Marija Skender: Savremena muzika je zapostavljena

Na završnici jednodnevnog festivala FortePiano, crnogorska pijanistkinja Marija Skender nastupila je i premijerno izvela djela savremenih kompozitora mlađe generacije, iz različitih sredina: Davor Branimir Vincze (Hrvatska), Vito Žuraj (Slovenija), Diana Rotaru (Rumunija), Samir Odeh Tamimi (Palestina-Izrael), Zejnep Gedizlioglu (Turska) i Mihael Pelzel (Švajcarska).

Repertoar ove mlade pijanistkinje se sastoji od najrazličitijih stilova savremene muzike koji uključuju savremenu improvizaciju, elektronsku muziku, kao i konekciju sa vizuelnim umjetnostima, muzičkim teatrom ili plesnim pokretima. Njen cilj je da savremenu muziku približi publici, birajući najinteresantnije kompozicije za izvođenje. Za takav poziv se odlučila nakon školovanja u Crnoj Gori. Znanje iz oblasti savremene muzike je dobila u Njemačkoj, gdje je nastavila svoje obrazovanje: prvo specijalizacija u oblasti savremene muzike u Karlsrueu, a potom i magistarske studije na Muzičkoj akademiji u Štutgartu u klasi poznatog pijaniste Nikolasa Hodžisa. Za “Vijesti” je govorila o svom radu i nastupu u Podgorici.

• Program sa kompozicijama autora mlađe generacije, iz različitih sredina. Šta utiče na vaš izbor programa savremene muzike koju promovišete i interpretatirate već nekoliko godina?

Program koji sam izvela u Podgorici, koncipirala sam specijalno za festival Forte Piano. Mislim da je estetika stila kompozitora koji dolaze iz Istočne Evrope, i Bliskog Istoka, bliža nama. Sve kompozitore poznajem lično, i njihova muzika, iako je atonalna i pisana pod uticajem zapadnoevropske avangarde, ima skrivene veze sa tradicijom zemalja iz kojih potiču. Bitno mi je da sviram kompozicije mlađih autora, jer mislim da njima treba dati više prostora, važno je da izađu na scenu jer imaju šta da kažu. Mnogo je savremenih kompozitora, koji su već poznati i vladaju svjetskom scenom, te se mladi, takođe veoma interesantni i kreativni kompozitori, moraju boriti za svoj prostor i afirmaciju.

• Gdje je izvođač u svemu tome? Kako vi kao pijanista klasično obrazovana u Crnoj Gori, sa novim iskustvom tokom specijalističkih i magistarskih studija za savremenu muziku u Njemačkoj, vidite svoju ulogu na muzičkoj sceni, generalno?

Da nema interpretatora, nikad se ne bi čulo za savremenog kompozitora. Neki kompozitori su inspirisani izvođačima, u smislu kreacije muzičkog djela ali i saradnje na interpretaciji.

Interpreator treba da poznaje karakter kompozitora, u smislu da zajedno sa autorom radi na djelu i da u tom procesu pronađu finese koje kompozitor ne zapiše ili ne može da ih zapiše, a veoma su bitne za osjećanost stila ili muzičke poruke. Izvođač je u stvari danas veoma blizak kompozitoru, ukoliko sarađuje sa autorom interpretator je takođe na neki način stvaralac. Saradnjom između kompozitora i interpretatora kompozitor može bolje da definiše svoje ideje, a za interpretatora je ključno da bolje shvati muziku koju izvodi.

• Nekada su kompozitori bili izvođači svoje (i tuđe) muzike, međutim nakon Drugog svjetskog rata muzika se raspršila na mnogo pravaca, zajedno sa novim vremenom autori su eksperimentisali, uslijedilo je mnoštvo ideja i stilova. Kompozitor danas nije nužno i izvođač.

Tako je. Postoje različiti stilovi, više je smjerova, npr. eksperimentali smjerovi, gdje se autori bave pretežno šumovima, kao što je npr. Kejdžova škola, a nasuprot tome u Francuskoj autori imaju klasično obrazovanje i kao predmet izučavaju instrumentaciju, a iz toga proiziliazi veza sa tradicionalnom školom. To se prepoznaje recimo u francuskoj savremenoj muzici i danas. Kod nekih eksperimentalnih stilova nije nekad potrebno da neko studira kompoziciju. Pojedinim stilovima, koncept je dovoljan.

• Kako stvarate/birate svoj repertoar? Da li isključivo svirate djela koja vas umjetnički intrigiraju?

