Pravila privatne žurke

"Ovaj 'realizam' odgovara deflacijskoj perspektivi depresivca koji vjeruje da je svako pozitivno stanje, svaka nada, zapravo opasna iluzija." Mark Fisher, Capitalism Realism/ Is There No Alternative?

"Na Skupštini Saveza arhitekata Crne Gore, koja je nedavno održana u Titogradu (a gdje bi drugo bila održana? - neće se, valjda, skupštine SACG održavati na ravnome i ništa manje slavnome Cetinju? - op.a.), konstatovano je da je Savez arhitekata za protekle tri godine vrlo slabo radio".

Ovo je prva rečenica teksta naslovljenog "Arhitekti traže afirmaciju". Tekst je objavljen 11. marta davne 1962. godine u Pobjedi - organu Socijalističkog saveza radnog naroda Crne Gore. Potpisan je inicijalima M. P. - i baš me zanima ko stoji iza tih inicijala - jer postoji velika vjerovatnoća da je upravo M. P. rodonačelnik arhitektonske kritike na ovim našim veselim prostorima.

Kako bilo, 11. marta ove godine proslavićemo jubilarnu, 55. godišnjicu od trenutka kada je u Pobjedi osvanula ova, ispostaviće se, duboko istinita konstatacija - ovaj vapaj časnog i poštenog novinara kojemu je CG arhitekturica očigledno na srcu.

Mali su izgledi da će se na CG arhitektonskoj sceni (uz uslov da scena postoji - što je pod velikim znakom pitanja) desiti neka bitnija pomijeranja u ovih nešto malo više od mjesec dana - koliko je ostalo do 11. marta - a kako sada stvari stoje - biće da nam ne preostaje ništa drugo nego se složimo sa poražavajućom konstatacijom novinara M. P. - i da dodamo da su u međuvremenu ingerencije SACG (kao strukovne organizacije) po pitanju organizacije, raspisivanja i sprovođenja arhitektonskih i urbanističkih konkursa - prebačene na organ državne uprave (ingerencije je preuzela Violeta-Viki-Viki, ili jednostavno Viki - u svoje lično ime i u ime Ministarstva održivog razvoja i turizma), odnosno na lokalne sekretarijate za urbanizam i građevinske poslove pri opštinama - što, očigledno, nikome ne smeta, niti iko nalazi bilo što čudno u tome.

"Pored toga", stoji dalje u tekstu iz 1962. godine, "Savez arhitekata nije uspio da se afirmiše kao najkompetentniji (Viki bi, u šali, rekla n.a.j.k.o.p.e.t.e.n.t.n.i.j.i - op.a.) faktor koji treba da se stara o arhitekturi i urbanizmu u Crnoj Gori".

I tada su - kao i sada - ključne odluke vezano za intervencije u fizičkom prostoru donošene daleko od očiju javnosti, iza debelih zavjesa, u mrklom mraku. Činjenica je, takođe, da sve dokumente koji se tiču legalnog djelovanja u prostoru - kako tada, tako i sada - potpisuje struka - što je, svojevremeno, volio da naglasi i gospodin Branimir Gvozdenović, ministar održivog razvoja i turizma u prošlom sazivu Vlade CG - a što će reći da je ovdašnja struka uvijek bila spremna da se odrekne svojih ingerencija - da negira sebe - za šaku dinara, tj. eura. Rezultati takve prakse su vidljivi svuda oko nas.

Sa druge strane imamo činjenicu da CG arhitektice i CG arhitekti ni tada, a ni sada, nisu bili spremni da ulože bilo kakav napor u pravcu konsolidacije vlastitih redova pod barjakom SACG. Arhitektica pojedinka - koliko god bila zgodna, šarmantna i pametna - i arhitekta pojedinac - koliko god bio agilan - teško da imaju bilo kakve šanse protiv sistema, odnosno Viki. Epilog Konkursa za vrtić u Bloku VI u PG ide u prilog tezi da Viki nije sposobna da doprinese bilo čemu što bi išlo na pozitivni konto CG arhitektonsko-urbanističke struke - niti je struka sposobna da se organizuje i stane Vikici na put.

