Zaštita ili gaženje demokratije?

Najviši sud u Rumuniji poništio je juče rezultat prvog kruga predsjedničkih izbora nakon optužbi za rusko uplitanje i saopštio da cijeli proces, koji je trebalo da bude završen ovog vikenda, mora biti ponovljen.

Odluka Ustavnog suda, koja je konačna, donijeta je dva dana nakon nakon što je aktuelni predsjednik Klaus Johanis skinuo oznaku povjerljivosti i objavio obavještajne podatke u kojima se navodi da je Moskva vodila opsežnu kampanju koja je obuhvatala hiljade naloga na društvenim mrežama kako bi promovisala proruskog kandidata Kalina Georgeskua na platformama kao što su TikTok i Telegram.

Georgesku, koji je prije prvog kruga predsjedničkih izbora 24. novembra bio praktično nepoznat, završio je na prvom mjestu, što je izazvalo pitanja o tome kako je takvo iznenađenje bilo moguće.

Odluka suda izazvala je politički haos u ovoj strateški važnoj članici EU i NATO, raspirivši podjele koje su se pojavile nakon šokantne pobjede Georgeskua, a analitičari smatraju da bi presuda mogla oslabiti institucije, izazvati ulične proteste i na kraju dodatno ugroziti prozapadni kurs zemlje.

U drugom krugu, koji je bio zakazan za nedjelju, a glasanje je već počelo na biračkim mjestima u inostranstvu, trebalo je da se suoče Georgesku i proevropska kandidatkinja Elena Laskoni.

Istraživanje javnog mnjenja koje je sprovela agencija AtlasIntel, 4. i 5. decembra, a koje je prenio portal hotnews.ro, pokazalo je da je Laskoni blago ispred Georgeskua sa 48,6% prema 46,4%, samo dan nakon što su objavljeni dokumenti o navodnoj ruskoj intervenciji.

Dokumenta koja je objavio vrhovni savjet bezbjednosti u srijedu navode da je zemlja bila meta “agresivnih hibridnih ruskih napada” tokom izbornog perioda.

“Proces za izbor predsjednika Rumunije biće potpuno ponovljen, a vlada će odrediti novi datum i... kalendar za potrebne korake”, saopštio je juče Ustavni sud.

Dodaje se da je odluka donijeta “u cilju obezbjeđivanja pravičnosti i zakonitosti izbornog procesa”.

Odluka će, prema pisanju “Politika” biti smatrana vrlo kontroverznom, jer političari sa obje strane, kako radikalne desnice, tako i liberalni reformisti, gledaju na poništavanje kao pokušaj starog političkog establišmenta, koji je u velikoj mjeri izgubio povjerenje javnosti, da zadrži vlast preko prvosudnog sistema. To se odnosi na Socijaldemokratsku stranku (PSD) i Nacionalnu liberalnu stranku (PNL).

“Veoma je vjerovatno da sud neće dozvoliti Kalinu Georgeskuu da se ponovo kandiduje” rekao je za Rojters Sergiu Miskoiu, profesor političkih nauka.

Početkom ove godine, sud je zabranio liderki ultranacionalističke stranke i poslanici Evropskog parlamenta Dijani Sošoaca da se kandiduje za predsjednicu, što su analitičari ocjenili kao prekoračenje sudskih ovlašćenja.

“Biće uličnih protesta, ljudi će se radikalizovati i, u zavisnosti od toga koji kandidat iz radikalne desnice ostane u trci, ljudi će se okupiti oko njega”, rekao je Miskoiu.

Laskoni, liberalna bivša TV novinarka, juče je kritikovala ono što smatra otmicom izbornog procesa. “Danas je trenutak kada je rumunska država zgazila demokratiju. Bože, rumunski narod, istina i zakon će pobijediti i kazniti one koji su krivi za uništavanje naše demokratije”, izjavila je odmah nakon odluke o poništenju.

