Svježina mrtvih i dalekih metafora

“Spjev o Halibutu”, antologijski izbor priča Alfonsa Rejesa i roman “Ruka vatre” Alberta Ruja Sančeza, dvije su knjige poznatih meksičkih pisaca koje je nedavno objavila zrenjaninska Agora. Obje knjige prevela je Sonja Štajnfeld, koja živi u Meksiku i predaje latinoameričku književnost na Autonomnom univerzitetu države Meksiko.

Iz obimnog djela Alfonsa Rejesa (1889-1959), jednog od najvećih književnika koje je Meksiko ikada imao, našim čitaocima se prvi put predstavlja antologijski izbor iz cjelokupnih njegovih priča.

Ovaj sjajni pisac svih žanrova, nepopravljivi inovator u meksičkoj kulturi, bio je umnogome preteča pisaca koji su ostvarili bum latinoameričke književnosti šezdesetih i sedamdesetih godina 20. vijeka.

Literatura je bila njegov medij kroz koji je htio da kreira bolji svijet, ustrojen prema vlastitim kriterijumima. To mu je i uspijevalo. Tvrdio je: “Fantazija mi nudi svijet koji sam ja stvorio ’po svojoj slici i prilici…’ realnost mi nameće svijet koji je spoljašnji, i u njemu me porobljuje. Dakle, realnost je moj neprijatelj.”

Iz priča Alfonsa Rejesa teče bujica života, u širokom spektru: od najrazličitijih tema i spajanja krajnosti - u istoj priči paralelno egzistiraju filozofska razmatranja potkrijepljena fizikom, botanika i književne ili antropološke teorije s jedne strane, a prozaični opisi i kolokvijalni izrazi s druge - do jezičkih i žanrovskih eksperimenata. Nije ga ograničavao formalistički koncept tekstualne autonomije i svim snagama je nastojao da preskoči prag koji dijeli stvarnost od mašte, pisca od teksta, beletristiku od eseja. U stalnom sporenju sa kanonskim tekstovima i uvriježenim idejama, Rejes čitaocima pruža svježinu kojom odišu čak i takozvane mrtve metafore, poput fenomenalnog oživljavanja mrtve ruke u “Ruci majora Arande” i poziva nas da istražimo životnu snagu u naizgled inertnim predmetima i mislima.

U jednom eseju Borhes naziva Alfonsa Rejesa „prvim čovjekom književnosti naše Amerike“, a ovim izdanjem čitaoci će se uvjeriti u opravdanost takve atribucije.

“Ruka vatre” Alberta Ruja Sančeza je knjiga o želji: onoj koja izbjegava kalupe u svakom mogućem smislu: razliva se, otima, preliva preko svakog okvira, izmiče kalupima. Alberto Ruj Sančez, preko glavnog lika Zajduna, ljubavnika, pisca, pripovjedača, pjesnika, lika čiji život sadrži poveću količinu autorovih biografskih podataka, u ovom djelu ispaljuje tekst u pravcima raznovrsnih manifestacija ljudske želje.

Roman briše razne granične linije: između stvarnosti i fikcije, između književnih žanrova, između erotike i ljubavnog čina; pustite da ta ruka iz vatre, ta vatrena ruka života, kao ruka grnčara, oblikuje vaše fantazije. Čitaoci “Ruke vatre” i sami postaju Hamsa: drže knjigu u rukama, njeguju je, čuvaju, uživaju u njoj i sa njom, a čitaju je i usvajaju očima.

Alberto Ruj Sančez je rođen u Meksiko Sitiju 1951. godine. Živio je u Parizu osam godina, a od 1988. godine uređuje časopis „Artes de Meksiko“ koji je u prvoj deceniji postojanja osvojio preko 50 nacionalnih i međunarodnih nagrada. Godine 1987. Sančez je za svoj prvi roman “Imena vazduha“ dobio najvažniju meksičku književnu nagradu. U tom romanu počinje poetsko i prozno istraživanje želje, koje se nastavlja i u sljedećim knjigama: “Na usnama vode”, “Tajanstveni vrtovi Mogadora”, “Devet puta divljenje”.

( Vujica Ognjenović )