Bošnjak: Rektora da proglašava predsjednik države

Rektora Univerziteta Crne Gore (UCG) treba birati na neposrednim izborima, mora biti redovni profesor sa najmanje 15 godina radnog staža na državnoj visokoobrazovnoj ustanovi, smatra bivša potpredsjednica Skupštine Crne Gore i zaposlena na UCG Branka Bošnjak.

Prema njenim riječima, biračko pravo na izborima za rektora državnog univerziteta imalo bi akademsko osoblje u radnom odnosu, saradnici sa naučnim zvanjima zaposleni na državnom univerzitetu, ali i predstavnici neakademskog osoblja i studenata.

Rektora bi, ukoliko Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija prihvati sugestije Bošnjak na Nacrt zakona o visokom obrazovanju, proglašavao predsjednik države, koji bi davao i saglasnost na njegovo razrješenje.

Slična zakonska rješenja, ističe Bošnjak, postoje u zemljama članicama Evropske unije - rektor se na neposrednim izborima bira u Sloveniji, dok u Albaniji i Mađarskoj predsjednik države potvrđuje izbor ili proglašava rukovodioca univerziteta.

“Smatram da treba na potpuno drugačiji i demokratičniji način propisati izbor rektora državnog univerziteta, kako bi se otklonio bilo kakav uticaj politike u ovoj našoj duboko ispolitizovanoj zajednici i zaštitio univerzitet, kao još uvijek, jedna od rijetkih koliko-toliko nekontaminiranih sredina po tom pitanju”, precizirala je Bošnjak u sugestijama dostavljenim MPNI.

Ona ističe da je državni univerzitet institucija od velike važnosti za državu, zbog čega ne smije da “ostavi ni najmanju mogućnost upliva politike i interesa političkih partija, što je itekako moguće sa predloženim rješenjem da rektora bira Upravni odbor na predlog Senata”.

“Ali ih taj predlog ne obavezuje, tako da 15 osoba, od kojih je njih petoro tu na direktni predlog ‘politike’, odlučuje o izboru rektora, a akademsko osoblje je u manjini. Univerzitetske jedinice i stavovi njihovih vijeća, odnosno akademsko osoblje na univerzitetskim jedinicama se maltene ovakvim predloženim rješenjem, koje je istina identično i u postojećem zakonu, ništa se ne pita, već su totalno marginalizovani”, naglasila je Bošnjak.

Prema njenim riječima, državni univerzitet treba da baštini slobodu misli i ideja, a ne da bude zatvoren i netransparentan i da “na njemu vlada nepodnošljivi muk koji priželjkuju političari koji mogu da imaju direktni upliv preko izbora čelnog čovjeka univerziteta”.

“U jednom takvom politički kreiranom ambijentu, gdje je sve manje-više kontrolisano, oni najbolji koji drže sebe i svog ugleda izbjegavaju da učestvuju, odnosno da se uopšte kandiduju za rektora, jer smatraju da bi bili dio već unaprijed namještene ‘trke’ čiji je ishod unaprijed poznat. Zato nerijetko i ne postoje protivkandidati onom unaprijed favorizovanom, što je lampica za uzbunu i što treba da nas navede da napravimo reformski iskorak i predložimo demokratičnije rješenje”, obrazložila je Bošnjak, dostavljajući i razrađene zakonske norme na koje bi se ta sugestija za izmjenu Nacrta zakona mogla osloniti.

Periodična provjera privatnika

Prema njenim riječima, Nacrt nije dovoljno razradio ni pitanje predlagača članova Nacionalnog savjeta za visoko obrazovanje.

Bošnjak precizira da četiri člana Savjeta treba da predloži UCG iz reda akademskog osoblja, od kojih najmanje tri imaju akademsko zvanje redovni profesor, a Crnogorska akademija nauka i umjetnosti jednog.

“Ostale licencirane ustanove visokog obrazovanja u Crnoj Gori predlažu dva člana iz reda akademskog osoblja od kojih najmanje jedan ima akademsko zvanje redovni profesor, Privredna komora Crne Gore i udruženje poslodavaca koje je zastupljeno u Socijalnom savjetu jednog i Studentski parlament jednog člana”, navodi Bošnjak.

Ona smatra da Nacionalni savjet za obrazovanje mora najmanje jednom godišnje informisati Skupštinu Crne Gore o svom radu.

Bošnjak smatra da je neophodno obavezati Agenciju za obezbjeđivanje kvaliteta visokog obrazovanja da periodično kontroliše da li sve privatne ustanove kojima je izdato odobrenje za rad i dalje ispunjavaju zakonom propisane uslove.

“Privatne licencirane visokoškolske ustanove vrlo često, odmah nakon dobijanja akreditacije, znaju da smanje broj akademskog osoblja u punom angažmanu, a i prave razne vrste manipulacija sa prostornim kapacitetima i opremom i obično u periodu između reakreditacija nemaju ispunjene uslove sa kojima su se kandidovali i dobili zeleno svjetlo za nastavak rada. Zato je neophodno vršiti perodično, nekoliko puta, bez najave ovu ocjenu kvaliteta”, naglašava Bošnjak.

Prema njenim riječima, Nacrt zakona predviđa niži kriterijum za dobijanje statusa univerziteta u odnosu na postojeći propis.

“Smanjen je minimalan broj studijskih programa, što smatram da nije dobro rešenje.

Mišljenja sam da ne treba snižavati kriterijume u našem oslabljenom obrazovnom sistemu, tako da je moj predlog da se zadrži postojeći kriterijum od pet studijskih programa neophodnih da bi ustanova imala status univerziteta”, precizirala je.

Stipendije za deficitarna zvanja

Bošnjak ističe da podržava dodjelu stipendija za izvrsnost u visokom obrazovanju - stipendiranje studenata koji uspiju da se upišu na neke od najboljih svjetskih fakulteta.

Ipak, da treba propisati i stipendiranje studenata koji pohađaju studijske programe za sticanje deficitarnih zvanja, potrebnih Crnoj Gori.

“Savjet za visko obrazovanje godišnje bi utvrđivao listu deficitarnih zanimanja i preporučivao broj stipendija. Mislim da se prilično olako daje akreditacija za studijske programe istih profilacija, pa školujemo kadar za biro rada. Takođe nam se dešava da akreditujemo olako i neke studijske programe za koje je diskutabilno da li ispunjavaju propisane uslove, posebno da li imaju dovoljno kadra, već improvizuju i plaćaju ljude sa strane da izvode nastavu”, objasnila je.

Smatra da, ako su deficitarna zanimanja, a nema uslova za otvaranje tih programa na javnim ustanovama ili dugoročno nema interesa za tim kadrovima, treba dodijeliti stipendije da studiraju te programe.

“Uz obavezu da nam se vrate i daju doprinos državi koja ih je stipendirala, jer je to isplativije. Ako neka privatna visokoškolska institucija licencirana u Crnoj Gori otvori neki takav studijski program, može se stpendirati određen broj onih koji žele studirati na tim ustanovama”, sugestija je Bošnjak.

Nacrt zakona o visokom obrazovanju ukida aktuelno rješenje prema kojem je država imala mogućnost da finansira studijske programe na privatnim fakultetima, ukoliko oni ne postoje na državnom Univerzitetu. Predstavnici privatnih ustanova nijesu zadovoljni tom izmjenom, što su polovinom novambra i saopštili tokom centralne javne rasprave o budućem propisu.

( Tina Popović )