Odluku je kritikovao u Georgi Simion, lider opozicione krajnje desničarske Alijanse za ujedinjenje Rumuna (AUR), nazivajući je “državnim udarom”. “Devet politički postavljenih sudija, uplašenih da kandidat izvan sistema ima sve šanse da postane predsjednik Rumunije, odlučilo je da poništi volju Rumuna”, kazao je.

Međutim, premijer socijaldemokrata Marsel Čolaku podržao je odluku, nazivajući je “jedinim ispravnim rješenjem nakon objavljivanja dokumenata… koji pokazuju da je rezultat glasanja Rumuna bio očigledno iskrivljen usljed ruske intervencije”.

Rumunska vlada će sada morati da napravi vremenski okvir za nove izbore, saopštio je sud.

Aktuelni predsjednik Klaus Johanis, čiji mandat završava 21. decembra, kazao je da će ostati na funkciji do izbora novog predsjednika. On je takođe kazao da Rumunija ostaje “čvrsta proevropska i NATO država”.

Šokantna pobjeda Georgeskua u prvom krugu 24. novembra izazvala je zabrinutost među prozapadnim centristima i pokrenula demonstracije u centru Bukurešta. Kasno u četvrtak, uoči sada otkazanog drugog kruga predsjedničkih izbora, hiljade demonstranata okupile su se u glavnom gradu, Bukureštu, u znak podrške demokratiji.

Rumunski muzičari, filmski režiseri, glumci i građanski aktivisti izrazili su svoju podršku Eleni Laskonia, pozivajući glasače da ne izoluju zemlju od svojih saveznika i partnera. Procjenjuje se da je 3.000 ljudi uzvikivalo slogane “Evropa!” i “Ne fašizmu”, noseći transparente na kojima je pisalo “Demokratija je u opasnosti” i “Naša djeca će biti slobodna”.

Georgeskuove oštre kritike NATO-a i EU i njegova prijetnja da će obustaviti svu pomoć Ukrajini - podstakli su strahove da se Rumunija okreće od Zapada i približava pojasu država u centralnoj i istočnoj Evropi sa moćnim populističkim, proruskim političarima, uključujući Mađarsku, Slovačku i Austriju.

Drugi krug izbora za predsjednika bio bi treće uzastopno glasanje, nakon prvog kruga i parlamentarnih izbora 1. decembra, na kojima su krajnje desničarske stranke osvojile trećinu mandata, mada su vladajuće socijaldemokrate izašle kao najveća grupacija i nadaju se da će sastaviti proevropsku koaliciju.

Parlamentarni izbori nijesu pogođeni jučerašnjom odlukom Ustavnog suda.

Masovno promovisan, iako nije potrošio ni centa na kampanju

“U jednom od dokumenata sa kojih je skinuta oznaka povjerjivosti, rumunska obavještajna agencija je saopštila da je Georgesku masovno promovisan na društvenoj mreži TikTok putem koordinisanih naloga, algoritama za preporuku i plaćene promocije. Georgesku je kazao da nije potrošio nikakva sredstva na kampanju.

Obavještajna služba je takođe navela da su podaci o pristupu zvaničnim rumunskim izbornim sajtovima objavljeni na ruskim platformama sajber kriminala. Podaci o pristupu su vjerovatno pribavljeni ciljanjem legitimnih korisnika ili iskorišćavanjem legitimnog servera, navela je agencija.

Dodala je da je identifikovano više od 85.000 sajber napada koji su imali za cilj iskorišćavanje ranjivosti sistema.

Rumunska jedinica za suzbijanje organizovanog kriminala DIICOT saopštila je da pokreće istragu o kampanji Gorgevskog nakon analize objavljenih dokumenata.

Rusija je negirala bilo kakvo uplitanje u rumunske izborne kampanje.

TikTok takođe negira da je Georgesku imao poseban tretman, saopštivši da je njegov nalog označen kao politički nalog i tretiran kao bilo koji drugi.

( N.B. )