Birači se okreću populistima iako žive dobro

Holandsko ribarsko selo Volendam ne djeluje kao leglo nezadovoljstva: sređeno, prosperitetno, mala stopa kriminala i nezaposlenosti. Ipak, trećina njegovih birača će vjerovatno podržati protivnika imigracije, nacionalistu Gerta Vildersa na parlamentarnim izborima 15. marta, piše Rojters.

Njegova popularnost naglašava paradoks koji je izazov za status kvo u zapadnim demokratijama i koji potresa Evropsku uniju: birači odbacuju mejnstrim u korist populizma okrenutog protiv establišmenta u vrijeme ekonomskog blagostanja.

Rojters navodi da je taj trend posebno upečatljiv u Holandiji, koja bi ove godine trebalo da ima najbolji ekonomski učinak u eurozoni a stanovništvo je konstantno pri vrhu u globalnim mjerenjima sreće i materijalnog bogatstva.

"Iza holandskog raspoloženja protiv establišmenta stoje „prvenstveno kultura i identitet a manje ekonomija“, kaže Sara de Lange, politikolog sa Univerziteta Amsterdam.

Ono je odraz nezadovoljstva koje je podstaklo odluku Britanaca da napuste EU i izbor Donalda Trampa za predsjednika SAD, a glasanje u Holandiji djeluje kao sljedeće poglavlje te populističke reakcije, čak i ako Vilders ne dobije dovoljno glasova da bi osvojio vlast, konstatuje Rojters.

Ankete pokazuju da će njegova Slobodarska stranka (PVV) više nego udvostručiti mjesta u parlamentu na 26, skoro koliko i konzervativci premijera Marka Rutea, za koje se očekuje da padnu sa 41 na 27, a njegovi koalicioni partneri laburisti na 14 sa 38.

Međutim, pošto stranke centra odbijaju bilo kakav savez sa Vildersom, on će vjerovatno ponovo završiti u opoziciji.

Britanska agencija podsjeća da je višegodišnja liberalna imigraciona politika pro-EU političke elite glavni razlog Vildersove popularnosti.

Imigranti koji nisu sa Zapada činili su 7,5 odsto stanovništva Holandije 1996. Ta cifra je porasla na 12,1 do 2015. Oko pet odsto populacije od 17 miliona sada čine muslimani.

„Zamislite kakva bi zbrka nastala u zoološkom vrtu da svi kavezi ostanu otvoreni,“ kažen penzioner iz Volendama Vilem Verman, koji podržava Vildersov antiislamski i anti-EU program. „To se trenutno dešava u Evropi.“

Iako su Holanđani odavno poznati po multikulturalnoj toleranciji ukorijenjenoj u njihovoj istoriji, imigracija je postala ključna izborna tema bez obzira na to da li su su izborne jedinice sa visokim ili niskim prihodima i to da li imaju veliki ili mali broj stranaca.

Vildersova uporišta

U Volendamu pretežno žive bijelci srednjeg staleža, a imigranti koji ne potiču sa Zapada su nevidljivih dva odsto od 8.000 stanovnika. Nezaposlenost je tri odsto, stopa kriminaliteta tri krivična djela na hiljadu stanovnika a prosječna cijena kuće je 325.000 eura.

De lange kaže da antimigrantsko raspoloženje u mjestima poput Volendama često proističe iz strahova da će se „problemi velikih gradova“ preliti u njihova mirna naselja.

Volendam se nalazi na pola sata vožnje od Amsterdama, najvećeg holandskog grada sa velikim brojem imigranata.

Drugo Vildersovo uporište Nisevard je etnički mješovito i ne tako dobrostojeće. Stranci čine 14 odsto od 85.000 stanovnika, stopa kriminaliteta je sedam na hiljadu stanovnika, nezaposlenost 5,9 odsto a prosječna cijena kuće 189.000 eura. PVV je osvojila skoro 25 odsto glasova u Nisevardu na regionalnim izborima 2015.

Matijn van de Strop (45), podržava Vildersa zbog plana da na 65 smanji starosnu granicu za penziju, koja je tokom Ruteovog mandata povećana na 67 godina.

