Može li ulcinsjki Stari grad na listu UNESCO-a?

Vremenu prkosi više od dva i po milenijuma, a istorija mu je vezana za Ilire i Tračane, Grke i Rimljane, Gote i Vizantijce, Makedonce i Mongole, Mlečane i Turke...

Tu su stolovali Nemanjići i Balšići, bio je posljednje utočište Sabataja Cevija, u njemu je robovao Migel de Servantes...Epohe i razni osvajači ostavili su mu u nasljeđe brojne česme, keramiku, kamenu plastiku, žrtvenike, đulad - sve to svjedoči o bitisanju bliskih i dalekih civilizacija na koje je bio osuđen tokom milenijumskog postojanja...

Kiklopske zidine mu izviru iz mora koje ga okružuje sa tri strane i čini ga veličanstvenim...Ništa od toga, sve ove poslijertane decenije, nije bilo dovoljno da ulcinjski Stari grad zavrijedi člansku kartu UNESCO-a. U krovnoj svjetskoj instituciji za obrazovanje, nauku i kulturu nedavno je pokrenuta inicijativa za upis Venecijanskih odbrambenih tvrđava između XV i XVIII vijeka na Listu svjetske baštine.

Tim povodom, Stari grad je posjetila ambasadorka u Francuskoj i stalna predstavnica u UNESCO-u Dragica Ponorac. Najavila je da će Stari grad uskoro posjetiti ekspert ICOMOS-a (Međunarodni savjet za spomenike), koji će u svojstvu evaluatora dati mišljenje na nominacioni dosije. Predsjednik Opštine Nazif Cungu obećao je da će gradska vlast svim svojim kapacitetima stati iza nominacije. No, jedan od razloga zašto drevno utvrđenje sa impresivnim kulturno-istorijskim mozaikom, još nije pod zaštitom UNESCO, upravo je nebriga i nezainteresovanost kako republičkih tako i lokalnih vlasti. Na to je upozorila i Ponorac ističući da će nedovršeni objekat pri zapadnim zidinima, koji u cjelosti odudara od ambijenta tvrđave, usložiti i opteretiti moguću nominaciju. Takvog mišljenja su i svi Starograđani, koji i ne znaju ko je stvarni investitor rogobatne građevine koja u posljednje vrijeme predstavlja opasnost za djecu i turiste koji tuda prolaze.

Projekat upisa ulcinjske drevne tvrđave u UNESCO, čije je sjedište u Parizu, realizuje Ministarstvo kulture Crne Gore u saradnji sa ministarstvima kulture Hrvatske i Italije.

Ideja o uvrštavanju Starog grada na listu UNESCO-a nije nova. NVO „Kaljaja“ od sredine devedestih godina prošlog vijeka iznova pokreće tu inicijativu ali osim retoričke podrške, nije nailazila na iskrenu i valjanu pravnu i ekspertsku pomoć. Predsjednik te NVO Ismet Karamanaga sjeća se da je tih godina Kaljaja na jednoj od sjednica Asocijacije gradova prijatelja Crne Gore u vili Vicković u Perastu, dobila podršku svih prisutnih za UNESCO.

“I tadašnji predsjednik države, Milo Đukanović, dao nam je podršku za tu inicijativu”, sjeća se Karamanaga. Nakon toga obratio se predstavnicima lokalne vlasti koji su bili saglasni da se obave pripreme za učlanjenje u UNESCO.

“Pustili su me čak i da govorim u Skupštini kako bih detaljno obrazložio predlog. Ali dok sam govorio, shvatio sam da pola njih i ne zna šta je UNESCO. Ipak, predlog je prošao ali se na tome stalo jer nije bilo finansijske pomoći za pripremu terena”, kaže Karamanaga. Njegova upornost ni kasnije nije urodila plodom a gradske vlasti su sve manje vodile računa o tvrđavi. Tako je rasvjeta i danas često u kvaru, nema gromko najavljenog kaldrmisanja ulica i osvjetljenja zidina. Karamanaga se prije dvije godine u Palati Venecija sreo sa princom Nikolom Petrovićem koga je takođe upoznao sa naporima za prijem u UNESCO i problemima koji stoje na tom putu.

“Razgovarao sam sa Lidijom Ljesar i Anastazijom Miranović, koje su vjerujem, ubacile i naš predlog za UNESCO, s obzirom da se vršila kandidatura za uvrštavanje venecijanskih utvrđenja naše države”, kaže Karamanaga ne krijući ogorčenje na lokalnu vlast.

“Hoće da prisvoje našu ideju i inicijativu. Kada je prošle godine dolazila delegacija iz Pariza, mene čak nijesu ni pozvali da im pokažem utvrđenje i ispričam istoriju”, kaže Karamanaga koji živi u Starom gradu i često je vodič grupama turista koji žele da nešto više saznaju o drevnom utvrđenju.

“O UNESCO-u i o pripremama, za sada nema ništa kao ni od 30.000 eura, koliko je trebalo da da Ministarstva kulture za taj projekat. Vidjećemo šta će biti ove godine. Da se samo istorija pita, UNESCO bi čekao nas a ne mi njega”, kaže on.

U međuvremenu, Starograđani se trude da sebi olakšaju život u tvrđavi u kojoj se još mogu vidjeti ostaci ruševina iz katastrofalnog zemljotresa 1979. godine.

“Infrakstruktura je zastarjela jer datira iz tog vremena. Društvo ništa ne ulaže osim privatnici ali mislim da je turistička ponuda sada na višem nivou. Restorani i drugi privatni objekti, te Palata Venecija i Dvori Balšića, odnosno Kula e Ballšajve, kako se sada zove, nude jedan novi kvalitet. Tu je i muzejski kompleks koji sada mnogo bolje funkcioniše”, priča Karamanaga.

