Dok vođe kroje izborne liste, niko neće vraćati mandat

Iako izgleda čudno da poslanici koji napuste partiju sa čije su liste izabrani u parlament zadržavaju mandate po napuštanju stranke, tekovina savremene demokratije jeste da je vlasnik mandata poslanik, kazao je direktor Centra za monitoring (CeMI) Zlatko Vujović.

U posljednja dva saziva Skupštine Crne Gore kao posljedica cijepanja opozicionih partija napuštanje stranke i zadržavanje mjesta u parlamentu postalo je učestalo, pa su tako u prethodnom sazivu, nakon racjepa u Pozitivnoj Crnoj Gori, partiju, bez vraćanja mandata, napustili Dritan Abazović i Mladen Bojanić, zatim nekadašnji lider Demokratskog fronta (DF) Miodrag Lekić, te poslanici koji su sa njim napustili taj savez, Goran Danilović i Zoran Miljanić. Mandat nije vratio ni njihov kolega iz DF-a Novica Stanić, kao ni Jelisava Kalezićkoja se nakon napuštanja DF-a priključila klubu poslanika Socijalističke narodne partije (SNP). Mjesto u poslaničkim klupama po napuštanju partije nisu ustupili ni nekadašnji poslanici Socijaldemokratske partije (SDP) Mićo Orlandić i Damir Šehović. SNP-u mandata nisu vratili njihovi dugogodišnji funkcioneri Velizar Kaluđerović i Neven Gošović.

U aktuelnom sazivu mandat su po odlasku iz partije zadržali i nekadašnji poslanik SNP-a Aleksandar Damjanović, njegova partijska koleginica Danijela Pavićević, Danilović po drugi put, nakon što je napustio Demos, kao i njegov partijski kolega Goran Radonjić. Jedini dosadašnji primjer vraćanja mandata partiji je bivši poslanik Pozitivne Srđan Perić koji je tu partiju napustio ne želeći da u parlamentu glasa za povjerenje Vladi Mila Đukanovića. Mandat je partiji ponudio i potpredsjednik Građanskog pokreta URA Neđeljko Rudović, koji je naveo da će mjesto u poslaničkoj klupi ustupiti kada njegova partija prekine bojkot parlamenta.

Vujović za “Vijesti” kaže da se u crnogorskom shvatanju demokratije nameće teza da građane predstavljaju u parlamentu partije za koje su glasali na posljednjim izborima. “Koncept predstavničke demokratije podrazumijeva da građani, nosioci suvereniteta, privremeno prenose taj svoj suverenitet na svoje predstavnike (poslanike) na ograničeni period trajanja parlamenta. Stoga, tekovina savremene demokratije jeste da je vlasnik mandata poslanik”, kazao je Vujović. Na taj način, poslaniku se, prema riječima Vujovića, pruža podrška da odluke donosi u interesu građana i onda kada to nije u interesu partije sa čije je liste izabran. Međutim, problem se javlja u dvije njegove dimenzije. Prvo, članovi partija se ne pitaju ko će biti kandidat njihove partije na izborima, već to radi usko partijsko rukovodstvo. Drugi problem je što birači ne mogu da glasaju za kandidate, već samo za partije. Stoga je biračima uskraćeno pravo da biraju svoje predstavnike na koje prenose svoj suverenitet”, navodi on.

Vujović kaže i da je za crnogorsku demokratiju loše što niti se članovi političkih partija pitaju ko će ih predstavljati na partijskim listama, niti građani koji će kandidati postati poslanici.

“Zbog dogovora partijske elite, zaustavljen je proces dalje demokratizacije Crne Gore. Međutim, legitimitet poslanika je prilično narušen time da su u parlamentu zahvaljujući volji partijskog rukovodstva, odnosno posredno i birača. Shodno tome, izgleda čudno da zadržavaju mandate iako nijesu više u toj partiji”, kazao je Vujović.

On kaže da je rješenje ovog problema dalje usaglašavanje crnogorskog izbornog i drugih zakona sa demokratskom praksom. “Potrebno je uvesti obavezu da partije vode precizne registre članova, zatim dati pravo tim istim članovima partija da biraju partijske kandidate na izborima, te partijsko rukovodstvo”, zaključio je Vujoviić. Potrebno je, dodaje on, uvesti preferencijalno glasanje, odnosno direktno glasanje za kandidate na listi. “Na taj način u parlamentu bi se nalazili poslanici sa punim legitimitetom, istinski predstavnici građana. Oni bi imali puni legitimitet i u slučaju da napuste partiju”, kaže Vujović.

Neki pod plaštom bojkota ništa ne rade

Vujović kaže da svjedočimo tome da najveći broj tih poslanika pod plaštom bojkota parlamenta ništa ne radi, a prima velike plate. “Postavlja se pitanje kako to i gdje predstavlja one koji su ga birali, jer ne rade ni u svojim partijama. CeMI se dugo zalagao, što je u sadašnjem zakonskom rješenju i prisutno, da se visina budžetske subvencije partiji veže za broj osvojenih mandata na izborima, a ne broj trenutnih mandata u parlamentu. Time je spriječena koruptivna dimenzija. No, promjene izbornog sistema treba da budu praćene reformom izbornih institucija – izborne administracije i Agencije za sprečavanje korupcije, ali i proaktivnijom ulogom državnog tužilaštva u istraživanju i procesuiranju izbornih zloupotreba”, kazao je on. Predstavljali se i kao poslanici partija koje nisu izlazile na izbore

U crnogorskom parlamentu učestala je i situacija da se poslanici, koji napuste partiju i zadrže mandat, predstavljaju kao poslanici partije koju su osnovali u međuvremenu i koja nije učestvovala na izborima. Tako su Kaluđerović i Gošović u međuvremenu postali poslanici Demokratske Crne Gore, Abazović i Miloš Kontar GP URA, Orlandić I Šehović Socijaldemokrata, Danilović Ujedinjene Crne Gore. Vujović kaže da napuštanje partija od strane nekih poslanika, a zadržavanje mandata, ukazuje i na unutrašnje probleme partija. “Partije ne mogu da omoguće neistomišljenicima svojeg rukovodstva da ostanu u partiji. Sve se svodi na to da ako nijesi podržavalac partijskog rukovodstva, nemaš što da tražiš u partiji. Stoga i ne čudi da sve veći broj poslanika koji napuštaju partiju zadržava mandat”, navodi Vujović. Milić nudio mandat a nikad ga nije vratio

Specifičan primjer predstavlja bivši predsjednik SNP-a Srđan Milić koji nakon što je podnio ostavku na funkciju šefa partije, nije napustio SNP, ali je poručio da stranka raspolaže njegovim mandatom. Milić se u međuvremenu nije oglašavao, niti pojavljivao u parlamentu, ali nikada nije ni vratio mandat partiji koju je preuzeo Vladimir Joković.

( Darvin Murić )