"Gorski vijenac" nije pamflet
Poruka “Gorskog vijenca”, prema riječima istoričara, je univerzalna: "da čovjek mora biti čovjek"
“Kako bi kazao moj profesor Ekmečić, najteže je biti istoričar u Crnoj Gori i najteže je govoriti o istoriji među Crnogorcima, jer pretpostavka je da svaki Crnogorac svoju istoriju veže za Petroviće i zna šta je svaki Petrović radio svaki dan. Biti neki profesionalni istoričar u tome ambijentu samo po sebi znači zaludan posao”, kazao je istoričar Željko Vujadinović, profesor na banjalučkom Filozofskom fakultetu.
On je u Nikšiću tokom predovanja koje je naslovljeno “Stvarnost nacije povodom (zlo)upotreba Njegoša i Andrića”, pokušao da kroz istorijsku prizmu i polazeći od teze da je cjelokupna moderna istorija neraskidivo povezana sa turskim prodorom u Evropi, objasni zbog čega se danas Ivo Andrić i Njegoš zloupotebljavaju u ideološke i političke svrhe. Kraj20. vijeka je, kako je kazao Vujadinović, vrijeme velikih promjena, duhovnog loma u istoriji čitavog svijeta, ali i vrijeme kada se gubi model klasične nauke i kada istoričari, poput novinara, sve više sami kontruišu događaje umjesto da ih objasne, pa Ničeova konstatacija da više nema događaja već da postoji samo njihova interpretacije, sve više donija na značaju.
“Još u socijlističkoj Jugoslaviji počelo se sa različitim interpretacijama Andrića. Krajem 60-ih u svom tekstu ‘Bosanski duh književnosti’ Muhamed Filipović napisao je da je Andrić ‘nanio više zla Bosni nego sve vojske koje su u nju dolazile’. Razlog je što postoji ta stigma islamskog svijeta kako je ona prikazana u Andrićevom djelu. To se prije svega odnosi na Andrićev doktorski rad”, kazao je Vujadinović.
Nacija je, kako je kazao, nekada bila prirodna tekovina, dok je danas sve više vještačkih nacija. Sve je počelo 60-ih godina prošlog vijeka, od jedne američke studije, u kojoj, prema riječima Vujadinovića, stoji da nacija može da bude predmet koji se vještački može stvoriti i vještački razgraditi na bilo kom prostoru.
“I kako oni kažu dva su modela određenja nacije - tradicionalni, zasnovan uglavnom na jedinstvenom jeziku i politički model nacije. Andrić i Njegoš su čvorišne tačke identiteta ovoga prostora. Bilo koja priča o Crnoj Gori ne može da bude potpuna bez priče o Njegošu. Ali onda treba kontekstualizovati Njegoša u sasvim drugačijem okruženju, u sasvim drugačijoj predstavi”, istakao je Vujadinović. Poruka “Gorskog vijenca”, prema riječima istoričara, je univerzalna: “da čovjek mora biti čovjek”.
“On je bio svjestan kolebanja crnogorskog čovjeka s kraja 17. i početkom 18. vijeka, svestan njegove nesigurnosti i onda je i to pitanje ‘šta je čoek, a mora biti čoek’ uzdigao na jedan univezalni nivo. O tome Njegoš govori. To je pouka njegovog djela. Nije ‘Gorski vijenac’ jedan politički pamflet, koji poziva na uništenje. U ovom novom konceptu nacije definišu se nove čvorišne tačke, one koje nemaju istorijskog utemeljenja. Te nove čvorišne tačke koje treba da predstavljaju temelj novog identiteta u stvari treba da prekriju i pokriju one prethodne čvorišne tačke”, kazao je istoričar.
( Svetlana Mandić )