Zaštita UNESCO-a bila bi od neprocjenjive važnosti ne samo za Stari grad, nego za cijelu opštinu, pa i državu. Mnogi koji dolaze u Ulcinj malo znaju o njegovoj istoriji a priča o jednom od najinetresantnijih gradova na Jadranu, nesumnjivo je mamac za bogatu turističku klijentelu koja je zainteresovana za kulturni turizam. Dugo su već briljantne storije o čuvenom reformatoru Talmuda, Sabataju Ceviju, koji je prešao u islam prezvavši se u Mehmed efendiju, njegovom misterioznom životu i smrti u tvrđavi kao i autoru Don Kihota, Migelu de Servantesu, koji je ime glavne junakinje romana Dulsineje, posvetio gradu u kome je robovao, u predvorju UNESCO-a. Vrijeme je da u punom sjaju zasijaju u Parizu, Jerusalimu, Madridu, Atini, Rimu, Beogradu ali i Ulan Batoru, Ankari...

Horde Džingis kana kidisale na utvrđenje

Horde čuvenog Džingis kana, oko 1240. godine, napale su tvrđavu ali dalje od kapija nijesu mogle. Mještani su bili pod opsadom nekoliko dana ali je sloboda sačuvana. Istorija je zapisala da su Mongoli pri povratku, nakon neuspjeha, bijes iskalili na starom gradu Svaču, koga su porušili do temelja a cjelokupno stanovništvo pobili.

Na Ulcinj je, ali takođe bezuspješno, kidisao i makedonski car Samuilo 997, kada je napao Duklju, na čijem čelu je bio knez Vladimir Vojislavljević.

Zanimljivo je da za vrijeme Nemanjića, Ulcinj imao povlašćen status, odnosno gradsku autonomiju. U gradu su tada kovani i novci od bakra, sa zastavom i slovom „Moneta de Dulcino“, dok je na drugoj strani bio lik Bogorodice sa Hristom.

U Starom gradu stolovao je Đurađ II Stracimirović Balšić, koji je tu bio sve do smrti 1403. godine.

Ispod Kule Balšiča, u kojoj je živio Cevi, odnosno Mehmed efendija nalazi se crkva- džamija, jedinstven kulturno-istorijski spomenik na ovim prostorima. Crkva datira iz 1510, iz doba Mletaka a džamija iz vremena kada su Turci zaposjeli drevno utvrđenje. Minaret je 1693. dozidao hadži Halil Skura, i tako katoličku crkvu Sv. Marije pretvorio u muslimasku bogomolju.

Na trećem spratu Kule Balšića, iznad kamina, uklesane su dvije Davidove zvijezde, koje svjedoče o dvostrukom životu Cevija, koji je u duši uvijek ostao Jevrej.

Preko puta crkve- džamije, nalaze se kazamati gdje su držani robovi. Jedan od njih, koji je imao status poluroba, bio je Servantes, koga su prema nekim saznanjima, 1575. godine zarobili gusari pod komandom čuvenog zapovjednika Arnauta Mamija. Servantes se prema predanjima, zaljubio u lijepu mještanku i imenom grada je ovjekovječio u “Don Kihotu”.

Na jednom zidu stare Venecijanske tvrđave, ispisano crvenim crijepom stoji ime Johanija Bolanija. On je bio jedan nod venecijanskih kapetana i starješina grada. Upravo taj dio Citadele, posebno je interesantan UNESCO-u.

Mletački kapetani stolovalii su Palati Venecija, raskošnom zdanju koje potiče XIV vijeka.

U muzeju se nalazi i žrtvenik posvećen boginji Artemidi, koji datira iz petog vijeka prije nove ere...

Mještani ne znaju ko je komšija, ne vjeruju da je riječ o kotorskoj firmi sa ruskim kapitalom

Kotorska firma „Ulcinj resort“ sa ruskim kapitalom, slovi za zvaničnog investitora nedovršenog objekta u Starom gradu ali Starograđani vjeruju da iza gradnje stoji neko drugi. Izvršnog direktora firme Olgu Orlovu niko od nije ni vidio a kamoli upoznao.

“Komšije smo, ali ja tu ženu nijesam vidio. Ko je ona”, pita Gano Voglić, koji prilaz svom podrumu ima samo preko parcele Orlove .

„Vijestima” je u Upravi za zaštitu kulturnih dobara sa Cetinja, ranije potvrđeno da Ruskinja prilikom gradnje nije poštovala gotovo nijednu odredbu iz projekta koji je zavrijedio saglasnost tadašnjeg Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

Gradnja kabastog objekta u Starom gradu počela je prije skoro deset godina ali je inspekcija nedugo potom utvrdila da je investitor značajno prekoračio gabarite iz projekta, pa je gradnja stala. Objekat je odavno napušten, a iako je to zakonska obaveza, na tarabama koje ga okružuju, nema imena vlasnika, investitora, niti roka do kada mora biti izgrađen.

Do juna 2009. u opštinskoj evidenciji, kao investitori, vodili su se Radomir, Momčilo i Ana Zec. Oni su 2006. dobili dozvolu za gradnju objekta - u prizemlju 166 kvadrata poslovnog prostora i 94 stambenog, a na prvom i drugom spratu po 239 m2 stambenog prostora. Orlova je 2009, tražila izmjenu imena investitora, što joj je i udovoljeno. Ruskinja je krajem jula 2010, tražila od resornog sekretarijata građevinsku dozvolu u skladu sa stanjem na terenu, ali je nije dobila.

( Samir Adrović )