Unutrašnji politički kontekst i spoljna politika Crne Gore

Poznata je paradigma da u sagledavanju spoljne politike malih država treba u prvom redu istražiti strukturalne, sistemske faktore, pa tek onda faktore koji se tiču unutrašnje politike. Tako se spoljno-politička pozicija malih država razumije kao rezultanta balansa moći relevantnih spoljnih sila, a promjene kao posljedica fluktuacija u strukturi međunarodnog sistema. Istorijska evidencija pokazuje da kriza na nivou globalnog okruženja dominanatno utiče na jačanje autoritarizma u oblikovanju ključnih političkih institucija država ovog gabarita.

Politička stvarnost Crne Gore danas očigledno potvrđuje tačnost ove paradigme.

Iako gore navedena neorealistična paradigma izgleda nesporna i adekvatna u vezi sa spoljno-političkom pozicijom Crne Gore, skrećemo pažnju na važnost unutrašnjeg političkog konteksta, u kome modaliteti funkcionisanja ključnih političkih institucija veoma mnogo utiču na spoljno-političku poziciju države.

Praksa demokratskog uređenja u Crnoj Gori bi trebalo da podrazumijeva formiranje političkih institucija preko slobodnih izbora, mogućnost transfera političke moći između političkih grupacija na miran način na osnovu izbornog rezultata, kao i djelovanje vladinih aktera van domašaja neformalnih centara političke moći. Nova konstitucija vlasti poslije skoro okončanih parlamentarnih izbora i otvoreno problematičnog izbornog dana izgleda da se kosi sa očekivanom praksom. Očigledno je da ključni državni akteri u Crnoj Gori danas imaju vlastite interese koji znatno odstupaju od preferenci šire društvene strukture, kao i da su skloni da previde činjenicu da uspješna imlementacija državne politike na međunarodnom planu zahtijeva kooperativnost vlasti i opozicije, kao i relevantnih društvenih grupa.

Evidentno je da u okolnostima spoljne prijetnje vladajuće političke strukture u Crnoj Gori teže centralizaciji odlučivanja i derogiranju političke uloge ključnih demokratskih institucija, kao što je parlament. Na ovaj način se a priori dovodi u pitanje integritet političkih odluka koje treba da budu donesene u parlamentu tokom ove godine, a tiču se strateške pozicije Crne Gore u međunarodnom sistemu.

Za razliku od velikih sila, male ranjive države kao što je Crna Gora mogu mnogo više da izgube loše artikulisanim spoljnim politikama, kao i da u krajnjoj liniji znatno umanje šanse za opstanak u okolnostima ozbiljne spoljne prijetnje. Zato je potrebno u što kraćem roku prilagoditi funkciju domaćih institucija, posebno Parlamenta, u odnosu na izazove međunarodnog okruženja na Zapadnom Balkanu, u cilju otvaranja demokratske javne debate, postizanja šireg društvenog konsenzusa i jačanja integriteta ključnih spoljno- političkih odluka.

Čini se da je spoljna politika, koja proklamuje snažnu privrženost evro-atlantskim integracijama u okviru dominantnog liberalnog poretka i liberalnog mira na Zapadnom Balkanu optimalna politička orijentacija Crne Gore. Međutim, način artikulacije te politike, koji uključuje liberalne procedure i demokratsku praksu isto tako je važan kao i sama projekcija cilja. Očigledno je da sa već nastupajućim promjenama i pomjeranjima u okviru liberalnog poretka koje donosi trampizam, spoljna politika Crne Gore neće moći da realizuje spoljno-političke ciljeve samo u okviru postojećeg diskursa, koji uključuje „izradu domaćih zadataka“, već na mnogo cjelovitiji način, koji podrazumijeva liberalnu debatu ključnih aktera na unutrašnjem planu, kako u Parlamentu tako i u okviru zajednice znanja.

Očigledno je da sadašnje okolnosti nameću potrebu korekcije etabliranog obrasca oslanjanja na dominantnu spoljnu silu sa zahtjevom asimetričnih koncesija i prihvatanja drugorazredne uloge u tom odnosu (tzv. bandwagoning). Ta je korekcija moguća samo tranzitiranjem unutrašnjeg političkog konteksta iz kriznog miljea države Trećeg svijeta u onaj liberalni koji egzisitira u malim državama Evropske unije, kao na primjer u Slovačkoj i Estoniji.

( Dragan Božović )