Drugi razlog su „Marokanci“, rekao je Rojtersu. „Vidite to po kriminalu ovdje. Druge stranke ne čine toliko, a vidi se da se Vilders suprotstavlja.“

U Roterdamu, drugom gradu po veličini, birači bijelci odavno naginju ka Vildersu ili drugim ultradesničarskim strankama. Imigranti čine 38 odsto od 631.000 stanovnika tog grada a stopa nezaposlenosti premašuje 12 odsto, i to su najviše cifre na nacionalnom nivou.

Imigracija i štednja su moćna kombinacija

Rojters piše da je kampanja štednje tokom Ruteovog mandata takođe podrila podršku mejnstrim rukovodstva jer je puno jače pogodila Holanđane sa niskim i srednjim primanjima nego bogate, podstičući utisak o neravnopravnosti, koji je Vilders iskoristio.

Iako holandska ekonomija trenutno cvjeta, ona je stagnirala sa nultim rastom od 2008. do 2014, pošto je vlada skresala potrošnju da bi se uklopila u budžetna pravila EU nakon finansijske krize 2008-09.

Štednja je proizvela veliku ozlojeđenost, posebno zbog rezova u zdravstvenim službama i njezi za starije osobe. Zajedno sa imigracijom, stezanje kaiša je kod mnogih produbilo osjećaj da se stanje u državi pogoršava a da političari ne čine ništa povodom toga.

Dok je većina Holanđana pozitivna u vezi sa ličnom situacijom, sedam od deset su pesimisti kada je u pitanju država kao cjelina, a kao razlog navode podjele i slabljenje nacionalnog karaktera.

Slogan Vildersove kampanje „Da Holandija ponovo bude naša“ igra na kartu tradicionalnog holandskog patriotizma i nostalgije.

„Postoji utisak o prijetnji holandskom identitetu, vrijednostima i načinu života, da će ga podriti migracija i veličina muslimanske populacije,“ kaže De Lange.

Korijeni populističkog revolta u Holandiji, kako podsjeća Rojters, datiraju zapravo od prije skoro dvije decenije.

Prvi desničarski populista u toj državi Pim Fortejn je stekao popularnost zahvaljujući antimigrantskom programu prije nego što ga je ubio jedan ljevičarski aktivista 2002.

Vildersova popularnost je porasla nakon što je jedan islamski militant 2004. ubio antimuslimanskog reditelja Tea van Goga.

„Ekonomski migranti su paraziti“

Broj tražilaca azila je opao za 50 odsto 2016. zahvaljujući sporazumu EU i Turske koji je suzbio veliki priliv pretežno muslimanskih migranata preko te države u Evropu.

Međutim, glavna pritužba birača Slobodarske stranke je da holandski sistem socijalne zaštite prosto ne može priuštiti više pridošlica.

U junu 2016, 15,2 odsto imigranata je bilo nezaposleno, u poređenju sa oko šest odsto rođenih Holanđana.

Karla Deker, Vildersova pristalica iz Hendrik-Ido-Ambahta, predgrađa Roterdama i uporišta PVV, kaže da joj ne smetaju legitimne izbjeglice, ali je protiv ekonomskih migranata koji traže socijalnu pomoć.

„To je jedna vrsta parazitizma,“ kaže za Rojters.

Pored brige oko troškova koje nameću imigranti, nacionalna debata se vodi i oko onoga što se smatra njihovim neuspjehom da usvoje holandske kulturne norme, prava žena i prihvatanje homoseksualnosti.

Uviđajući koliki je politički kapital Vilders stekao zbog te ozlojeđenosti, lideri vladajućih stranaka su počeli da prisvajaju neke njegove teme. Rute je prošlog mjeseca uputio pismo naciji u kojem je imigrante pozvao da se „prilagode ili idu kući“.

Deker smatra da su takvi potezi samo gestovi. „U svakom slučaju, to mi djeluje vrlo neubjedljivo.“

Ona kaže da političari mejnstrima imaju vremena u izobilju da se pozabave problemima povezanim sa imigracijom, a još nisu prihvatili to što su birači nedvosmilesno rekli „ne“ projektima evropskog jedinstva na referendumima 2005. i 2016.

„Vrijeme je za novi vjetar,“ kaže ona. Ako Vilders osvoji prvo mjesto a oni ga isključe iz vlade, ne znam. Usuđujem se da kažem da će doći do pobune.“

Galerija

( Angelina Šofranac )