Njemački prostor

Poslije trećeg pića obično počnu da mi objašnjavaju njemačku dominaciju u Evropi. Uglavnom su gluvi za mojih četvrt vijeka iskustva sa Nijemcima pa zaključuju na kraju: „To ne vidi samo budala. Mala, daj turu“.

Ugledni profesor ekonomije na Beogradskom univerzitetu je - ima tome godina dvije - gostujući na jednoj od postjugoslovenskih nacionalno ofarbanih televizija analizirao Evropsku uniju. Nazovimo ga za potrebe ovog teksta profesor Haze.

Sjećam se da sam taman pomislio kako je riječ o pametnom ekonomisti jer je kritikovao nerealna očekivanja ljudi od približavanja Evropskoj uniji, kadli profesor poče da tumači evropski „prostor“. Ukratko: „Sve što je u Evropskoj uniji to je smješteno po raznim državama, ali je u biti to njemački prostor“.

Šta znači „u biti“?

Pa za profesora je stvar jasna. Evropski parlament je u Strazburu. Strazbur je u Alzasu. A Alzas je istorijski dio njemačkog jezičkog prostora. Dakle - Alzas je njemački prostor pripojen Francuskoj. Alzašani se, dakle, samo prave Francuzi. Oni su kriptonijemci.

Naravno, ovo nije činjenica već, psihološki gledano, projekcija. Neću sada da se osvrćem na stotine godina koje su Alzašani naizmjenično provodili u sklopu francuske ili njemačke države. Ukratko, većina njih su danas politički i jezički Francuzi i to ne dovode u pitanje ni oni ni Pariz. Oni su istovremeno svjesni svojih njemačkih kulturnih korijena, jer uglavnom stariji, kod kuće i u kafani govore alzaškim dijalektima: švapsko-alemanskim i mozelsko-franačkim.

Logika smještanja Evropskog parlamenta u Strazbur nije ni pod razno bila nekakva njemačka želja da na „svom prostoru“ ustoliči Evropsku uniju kao prerušenu Njemačku. Već logika francusko-njemačkog pomirenja. Evropski parlament je podignut u gradu oko kojeg su se kao oko zlatne jabuke Francuzi i Nijemci u istoriji više puta dobro potukli. U XX vijeku bješe to pravo mjesto da se nacionalizam zamijeni uzajamnim uvažavanjem pa i prijateljstvom. To bi bilo isto kao kad bi u Mitrovici, Vukovaru ili Mostaru bilo sjedište Balkanske Unije.

Velikonjemačke fantazmagorije

Profesor Haze se dohvatio „njemačkog prostora“ pokušavajući da pokaže kako je Evropska unija neka vrsta potajne reinkarnacije Velike Njemačke. Čak je lupio da je Brisel doduše u Belgiji, ali je germanski, a time i njemački. Prije svega, pola stanovnika Brisela navodi da mu je francuski maternji jezik. Holandski (kao germanski jezik) navelo je tek dvadesetak odsto stanovnika. Ostali su dvojezični ili uopšte ne pripadaju ni flamanskoj zajednici koja govori holandski ni valonskoj u kojoj je francuski dominantan). Dakle u Briselu ne postoji čak ni dominacija holandskog, a kamo li njemačkog. Reći da je belgijski glavni grad „germanski, a time i njemački“ spada u kategoriju teške kafanske proizvoljnosti.

Mastriht, prelijepi holandski gradić, dobio je čast da bude mjesto potpisivanja ugovora o osnivanju Evropske unije zato što je i on „njemački“. Pri tome je gospodin Haze priznao da je Mastriht „doduše belgijski ali je njemački“. Kojom vratolomijom je profesor prvo došao do lociranja holandskog grada u Belgiju, pa onda u „njemački prostor“? U ovom gradu živi oko 120.000 ljudi, a od njih su 107.000 - ponosni Holanđani. Oni bi se smrtno uvrijedili da im neko kaže - vi ste belgijski germani, pa je ovo zato njemački prostor.

Misaona operacija tipa - Nijemci su Germani, pa su svi Germani Nijemci (od Danaca preko Engleza i Flamanaca do Šveđana itd.), nije samo pogrešno postavljena logična jednačina za koju se u gimnaziji dobija jedinica kao kuća. Ona nam otkriva isti emotivni sklop po kojem se i ono što je čovjeku milo i ono čega se pribojava uveliča i iskrivi do mitskih dimenzija koje odgovaraju niščem stanju njegova duha. Što veća duhovna nemoć to veća mitomanija. Njoj nije dovoljna Njemačka sa svojih osamdesetak milona stanovnika i najjačom evropskom privredom. Mitomanu je potreban i „njemački prostor“ koji u fantaziji obuhvata Brisel, Mastriht i Strazbur.

Mitomani i zavjere

Ta se izmišljotina potom iznese kao dokaz da je EU neka vrsta Četvrtog rajha. No profesor Haze samo artikuliše jednu snažnu emotivnu potrebu, proširenu na Balkanu. Potrebu da se svijet protumači na osnovu konspirativnih namjera velikih sila. Zavjere se otkrivaju u kafanama, njihovim virtuelnim ispostavama u elektronskoj mreži, te na televizijskim brbljaonicama, a šta pri tome neko lupi - lupi. Važno je da dobro zvuči.

Profesor ekonomije možda čak i zna da govori neistinu ali podilazi ciljnoj grupi. U takve teze vjeruju razni tipovi sa kojima sam se sretao od Jadrana do Dunava. Poslije trećeg pića obično počnu da mi objašnjavaju ulogu i smisao njemačke dominacije u Evropi. Uglavnom su gluvi za mojih četvrt vijeka iskustva sa Njemačkom i Nijemcima. Prosvjetljuju me, objašnjavaju mi zemlju u kojoj živim i ljute se na kraju kada zatražim činjenične dokaze za njihove opskurne teorije. Zaključuju otprilike ovako: „To ne vidi samo budala. Mala, daj turu“. Iza ovakvih kafanskih teza krije se nacionalistička slika svijeta. Nacionalizam je ideologija koja ne prihvata nepoklapanje etničkih i državnih granica. Nacija je po nacionalistima isključivo zajednica ljudi istog porijekla. To porijeklo je dokazivo na osnovu konfesije i jezika. Svi takvi ljudi bi morali da se okupe u jednu državu, neka košta šta košta.

Vjera kao šestar

Zato se profesorova sumanuta teza o „njemačkom prostoru“ još uvijek lijepi za ljude kao žvaka na području gdje su se granice redovno označavane krvlju. Zato i aktuelne teze trećerazrednih američkih političara ili penzionisanih britanskih diplomata o potrebi dodatne „razmjene teritorija“ na traumatizovanom postjugoslovenskom području mnogima izgledaju razumno. A radilo bi se samo o dovršenju etničkog čišćenja. Pa neka sve bude po principu iz XVI vijeka koji je ustoličen da bi se zaustavilo nasilje između protestanata i katolika u Njemačkoj: čija je zemlja, toga je i vjera. 2017. to ne zvuči razumno već kao program Islamske države.

Autor je urednik Deutsche Welle - programa na srpskom

( Dragoslav Dedović )