Za mrežu treba 194 miliona eura
“Potencijalna neposredna potrošnja gasa u Crnoj Gori iznosi do 287 miliona kubnih metara u 2013. godini (bazna godina) i mogla bi porasti na oko 588 miliona kubika 2040. godine, ako se izgrade svi gasovodi prema većim opštinskim centrima i gasna distributivna mreža u područjima s odgovarajućom graničnom potrošnjom,” navedeno je u Master planu
U izgradnju gasne distributivne mreže u Crnoj Gori, čija će dužina do 2040. godine biti do 1.496 kilometara, potrebno je uložiti 194 miliona eura, navedeno je u Master planu razvoja gasnog transportnog sistema (gasifikacije) koji je uradio konzorcijum COWI-IPF.
Master plan je naručila Evropska investiciona banka (EIB) u okviru Investicionog okvira za zapadni Balkan (WBIF). WBIF je Crnoj Gori odobrio grant za izradu Master plana gasifikacije u iznosu od 550.000 eura. Plan je na javnoj raspravi do 16. februara.
Prema tom dokumentu, prosječna potrošnja gasa od 2020. do 2040. godine u Crnoj Gori iznosiće do 356 miliona kubnih metara (78 odsto ukupne potencijalne potrošnje gasa).
“Potencijalna neposredna potrošnja gasa u Crnoj Gori iznosi do 287 miliona kubnih metara u 2013. godini (bazna godina) i mogla bi porasti na oko 588 miliona kubika 2040. godine, ako se izgrade svi gasovodi prema većim opštinskim centrima i gasna distributivna mreža u područjima s odgovarajućom graničnom potrošnjom,” navedeno je u Master planu.
Podsjeća se da su dva najveća grada Podgorica i Nikšić te su stoga prvo razmatrani ti ogranci.
S obzirom na položaj Jadransko-jonskog gasovoda (IAP), priobalni dio transportnog sistema prikazan je s kraćim transportnim gasovodima koji se odvajaju direktno s IAP sistema, kao što su ogranci prema Ulcinju, Tivtu, Kotoru i Herceg Novom.
Drugi veći dio sistema bazira se na velikom ogranku prema Podgorici koji se nastavlja na sjeveroistok i dolazi do Berana. Od tog magistralnog gasovoda odvajaju se transportni cjevovodi prema svim opštinskim centrima u centralnoj i sjevernoj Crnoj Gori.
“Dionica prenosnog gasovoda prelaze preko područja oranica, vinograda i voćnjaka, ekonomskih šuma, izdanačkih šuma, obrštenih šuma i makije te manjim dijelom takođe kroz područja za štitnih šuma. U projektovanju pravca, glavni naglasak stavljen je na izbjegavanje prirodnih za štitnih područja (posebno nacionalnih parkova), a na mjestima gdje to nije bilo moguće uloženi su napori da se pravac postavi uzduž rubova za štićenih područja prirode (regionalni parkovi Sinjajevina, Komovi, Turjak s Hajlom, Smaragdna mreža lokacije Lovćen, Brdo Spas, Komarnica, Dolina Lima, Bjelasica, Dolina Ćehotine i područja pod međunarodnom za štitom UNESCO-a (prirodno i kulturno-povijesno područje grada Kotora i Nacionalni park Durmitor s bazenom rijeke Tare, bio-koridori nacionalne i međunarodne za štite, koridor jugoistočnih Dinarida, obalni planinski koridor i obalni zeleni pojas)”, navodi se u dokumentu.
Dodaje se da bi se gasni distributivni sistem u većini naselja mogao izgraditi koristeći cijevi od polietilena visoke gustine pri srednjem pritisku (0,1 bar do 5 bara). U starim jezgrama naselja gdje su pročelja zgrada osjetljiva ili za štićena (poput centra Kotora ili Svetog Stefana) može se postaviti niskopritisni gasovod (do 0,1 bar). To će, kako je objašnjeno, omogućiti ugradnju regulacijskih i mjernih sklopova unutar zgrade (bez spoljnog postavljenog fasadnog ormarića).
U većim gradovima poput Podgorice i Nikšića može se izgraditi visokopritisna mreža.
Razmatrana je i izgradnja dvije elektrane na gas procijenjenog kapaciteta od 100 MW i 300 MW (dostupno nakon 2020) s ukupnom potrošnjom gasa do 303 miliona kubnih metara.
Navodi se da je potencijal potrošnje gasa velikih industrijskih potrošača (Željezara Nikšić i KAP) procijenjen je na oko 100 miliona kubika godišnje.
“Zbog velikih nesigurnosti koje se odnose na budućnost ovih dviju relativno velikih industrija (naročito KAP-a) i činjenice da industrijski proizvodi ne bi bili konkurentni na međunarodnom tržištu prema sadašnjim cijenama gasa, potrošnja ovih dviju industrija nije uzeta u obzir u analizama potrošnje u okviru Master plana gasifikacije”, navodi se u dokumentu.
Ne preporučuje se izgradnja elektrane na gas u Pljevljima zbog pripremnih radova u vezi s izgradnjom elektrane na ugalj i visokog nivoa sigurnosti u dostupnost ležišta uglja.
