Uljarević: Transparentnost suštinski preduslov za izgradnju povjerenja u institucije

Transparentnost nije samo tehnička kategorija, već suštinski preduslov za izgradnju povjerenja građana u institucije, ocijenila je izvršna direktorica Centra za građansko obrazovanje (CGO) Daliborka Uljarević.

Ona je to kazala na konferenciji “Transparentnošću do odgovornosti”, koju je danas u Podgorici organizovao CGO, u okviru projekta “Transparentni organi – informisano građanstvo”.

Kako je saopšteno iz CGO, sa konferencije je poručeno da su lokalne uprave prvi servis građana i da postoji dosta prostora za unaprijeđenje njihove transparnetnosti, ali i da se već kristališu i neki dobri primjeri.

Izvršna direktorica CGO-a Daliborka Uljarević ocijenila je da transparentnost osigurava odgovornost prema zakonima, građanima i, najvažnije, prema javnom interesu.

„Transparentnost nije samo tehnička kategorija, već suštinski preduslov za izgradnju povjerenja građana i građanki u institucije“, kazala je Uljarević.

Kako je naglasila, institucije koje nijesu transparentne teško mogu ispuniti svoj puni kapacitet, jer se povjerenje javnosti gubi.

„To je naglašeno vidljivo u Crnoj Gori, gdje institucije bilježe izrazito nizak stepen povjerenja građana i građanki“, rekla je Uljarević.

Ona je dodala da je participacija pravo i odgovornost svih, kao i da bez uključivanja građana u oblikovanje javnih politika, nijedna zajednica ne može napredovati.

Državni sekretar Ministarstva javne uprave Naim Gjokaj naglasio je da je puna primjena principa transparentnosti i otvorenosti visoko na agendi prioriteta tog Vladinog resora.

“Ministarstvo javne uprave sprovelo je Analizu funkcionisanja sistema lokalne samouprave, gdje smo s pažnjom analizirali stanje u pogledu primjene ovih principa”, podsjetio je Gjokaj.

Prema njegovim riječima, to su oblasti koje zahtijevaju mnogo više pažnje donosioca odluka.

“Mi smo fokusirani na kreiranje efikasnijih i održivih zakonskih rješenja koje treba da doprinesu unaprijeđenju stanja,” naveo je Gjokaj.

On je istakao da se radi na novom Zakonu o lokalnoj samoupravi koji, kako je naveo, treba da donese značajne novine.

„Uvjeren sam da, kada djelujemo transparentno i otvoreno, svi dobijamo mnogo. Građani su informisani i uključeni, a lokalna samouprava u građanima dobija partnere i kreira svrsishodne politike koje rješavaju njihove probleme i potrebe, čime u potpunosti ostvaruje svoju svrhu”, naglasio je Gjokaj.

Kako je saopšteno iz CGO, na panelu „Uloga transparentnosti u jačanju odgovornosti iz ugla nstitucija i civilnog društva” naglašen je značaj korišćenja instituta slobodnog pristupa informacijama, otvorenosti institucija, ali i edukacije građana.

Rukovoditeljka Odsjeka za slobodan pristup informacijama Agencije za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama (AZLP) Biljana Božić naglasila je važnost proaktivnosti obveznika primjene zakona, odnosno obaveze da učine dostupnim informacije analitičarima procesa, javnosti i NVO sektoru.

„Tako bi procesi bili maksimalno transparentni, a samim tim i državna uprava po mjeri građana i građanki sa riječju prešla u djelo” istakla Božić.

Ona je ocijenila da je pravovremeno djelovanje i obavještavanje javnosti od posebnog interesa za građane.

“U praksi, informacije se moraju promptno dijeliti sa svim korisnicima/cama, jer to rezultira boljim rezultatima i većim povjerenjem u institucije,” pojasnila je Božić.

“Informisan građanin može dati kvalitetne predloge za rješavanje izazova, dok su na predstavnicima vlasti odgovornost i zadatak da transparentno vode procese, pravovremeno obavještavaju javnost i prezentuju rezultate svog rada”, zaključila je Božić.

Koordinator programa Ljudska prava u CGO-u Damir Suljević istakao je da su demokratija i transparentnost uslovljene jedna drugom.

„Nema transparentnosti bez demokratije i nema demokratije bez transparentnosti,” naveo je Suljevoć.

Kako je istakao, kada je u pitanju primjena Zakona o slobodnom pristupu informacijama, ključni nedostaci su jasno identifikovani.

“Već je jasno koji sve problemi postoje u praksi, zbog čega je i važno rješavati uzroke, i to ne samo kroz izmjene i dopune ili donošenje novog zakona, već i kroz druge mjere koje nadležni moraju preduzeti šireći svijest o važnosti transparentnog rada,” poručio je Suljević.

Generalni sekretar nevladine organizacije KOD Miodrag Vujović smatra da postoji nerazumijevanje oko potrebe dostupnosti informacija.

“Ukoliko ne možemo pronaći informacije na zvaničnim sajtovima, moramo slati zahtjeve za slobodan pristup informacijama. Međutim, ono što možemo čuti iz AZLP-a jeste da pojedinci zloupotrebljavaju ovaj institut, što baca sjenku na nas koji ga koristimo za istraživački rad i moramo biti korektivni faktor sistema“, rekao je Vujović.

Kako je dodao, postupci pojedinaca koji zloupotrebljavaju informacije mogu uticati na percepciju onih od nas koji ih koriste na odgovoran i profesionalan način.

Suljević je ukazao da neki organi zatvaraju prema kritičarima sistema, ali i da postoje dobri primjeri.