Zamislite, na trenutak, da ste upravo vi jedna/jedan od pet članica/članova uvaženog Žirija koji je odlučivao o nagradama na Konkursu za vrtić u Bloku VI. Zamislite da vam se Viki lično obratila ljubaznim pozivim da uzmete učešća u žiriranju - i da ste pozitivno odgovorili na poziv, ne oklijevaći, jer je uz poziv pomenut i relativno pristojan honorarčić. Postavljate i jedan mali uslov, naravno: da vam honorarčić bude isplaćen unaprijed - i to u punom iznosu (treba biti oprezan ovih dana).

I prije nego što je počelo žiriranje, jasno vam je, kao što je jasno i ostalim članovima žirija - a ima vas petoro, uključujući Viki - da treba pustiti da Viki - Viki majka i kraljica, Viki koja vedri i oblači arhitektonsko-urbanističkim nebom poviše Gore Crne - prošamara (na blic, jer svima se žuri) nekih šest ili sedam radova (od 23) za koje smatra da su vizuelno najatraktivniji - što je vrlo subjektivan i jedini kriterijum, valja naglasiti. Zatim morate sačekati da se Viki, majka i kraljica, prva očituje po pitanju najkvalitetnijeg rada - a kada se to desi - morate spremno i bezrezervno podržati Viki, tj. vrlo obzirno i nježno pritisnuti u pravcu rješenja koje je Vikici priraslo srcu - jer je to jedini način da ne povrijedite dragu Viki, majku i kraljicu, koja, nažalost, nije baš kompetentna (Viki bi, u šali, rekla k.o.p.e.t.e.n.t.n.a), ali jeste mila i draga - i ne postoji ni jedan jedini razlog da joj uskratite višnju sa torte - zadovoljstvo donošenja konačne odluke o pobjedniku, odnosno konačnog suda o kvalitetu za koji se svesrdno zalaže. Uostalom, sve je to njena privatna igranka.

Na stranu što nijedan od pristiglih radova nema kapacitet da vas uzbudi - da probudi one vaše leptiriće - tako da i nije bitno koji će rad biti proglašen za najuspjeliji. A kako Viki nema pretenzija da učestvuje u pisanju izvještaja Žirija - na vama je da se prema nagrađenim radovima odredite u pisanoj formi - ali tako da, sa jedne strane, jasno budu potvrđene Vikicine vizuelne preferencije - i da, sa druge strane, jasno date do znanja svima koji naslućuju o čemu se radi - koji kuže - da je riječ o tezgi - o još jednoj tezgi među tezgama - i da ćete čitavu tu epizodu zaboraviti u trenutku kada se avion odlijepi od poletno-slijetne staze Aerodroma Podgorica.

Nego da se mi vratimo tekstu iz 1962. godine...

"Neki arhitekti istakli su da se na arhitektonsku djelanost u našoj republici još uvijek gleda sa nepovjerenjem i potcjenivanjem."

Bojim se da se ni po pitanju statusa i ugleda arhitektonsko-urbanističke struke ništa nije promijenilo u ovih 55 godina - upravo suprotno, stanje je gore nego ikada. Struka strpljivo čeka da bude pomilovana po glavici od strane ograna kojemu je milovanje u nadležnosti - što se nikada neće desiti, naravno - osim u slučaju da struka osjeti potrebu da samu sebe pomiluje - tj. da se konsoliduje oko barjaka SACG - i da ustane u odbranu svoje časti - što je, ruku na srce, malo vjerovatno.

"U nedavno formirani Odbor za uljepšavanje Titograda, na primjer, ne bira se nijedan arhitekt".

I što sad reći...

"Na skupštini je takođe istaknuto da mnoga mjesta u Republici 'boluju' od takozvane stihijske gradnje, čime nanose neoprostive štete izgradnji tog budućeg grada (Budve, recimo - op.a.)."

Dakle, drage arhitektice i dragi arhitekti - da li da konstatujemo da 55 godina tapkamo u mjestu - i da je krajnje vrijeme da krenemo naprijed - sigurnim korakom?

I za kraj, moram primijetiti da vaše uporedne analize Vakarovog (Giuseppe Vaccaro) vrtića u Pjaćenci iz 1962. godine i pobjedničkog rješenja sa Konkursa za vrtić u Bloku VI nisu urodile zanimljivim rezultatima - ništa vam nije jasno, ukratko - te predlažem da se još malo poradi na tome - i u to ime prilažem još dvije fotografije Vakarovog vrtića, ne bih li vas potakao na dublje razmišljanje.

( Borislav Vukićević )