavije. Na starini je jedino ostao živjeti najmlađi sin Iva i Olge Medin, Želimir, sa svojom porodicom. Naši roditelji su redovno s nama djecom provodili ljetne praznike kod djeda Iva. Građani Budve su nas poznavali i provodili smo lijepi dio djetinjstva u Budvi ‘naše mladosti’”, ispričao je Vuković.

Kako je dodao, u jednom trenutku je u posjed Vile Medin došla SDK (Služba društvenog knjigovodstva) Jugoslavije, koja ju je koristila kao odmaralište za svoje zaposlene.

“Zemljotres iz 1979. godine je bio udarac za sve građane Budve, njihove porodice i prijatelje. Stara kuća u Njegoševoj 2 je teško stradala i bila neupotrebljiva za život. Tog ljeta, kada se tektonika smirila, moj ujak Želimir i ja smo, uz saglasnost Opštine, preselili dio namještaja, porodičnu biblioteku i stvari koje nisu stradale u prizemlje Vile Medin. Zgrada je jako dobro podnijela oba zemljotresa. Koliko se sjećam, a tada sam imao 31 godinu, nisam primijetio neka ozbiljna oštećenja, kako u pročelju, tako i u armirano-betonskoj konstrukciji podova. Nažalost, ono što nije srušio zemljotres, srušile su vladajuće strukture”, kazao je Vuković.

Zgrada srušena jer je prevelika

Političari, arhitekti i konzervatori, kako je istakao, zaključili su da je zgrada prevelika, pa su je srušili do temelja.

“Prema projektu dubrovačke arhitektice, gospođe Marije Kojaković, izgrađene su dvije uske zgrade, koje se ni po ničemu ne mogu uporediti s izvornim projektom. Ne razumjem kako je u tako predivnom mediteranskom gradu bilo moguće provesti ovakav urbicid, a da osim zainteresovanih niko iz struke arhitekata i urbanista nije službeno reagovao. Stari grad Budva je stavljen na listu zaštićenih spomenika kulture 1949. godine, a to znači da se u tom stanju mora sačuvati. Kome je moglo pasti na pamet da Vili Medin i hotelu Balkan mijenja njihov izvorni arhitektonski izgled i pravi neku kvazi imitaciju primorske arhitekture. Ni po konzervatorskim normama, ni po međunarodnim konvencijama, to se nije smjelo desiti”.

Vuković naglašava da je obnova Starog grada trajala 10 godina, da su mnoge zgrade obnovljene, neke i iz temelja, da je izvedena i nova infrastruktura, otvorena neka zapuštena dvorišta:

“A minama je srušena sigurno najljepša kuća u gradu. Opština Budva, 1998. godine, u postupku eksproprijacije preuzima od SDK vlasništvo nad novokomponovanom zgradom na Trgu pjesnika. Nakon političkih i društvenih promjena devedesetih godina i proglašenja Zakona o restituciji oduzete imovine iz 2004, mi preostali nasljednici smo pravovremeno podnijeli zahtjev za povraćaj. Naša pravna zastupnica je prikupila i priložila svu potrebnu dokumentaciju koja je pronađena u Državnim arhivima u Budvi, Cetinju i Kotoru. Od te 2004. godine do danas, po našem predmetu ništa se nije dešavalo. Mijenjale su se komisije za povraćaj oduzete imovine, najprije u Budvi, zatim u Baru. Istovremeno je Narodna banka Srbije u sudskom procesu tražila obeštećenje od Opštine Budva. Nedavnom pravosnažnom presudom Osnovnog suda u Kotoru, Narodna banka Srbije je izgubila taj spor. Da li to znači da će naš predmet za povraćaj oduzete imovine konačno doći na red? Nisam previše siguran, ali znam da mi nasljednici svojih roditelja imamo ne samo pravnu već i moralnu obavezu da se do kraja borimo za porodično nasljeđe. Naši djed i baka su se morali dobro namučiti da u ono doba zatvore finansijsku konstrukciju izgradnje hotela”, naglašava Vuković.

Saglasnost na čišćenje, ne i radove

Ističe da je predsjednik Opštine Budva krajem 2009. najavio da će na sjednici Skupštine opštine odbornicima staviti na glasanje odluku da se “Vila Medin” prodaje, bez obzira što je u postupku restitucije. Kada je saznao za to, Vuković navodi da se obratio predsjedniku Skupštine s molbom da na sjednici Skupštine 20. septembra 2009. obavijesti odbornike o “nečasnim namjerama koje bi Skupština trebala usvojiti”.

“Nakon toga predsjednik Opštine je povukao tu tačku sa dnevnog reda Skupštine. Ovog proljeća sam od strane Opštine Budva, preko glavne arhitektice gospođe Jelene Lazić, obaviješten da Opština Budva planira organizovati čišćenje i obnovu propalih djelova zgrade, kao vanjske stolarije, unutarnjih instalacija, krovišta i eventualno nekih konstruktivnih djelova zgrade. Gospođa Lazić je zamolila za našu suglasnost za navedene radove, međutim moji rođaci i ja smo dali saglasnost isključivo za čišćenje zgrade od višegodišnjeg smeća koje je zdravstveno i higijenski ugrožavalo stanovnike Starog grada. Bez obzira na to što je Opština Budva planirala izvesti radove o svojem trošku, saglasnost za izvođenje arhitektonsko-građevinskih i instalaterskih radova nisam dao ni ja, niti moji rođaci”.

Služila kao smetlište 35 godina

Prema Vukovićem riječima, 35 godina nakon što su ponovno otvorena vrata Starog grada, ta nedovršena zgrada je služila djelimično za spremanje teatarskih rekvizita, a uglavnom kao smetlište raznoraznog krupnog otpada.

“Već 35 godina ta zgrada nije privedena namjeni, a nama zakonitim nasljednicima nije vraćena. Opštinska vlast, bez obzira što zna da je objekt pod teretom restitucije, već planira muzičku školu ili neki sličan sadržaj. Namjera Opštine Budva da aktivira objekt je u suprotnosti sa Zakonom o restituciji. To je i politički upitno s obzirom na to da Crna Gora očekuje skoro pristupanje Evropskoj uniji, gdje su vlasnička imovinska prava uzdignuta na najviši stepen ljudskih prava”.

( Vuk Lajović )