Ne radim isključivo na repertoaru za koji lično imam više afiniteta i koji mi je izazov. Prihvatam i drugačije zahtjeve i predloge koji mi se nude kao profesionalnom izvođaču savremene muzike. Ako dobijete angažman za premijerno izvodjenje nekog djela, nekada ne znate što vas čeka. Međutim, svako iskustvo je bitno i od svega se da nešto novo naučiti. Istražujem dosta nove kompozitore, ali najviše volim komunikativnu muziku i po tome se raspoznajem sa savremenim autorima. Kada naiđem na djelo koje smatram vrlo kvalitetnim, nastojim da ga duže zadržim na repertoaru.

• Vaš koncert u Podgorici je bio vrhunac festivala savremenog klavira Forte Piano, vrijedna incijativa Umjetničke škole za muziku i balet „Vasa Pavić“, u svrhu da se uvijek najbrojniji pijanisti u školi i šire okrenu i savremenom muzičkom izrazu i otkriju muziku 20. i 21. vijeka. Zašto se ova vrsta muzike tako rijetko svira i izučava kod nas?

Voljela bih da se to dešava ne samo za klavir nego i za sve ostale instrumente. Nakon studija u Crnoj Gori, gdje se izučava uglavnom standardna klasična literatura, željela sam da saznam što se pisalo nakon toga. U našem obrazovanju se došlo do određene tačke i onda nije bilo te druge ponude; od ostatka svijeta smo bili dosta izolovani, dugo smo rasli u ratnom okruženju i prilagođavali se nemaštini. Glad za znanjem sam morala da utolim negdje drugdje, sama sam istraživala na internetu, željela sam da to studiram i otišla. Srećna sam što se ispostavilo da su moje dalje studije u Njemačkoj pravi izbor. Smatram da je savremena muzika nepravedno zapostavljena kod nas, imamo savremene slikare, pisce ali kompozitora najmanje. Ovakve inicijative međutim daju nadu.

Kompozitori u Njemačkoj se utrkuju ko će na festivale

• Koliko susreti sa kompozitorima utiču na Vaš rad?

Kompozitore srećem na festivalima, ali se desi da se prvo upoznam s njima lično, ili preko njihove muzike, a tek onda uslijedi saradnja. Uočavam živeći u Njemačkoj već pet godina, da umjetnici koji dolaze iz raznih zemalja da žive i rade tamo, donose svježe ideje, i da su dobro prihvaćeni u novoj sredini. Njemačka je vodeća zemlja kada se radi o podršci savremenoj umjetničkoj muzici. Postoje mnogi ansambli koji se bave isključivo novom muzikom, kao npr. „Modern“ u Frankfurtu, „Recherche“ u Frajburgu, “Musikfabrik” i „Garage“ u Kelnu, “Neue Vokalsolisten” u Štutgartu, u Berlinu ima takođe jako mnogo ansambala koji njeguju samo savremenu muziku. U Njemačkoj se dešavaju festivali savremene muzike gdje se cio festivalski repertoar izvodi premijerno. Kompozitori se doslovno utrkuju da učestvuju na ovim festivalima, da se predstave specifičnoj publici, koja prati savremena dešavanja u muzici i umjetnosti, što je važno za budućnost njihove muzike i karijere.

Repertoar sastavljen od najrazličitijih stilova muzike

Marija Skender je crnogorska pijanistkinja čiji se repertoar sastoji od najrazličitijih stilova savremene muzike koji uključuju savremenu improvizaciju, elektronsku muziku, kao i konekciju sa vizuelnim umjetnostima, muzičkim teatrom ili plesnim pokretima. Njen cilj je da savremenu muziku približi publici, birajući najinteresantnije kompozicije za izvođenje.

Marija je održala brojne koncerte u zemlji i inostranstvu: Crna Gora, Srbija, Hrvatska (festival Novalis), Slovenija (festivali: Maribor, Slowind, Radio Televizija Ljubljana), Austrija (internacionalni festival Woche u Gracu), Francuska, Njemačka (Karlsrue, Štutgard, Frajburg, Volfsburg, Trosingen), Italija, Južna Koreja.

Među brojnim priznanjima koje je dobila tokom studija izdvajaju se: nagrada Crnogorske akademije nauka i umjetnosti za najboljeg studenta umjetničkih akademija (2005) i specijalna nagrada na internacionalnom takmičenju savremene muzike u Karlsrueu, Njemačka (2013), za izvođenje kompozicije Mysteries of the Macabre Đerđa Ligetija.

U novembru 2013. godine, dobila je stipendiju Karl Steinbuch za inovativni projekat u oblasti savremene muzike i informacione tehnologije, u timu sa kompozitorom Vinsentom Vikstromom (Vincent Wikström), kao i stipendiju Društva prijatelja Muzičke akademije u Štutgartu.

Sa sopranistkinjom Alezijom Hinkking Park je osnovala duo Illegal, posvećen djelima savremene muzike, koju uz nove interpretacije i elemente teatra, teže da približe široj publici. Od oktobra 2016. je članica centra za savremeni performans i ples (Produktions Zentrum).

( Kultura "Vijesti" )