Nemirno more Jadrana u Prvom svjetskom ratu

“Priča o Prvom svjetskom ratu na Jadranu je priča koja je vezana za više naroda, država i nacija i veoma je slojevita jer su u borbama na ovom prostoru učestvovale praktično sve zaraćene strane. Iako je bila često skrajnuta na margine istorijskih knjiga, ona je izuzetno važan dio novije istorije cijelog Mediterana”, čulo se na otvaranju multimedijalne izložbe „Nemirno more“ u Zbirci pomorskog nasljeđa Porto Montenegra u Tivtu. Podsjećajući da Tivat i Boka Kotorska imaju veoma bogatu istoriju čiji dobar dio zajednički baštine i Austrija i Crna Gora, vojni ataše Austrije pukovnik Tomas Ahamer je podsjetio na ulogu Boke kao najznačajnije austrougarske pomorske baze u Prvom svjetskom ratu.

“Možemo biti srećni što su ta okrutna vremena velikih ratova iza nas. Rat na nemirnom moru je imao uticaja i na ličnom planu, dakle na familijarnu istoriju ljudi koji su služili na brodovima Austrougarske mornarice upravo ovdje Boki Kotorskoj. Zahvalan sam što je taj dio istorije izvučen i prikazan danas u modernim vremenima”, kazao je Ahemare.

Izložba „Nemirno more“ je esencija najvažnijih dešavanja u ratu na moru na južnom Jadranu od 1914. do 1918, kada su se ovdje vodile neke od najznačajnijih pomorskih operacija Prvog svjetskog rata i bitke koje su u mnogome definisale i određivale kasniji razvoj moderne pomorske taktike i strategije. U sukobima brodova, aviona i podmornica sila Osovine, Austrougarske i Njemačke, sa snagama Antante: Velike Britanije, Francuske, Italije, čak i iz dalekog Japana, izgubljeno je na hiljade ljudskih života, ali su ispisane i neke od najinteresantnijih i najimpresivnih priča o herojstvu, viteštvu i snalažljivosti. Na dio tih događaja, kao i na njihove aktere podsjeća izložba koju čini nekoliko desetina fotografija i dokumenata iz tog vremena, nacrti brodova, te niz zanimljivih predmeta sa brodova, uniformi mornara, nautičke opreme, navigacionih instrumenata. Neke od njih, poput podoficirske oznake koju je nosio neko od četvorice strijeljanih vođa pobune austro-ugarskih mornara februara 1918. u Boki, javnost ima privi put priliku da vidi. Ovaj artefakt, naime, nađen je svojevremeno prilikom ekshumacije grobnice Antuna Grabara, Františeka Raša, Jerka Šižgorića i Mata Brničevića u Škaljarima i od tada se nalazio u depou Pomorskog muzeja u Kotoru koji ga nikada nije javno izložio. Uz Pomorski muzej, izložbu „Nemirno more“ dijelom svojih predmeta podržalo je i memornijalno udruženje „K.u.K. Kriegsmarine Archiv“ iz Beča.

“Nadam se da će ova izloba biti samo početak i da će svaki od njenih segmenata vremenom sam prerasti u posebnu, novu izložbu. Sva ova dešavanja to zaista i zaslužuju, od priče o početku rata i potapanju krstarice 'Zenta', priče o bombardovanju Lovćena iz Boke, prepadima na Drač i Otranstku baražu, aktivnostima podmornica i hidroavijacije .... Sve to zaslušuje da bude što detaljnije predočeno i objašnjeno našoj javnosti”, kazao je autor izložbe, istoričar Dražen Jovanović.

Izložba “Nemirno more“ nastavlja se do 20. jula serijom predavanja o obalnim utvrđenima, ratnim brodovima, hidroavionima, podmornicama i dejstvima na južnom Jadranu tokom Prvog svjetskog rata, a koje će u Zbirci pomorskog nasljeđa Porto Montenegra narednih dana držati niz predavača iz Crne Gore, Srbije, Hrvatske i Austrije.

( Siniša Luković )