Povijesno, kulturno i duhovno jedinstvo

Reprezentativna muzejska izložba “'Ljudi od željeza na brodovima od drva”, posvećena čuvenoj Viškoj bitki iz jula 1866. godine, otvorena je u petak veče u Pomorskom muzeju u Kotoru, u prisustvu brojne publike u kojoj je bio i crnogorski ministar kulture Janko Ljumović. Jednu od najupečatljivijih i najboljih izložbi prikazanih u posljednje vrijeme u Boki, otvorio je ambasador Hrvatske u Crnoj Gori Veselko Grubišić. Podsjećajući da su među akterima događaja od prije 151 godine Viške vitke kojoj je izložba posvećena bili mnogi ljudi sa prostora današnjih nezavisnih država Crne Gore i Hrvatske, Grubišić je istakao da je izložba “još jedan uspješni projekt međunarodne saradnje Hrvatske i Crne Gore, koji svjedoči o povijesnom, kulturnom, duhovnom jedinstvu, bogatstvu dalmatinskog prostora i njegovog značaju u povijesti civilizacije”.

“Ljudi od željeza na brodovima od drva” je projekat koji su zajedno u Kotoru realizovali ovdašnji Pomorski muzej, Arheološki i Hrvatski pomorski muzej iz Splita. Autori reprezentativne izložbe koja kroz niz panoa sa obiljem podataka, te veliki broj izuzetno interesantnih predmeta od kojih su neki izvučeni sa dva u Viškoj bici potopljena italijanska ratna broda, su Boris Čargo i Ljubomir Radić. Kroz niz artefakata i dokumenata oni su osvijetlili sve aspekte najveće pomorske bitke na Jadranu kada su se 20. jula 19866. kod ostrva Vis, sukobile austrougarska i italijanska flota. Pobjedu su odnijeli Austrougari koji su bez sopstvenih gubitaka, potopili dvije italijanske oklopnjače, a u toj bici koja je odlučujuće uticala na istorijat krajeva na istočnoj obali Jadrana, na austrougarskoj strani je učestvovalo dosta naših oficira i mornara iz Istre, Dalmacije i Boke Kotorske. Među njima se posebno istakao tadašnji kapetan fregate Marko Florio sa Prčanja, komandant parne korvete “Erzherzog Friedrich”. Ta korveta je u bici pretrpjela brojne pogotke italijanskih topova, a jedna teška granata je brod probila ispod vodene linije. Uprkos teškim oštećenjima i opasnom prodoru vode u brod, Florio je “Erzherzog Friedricha” zadržao u borbi, ne prestajući da iz svojih slabijih topova manjeg dometa, granatama zasipa neprijatelja. Zanimljivo je da je kormilar na komandnom brodu autrosugarske flote, oklopnjači “Ferdinand Max” koja je potopila italijansku oklopnjaču “Re d Italia”, bio Đuro Dabinović iz Dobrote.

“Sjećanja koja nas povezuju sa admiralom Floriom i Viškom bitkom, su i neki predmeti koji su večeras izloženi zajedno sa predmetima naših kolega iz Splita. Tu su komad otrgnute italijanske zastave koji je glavno komandujući austrijski admiral Vulheln Tegethof tada dodijelio kao trofej Floriu, kao i sačuvana dašcica sa fregate “Kaiser“ koju je Pomorski muzej dobio na poklon od kapetana Miroslava Štrumbergera. Veći dio predmeta koji se odnose na Višku bitku i ličnost Marka Floria nalaze se u stalnoj postavci u našem muzeju“, kazala je direktorica Pomorskog muzeja Kotor, Mileva Pejaković Vujošević, dok je direktor Arheološkog muzeja iz Splita Damir Kliškić istakao da oni već dugi niz godina obavljaju arheološka istraživanja na ostrvu Visu, a svoje predmete pohranjuje u austrijskoj tvrđavi Batarija, “istoj tvrđavi koja je za sve dane Viškog boja aktivno učestvovala sa svojim topovima i gađala italijanske brodove koji su došli u Višku luku”.

Bitka koja se izučava na svim većim pomorskim akademijama

Podsjećajući da su austrougarski brodovi na kojima su oko osamdeset odsto posade činili naši ljudi iz Istre, Dalmacije, Like i Boke Kotorske, tada odnijeli pobjedu nad brojnijom i tehnički nadmoćnijom italijanskom flotom, autor izložbe Boris Čargo je istakao da se Viška bitka i danas izučava na svim većim pomorskim akademijama u svijetu.

“Morate znati da je to posljednji put da se brodovi sudaraju i protivnika potapaju udarom 'kljuna' što se radilo još u antičkim vremenima.

Sama taktika Austrougara bila jednaka onoj koju je Nelson primijenio 1805. kod Trafalgata, a Viška bitka je bila istovremeno i prvi sukob u istoriji ratovanja na moru tada novih i modernih, željezom oklopljenih brodova pokretanih parom, a ne drvenih jedrenjaka kakvima se do tada ratovalo. Zbog toga je ona ušla u anale i ostala 'živa' do danas”, kazao je Čargo predstavljajući neke od izloženih rariteta iz te bitke - artiljerijsku municiju obiju strana, djelove broda “Radetzky”, posuđe i druge predmete izvađene sa olupine “Re d' Italija”, komade zastavnog koplja sa tog i drugog italijanskog potopljenog broda, okopnjače “Palestro”.

( Siniša Luković )