On je ukazao na potrebu za edukacijama za adekvatno korišćenje Zakona o slobodnom pristupu informacijama, ali i na probleme u praksi u dijelu dugog čekanja na informacije, kao i njihove necjelovite dostupnosti.

To, kako smatra Suljević, vodi i procesuiranju pred Upravnim sudom i dugim postupcima u kojima informacija gubi na aktuelnosti kad se konačno dobije.

“Zakon je jasan, ali realnost je drugačija. Sistem odgovornosti u Crnoj Gori je na niskom nivou, jer ukoliko nemamo mehanizme za sankcionisanje onih koji su dužni da učine informacije dostupnim, ne možemo očekivati pomake”, upozorio je Suljević.

Kako je saopšteno iz CGO, na drugom panelu je predstavljen Indeks transparentnosti opština u Crnoj Gori, uz prateću diskusiju o dobrim praksama i izazovima na lokalnom nivou i fokus na centralizaciju koja je opštinama veliko opterećenje.

Direktorica za strategiju i komunikacije CGO-a Zvezdana Kovač, predstavljajući metodologiju izrade Indeksa transparentnosti opština u Crnoj Gori, rekla je da se nerijetko dešavalo da istraživači nijesu uspijevali da nađu traženi podatak ili dokument na vebsajtu opštine, već su morali putem pretraživača da isti tip dokumenta traže pod varijacijama naslova i datuma.

„Jedan od ključnih savjeta svim opštinama bio bi da se trude da sajtove učine što pristupačnijim i jednostavnijim za upotrebu široj javnosti“, rekla je Kovač, ističući da činjenica da je neki podatak objavljen ne znači da će naći put do krajnjeg korisnika.

„Postojali su nizovi barijera koji bi se ispriječili između istraživača i traženih podataka, samo iz razloga što neko nije napisao jasan naziv i postavio ga u ispravan odjeljak sajta, ili je isto zaboravio da učini. Krajnji korisnik informacije, građanin ili građanka često se susreću sa izostankom podataka i dokumenata”, navela je Kovačević.

Pomoćnica Generalne sekretarke za sistem lokalne samouprave u Zajednici opština Crne Gore Blaženka Dabanović kazala je da se, gledajući sajtove jedinica lokalne samouprave, stiče utisak da su informacije često dostupne, ali nijesu sistematizovane na pravi način.

„Informacije bi trebalo da su budu kategorisane i objavljene na isti način u svim opštinama kako bi bile dostupne građaniama,“ rekla je Dabanović.

Ona je podržala inicijativu za uspostavljanje sistematizovanog registra usluga lokalnih zajednica.

„Takva platforma bi bila ključna za unaprijeđenje transparentnosti i dostupnosti informacija, čime bi se smanjila centralizacija i omogućila ravnomjernija raspodjela resursa i usluga između razvijenih i nerazvijenih opština,“ zaključila je Dabanović.

Gjokaj je kazao da je analiza Ministarstva javne uprave pokazala da Crna Gora ima jedan od najcentralizovanijih sistema uprave.

„Započeli smo proces decentralizacije, što je važan korak. Centralizovani sistem znači da lokalne samouprave nemaju snagu koju bi trebalo da imaju,“ ocijenio je Gjokaj, naglašavajući da reforma javne uprave ostaje prioritet u narednom periodu.

On je, podržao inicijativu CGO-a oko uspostavljanja jedinstvenog kataloga usluga.

„Digitalizacija je osnov za unaprijeđenje uprave, a jedan od ključnih koraka je uspostavljanje sistematizovanog registra usluga lokalnih zajednica“, naveo je Gjokaj.

Predsjednik opštine Plav Nihad Canović rekao je da mu je drago što je čuo od državnog sekretara da je sistem centralizovan. „Jer se i sami često suočavamo sa potrebom da za odluke na opštinskom nivou konsultujemo državne vlasti“.

Canović je naglasio važnost transparentnosti u nekoliko ključnih oblasti, poput načina trošenja budžetskih sredstava, javnih nabavki, kao i u procesu zapošljavanja na lokalnom nivou.

“Svako slobodno radno mjesto mora biti oglašeno ZZZ, što osigurava jednakost šansi za sve kandidate. Moj cilj, kao predsjednika opštine, je da građani budu sigurni da su budžetska potrošnja, javne nabavke i zapošljavanje potpuno transparentni procesi. To su ključni segmenti za izgradnju povjerenja i borbu protiv korupcije“, poručio je Canović.

Sekretarka Sekretarijata za lokalnu samoupravu i društvene djelatnosti Prijestonice Cetinje Aleksandra Dapčević, osvrnula se na važnost saradnje lokalnih samouprava i civilnog sektora u procesu donošenja odluka.

„U Prijestonici Cetinje koristimo institut slobodne stolice, što omogućava prisustvo i aktivno učešće predstavnika NVO na gotovo svim skupštinskim zasijedanjima,“ rekla je Dapčević.

Ona je naglasila da u toj opštini uspješno funkcioniše i Savjet za saradnju lokalne uprave i civilnog sektora, kao platforma za kontinuiranu razmjenu informacija i ideja koja doprinosti jačanju transparentnosti i povjerenja građana u rad lokalne samouprave.

Kako je saopšteno iz CGO, nakon panela, uručena su priznanja lokalnim upravama koje su po Indeksu transparentnosti crnogorskih opština imale najveći broj poena.

Dodaje se da je Podgorica zauzela prvo mjesto, dok je drugoplasirana opština Herceg Novi, a trećeplasirana opština Bar.

( MINA )