“Pljevaljsko područje, koje se nalazi na sjeverozapadnom rubu Crne Gore, planinsko je i relativno rijetko naseljeno područje. Ulaganje u izgradnju gasnog transportnog sistema na ovoj lokaciji bilo bi preskupo za izgradnju elektrane na gas. Lokacija elektrane na gas trebalo bi da bude u blizini većih potrošačkih centara (Podgorica ili Nikšić), a u prostornom planu Crne Gore predviđena je u blizini Podgorice (južno od grada)”, piše u dokumentu.
Utvrđeni su ekonomski najprivlačniji regionalni projekti za ogranke gasovoda, s mogućnošću isporuke gasa na svako tržište s najnižim troškom.
Od planiranih regionalnih projekata za ogranke transportnih gasovoda, najbolji ogranak gasovoda kroz teritoriju Crne Gore je pravac albanska granica - Podgorica - Nikšić, ukupne dužine 105 kilometara i uz trošak od 51 milion dolara.
Za Podgoricu je predložena snabdijevanje gasom iz gasnog prstena za jugoistočnu Evropu preko odvojka dužine 15 kilometara uz trošak od devet miliona dolara.
Za Nikšić je predložena snabdijevanje gasom iz gasnog prstena za JIE preko odvojka dužine pet kilometara uz trošak od 16,9 miliona dolara.
Razlike između veleprodajne cijene na granici i cijene konkurentnog goriva u Crnoj Gori predstavljaju potencijalnu maržu za transport gasa i distribuciju.
Hidraulička optimizacija i optimizacija troškova sprovedena je za tri opcije snabdijevanja gasom, a pripadajući trošak ulaganja za sve gasovode (ukupno 570 km) kreće se u rasponu između 303 i 394 miliona eura.
Isplativost IAP gasovoda u Crnoj Gori procijenjena je u okviru „Studije izvodljivosti i Studije uticaja na životnu sredinu i društvo (ESIA) za Jonsko-jadranski gasovod”, gdje je tarifa za transport gasa s IAP-a za Crnu Goru obračunata u iznosu od 1,2 centi po kubiku ako je prevladavajući tok gasa u smjeru od IAP-a prema Hrvatskoj.
Da bi prošao kroz NP, gasovodu status od državne važnosti
Prolazak gasovoda kroz područje nacionalnih parkova može se izbjeći u slučaju dionice od IAP do mjerno-redukcione stanice Cetinje (prolazak kroz Nacionalni park Lovćen) i od Šavnika do Žabljaka (prolazak kroz Nacionalni park “Durmitor”).
U dokumentu je navedeno da u odnosu na prolazak kroz zaštitne zone Nacionalnog parka “Lovćen”, treba poslati dopis Vladi i nadležnim ustanovama kako bi projekat dobio status projekta od državne važnosti i kako bi se kasnije izdale dozvole za polaganje pravca kroz Nacionalni park “Lovćen”.
Kako se dodaje, ako to nije moguće postići, preostaje pravac koji zaobilazi područje Nacionalnog parka “Lovćen”.
"U slučaju dionice od Šavnika do Žabljaka, u odnosu na prolazak kroz zaštitnu zonu III Nacionalnog parka “Durmitor” (što nije moguće izbjeći ako se gasovod želi dovesti do Žabljaka), ponovo je potrebno poslati dopis Vladi i nadležnim ustanovama kako bi projekat dobio status projekta od državne važnosti i kako bi se kasnije izdale dozvole za polaganje pravca kroz Nacionalni park “Durmitor”, u kojem slučaju bi ova varijanta postala prihvatljiva alternativa. Dionice gasovoda sijeku izvor vode iz kojeg se napajaju centri vodosnabdijevanja na mnogim mjestima te same izvore vode (potencijalne sanitarne zaštitne zone). Svojim većim dijelom, pravci prate magistralne i regionalne ceste koje povremeno sijeku. Pravci prelaze preko velikih vodotokova (Morača, Zeta, Tara, Lim, Ćehotina) i većeg broja manjih vodotoka", navodi se u master planu.
Preporučuju se zakup skladišnih kapaciteta kod komšija
Zbog činjenice da će crnogorsko gasno tržište biti relativno malo, te da će potrebe smanjenja vršne potrošnje biti vrlo male u iznosu do 60 miliona kubika u slučaju gasifikacije svih područja s odgovarajućom graničnom potrošnjom, (što je mali dio očekivanog obima transporta IAP-a u treće zemlje), preporučuje se opciju podzakupa skladišnih kapaciteta. To znači da lokalni dobavljač treba da sklopi sporazum o podzakupu skladišnih kapaciteta s dobavljačima koji koriste postojeća skladišta u Hrvatskoj i Austriji ili buduće skladišne kapacitete u Albaniji, i uzeti potreban obim iz IAP gasovoda.
Budući da je potencijal za potrošnju gasa u Crnoj Gori nizak, a ulaganje u mrežu veliko, Strategija razvoja energetike do 2025. dala je preporuku da se prvo izgradi sistem i tržište za tečni naftni gas. Strategija razmatra moguće pravce snabdijevanja, potencijalne vlastite rezerve u Crnoj Gori, pripremu i razvoj gasnog tržišta. Studija predviđa ulaganja u rasponu od 82,5 do 105 miliona dolara, zavisno od slučaja. Strategija u obzir uzima potrebe za 80 miliona kubika gasa u podzemnim skladištima, kao i korišćenje dijela skladišnih kapaciteta u susjednim zemljama.
( Biljana Matijašević )