Nikšić se mijenja, česme ostaju

Na Dan državnosti u Nikšiću, svečano je ozvaničen završetak radova na Trgu slobode. Otkriven je i spomenik narodnom heroju Čedomiru Ljubu Čupiću i Trg, koji je po regulacionom planu Josipa Sladea, po renesansno-baroknoj šemi idealnih gradova, formiran krajem 19. vijeka, dobio je novo “ruho”. Samo su četiri javne česme “antikviteti”, mada su i one nekoliko puta obnavljane, a zahvaljujući nekadašnjem vodoinstalateru, a sada penzioneru - Miodragu Ćiru Ivanoviću i slavine na njima su iz perioda njihove izgradnje.

“Odluka o gradnji gradskog vodovoda donesena je sredinom 1926. godine, a on je završen 1931. U početnoj fazi vodovoda pušteno je šest česmi, četiri na Trgu, jedna u Ulici narodnih heroja i jedna kod ‘Malog magacina’. Na teritoriji grada tada je otvoreno 27 javnih česmi”, priča Ivanović koji je 2011. otišao u penziju.

Prilikom formiranja Vodovoda, koji od 1958. godine posluje kao preduzeće, stara kolarska radionica pretvorena je u magacin.

“Pošto sam kao majstor i radnik Vodovoda bio nekoliko puta u popisnim komisijama, naletim u jednom čošku na karton prekriven paučinom. Otvorim i vidim da su u njemu česme, iste onakve koje su bile na tim javnim česmama. Pretpostavljam da su austrijske proizvodnje i da su vjerovatno stigle kada i česme koje su postavljene”.

Da ne bi završile na nekom otpadu, Ivanović kaže da je odlučio da ih sačuva sa nadom da će javne česme biti rekonstruisane, a slavine ponovo postavljene.

“Rođen sam u Ulici narodnih heroja i sjećam se da su česme bile takve i da su ih žene zaglavljivale da bi mogle da operu veš. Kada su te česme postavljene na betonskom stubu, pored njih bio je mali lanac i za njega zakačena metalna šolja kako bi građani mogli da piju vode. Ove česme su kvalitetne i samo se fizički mogu oštetiti”, kaže Ivanović.

Rekao je da je upravo vodom sa česme u ulici u kojoj je rođen prvi put u životu okupan.

Ubrzani razvoj industrije i porast broja stanovnika uslovili su 1953. godine proširenje vodovoda.

“Nagli porast broja stanovnika i širenje grada dovelo je do toga da je falilo vode, pa su sedamdesetih godina počele restrikcije i pristupilo se ukidanju javnih česmi. Samo je radila ‘moja’ česma u Ulici narodnih heroja - da bi stanovništvo iz prigradskih naselja i sa sela moglo u burad i u bidone da toči i odvozi vodu”.

Sada radi njih pet, samo je ona kod “Malog magacina” (na uglu između Njegoševe i Ulice Josipa Sladea) van funkcije.

“Milo mi je što su česme obnovljene, što sam ih sačuvao i što sam kao neko ko je u Vodovodu radio 45 godina, bio u prilici da ih poklonim gradu”.

Oko česme uvijek gužva

Stanovništvo Nikšića se do 1931. godine, kad je izgrađen vodovod, vodom snabdijevalo iz bunara.

Do izgradnje vodovodne mreže u prigradskim naseljima, sa česme voda je uveče točena u metalnu burad i bidone i na prikolicama i biciklima odvožena. Oko česme je tada uvijek bila velika gužva. Od svih javnih česama u gradu, ova je posljednja prestala da bude u funkciji, a “ugasio” ju je upravo naš sagovornik.

( Svetlana Mandić )