Izazov Evropi

Kancelarka Njemačke Angela Merkel nikada nije smatrana govornikom koji inspiriše. Čak je stekla reputaciju čovjeka koji svojim mirnim izlaganjima uspavljuje publiku. Ali, nedavno se sve promijenilo. U okviru preizborne kampanje u minhenskom predgrađu Trudering, Merkel je iz pivnice istupila sa moćnim govorom koji je stigao na naslovne strane s obje strane Atlantika.

Mnogi su se pitali da li je sami Sveti duh nadahnuo Merkel. A ako nije, podstrek na akciju mogli su joj biti dugi sati provedeni u društvu predsjednika SAD Donalda Trampa tokom nedavnog samita zemalja NATO-a i “G7”. I naravno, dobro je pamtila da se bliže savezni izbori u Njemačkoj.

Ali govor A. Merkel nije bio samo predizborni potez. Nije kopirala bivšeg kancelara, Gerharda Šredera, koji je govoreći u gradiću Goslar tokom predizborne kampanje u januaru 2003. saopštio da će Njemačka učestvovati u ratu u Iraku, bez obzira na to da li će to Savjet bezbjednosti UN odobriti ili ne. Besjeda A. Merkel iz Truderinga nije predizborna agitacija.

“Vremena u kojima smo se u potpunosti mogli osloniti na druge su prošla i ja samo mogu reći da mi Evropljani moramo zaista uzeti svoju sudbinu u svoje ruke”, rekla je ona. Neko iz ovoga može izvući zaključak da se Njemačka okreće od transatlantske alijanse, sprovodi strateško pregrupisavanje ili ulazi u novu eru nesigurnosti. Ipak, izjava A. Merkel ne znači ništa od svega toga.

Svako ko iole pažljivo prati događaje, mogao je da shvati da već neko vrijeme istorijske priomjene, koje se sada događaju, nisu počele u Njemačkoj. Naprotiv, one su započete u dvije temeljne zemlje geopolitičkog Zapada: SAD i Velikoj Britaniji. Prije izbora Trampa i prije referenduma o Bregzitu u Britaniji, Njemci nisu vidjeli nikakve razloge za fundamentalne promjene u postojećem geopolitčkom poretku.

Ipak, ta dva događaja uzdrmala su temelje na koje se oslanjaju mir i progres u Evropi od Drugog svjetskog rata. Odluka Britanije da izađe iz EU može inspirisati druge zemlje da slijede njen primjer. A izolacionistički program Trampa pod parolom “Amerika prije svega” podrazumijeva da se SAD odriču uloge lidera u svijetu i, moguće, svojih bezbjednosnih garancija za Evropu.

Evropljani su izbjegli katastrofu istorijskih razmjera na majskim predsjedničkim izborima u Francuskoj. Da je izabrana Marin le Pen iz ultradesničarskog Nacionalnog fronta, Evropa bi, najvjerovatnije, završila sa eurom, EU i zajedničkim tržištem. Kontinentalna Evropa utonula bi sada u duboku ekonomsku i političku krizu.

Oni koji i dalje podržavaju jedinstvenu Evropu treba da izvuku pouku iz zamalo izbjegnute katastrofe u Francuskoj - da se to ne bi ponovilo. Evropa treba da širi svoje mogućnosti da djeluje i reaguje na krize i promjenu okolnosti. Upravo je ta ideja centralna u govoru A. Merkel.

Istovremeno, Merkel se osvrnula na tekuće debate među ekspertima i medijskim komentatorima povodom značenja Bergzita i predsjednikovanja D. Trampa za buduće transatlantsku i evrospku saradnju. Kada jeE Merkel rekla da “mi Evropljani moramo zaista uzeti svoju sudbinu u svoje ruke” ona je jednostavno konstatovala činjenicu.

Ipak, samo su oni koji beznadežno potcjenjuju A. Merkel mogli pomisliti da je ona spremna da se odrekne transatlantizma. Merkel shvata da su SAD nazemjenjive kada je bezbjednost Evrope u pitanju. Ali ona takođe shvata da je izbor Trampa za predsjednika bacio sjenku sumnje i na američke garancije bezbjednosti i na zajedničke vrijednosti koje su do sada čvrtso vezivale obje strane.

Pažljiva analiza besjede A. Merkel pokazuje da ona ne dovodi u sumnju budućnost transatlantske alijanse. Prije će biti da ona poziva na jačanje Evrope. Merkel shvata da će, ako SAD žrtvuju svoje mjesto lidera međunarodnog poretka, na osnovu unutarpolitičkih razmišljanja, njihovo mjesto zauzeti nova sila-lider i da nikakvog svjetskog poretka neće biti. Ali će zato biti vakuuma vlasti praćenog haosom. A pošto je svijet sve nestabilniji, mi, kao Evropljani, nemamo drugog izbora do da stanemo u zaštitu naših interesa. Niko drugi to neće učiniti za nas.

Govor A. Merkel bio je, prije svega, govor o jačanju Evrope. I, na sreću, Merkel je dobila partnera u licu predsjednika Francuske Emanuela Makrona. Oboje žele da stabilizuju evrozonu, obnove ekonomski rast i učvrste bezbjednost Evrpe pomoću zajedničkih pograničnih snaga i nove politike prema izbjeglicama.

Merkel je, naravno, bila savršeno ozbiljna kada je govorila u Truderingu. U uslovima međunarodne nestabilnosti i nakon jedva izbjegnutog nestanka EU, druge alternative osim djelovanja - nema. Upravo zato besjeda A. Merkel može imati dalekosežne posljedice za mjesto Njemačke u EU i za odnose Njemačke sa Francuskom. Sada Njemačka u evrozoni igra ulogu škrtice-sveznalice, ali ta uloga ne odgovara tom novom pristupu koji ona sada mora slijediti. Da bi demonstrirala svoje realno liderstvo unutar francusko-njemačkog partnerstva Njemačka mora ići na političke ustupke.

Osim toga, sama činjenica da je nešto rekao Tramp ne znači automatski da to nije ispravno. Njemačka i Evropa u cijelom moraju raditi mnogo više na objezbjeđivanju svoje bezbjednosti a takođe i na učvršćivanju transatlantskog mosta koji održava mir i bezbjednost u Evropi. Baveći se tim projektom, moramo se čvrsto pridržavati liberalnih vrijednosti zbog kojih nam zavide potecijalne demokrate - i mrze autoritarni vladari - širom svijeta.

Autor je bio je njemački ministar spoljnih poslova i vicekancelar od 1998-2005; imao je ključnu ulogu u osnivanju njemačke stranke Zeleni, koju je vodio skoro 20 godina

Copyright: Project Syndicate, 2017.

( Joška Fišer )