Znate li gdje je ovo? Išla sam tako naokolo i pokazivala ljudima fotografiju travnate terase, smještene ne krovu, odakle se pruža lijep pogled na istoku na Dečić i Prokletije, južno na Bulevar Josipa Broza i zapadno na dio grada preko Morače.
Gorica se, nažalost, odavde ne vidi, inače bi terasa i pogled bili pun pogodak!
Ljudi nemaju pojma. Pa ni artihekte.
A kad im objasnim, ozare se i u čudu gledaju:
“U Podgorici postoji ZELENI KROV?”
O da! Taj jedan, meni zasad jedini poznati zeleni krov u Podgorici nalazi se na zgradi Rimokatoličke ckrve na Koniku.
Inspirisana brutalizmom, Rimokatolička crkva, autora arhitekte Zvonimira Vrkljana, sagrađena je 1969. godine.
Zelena teresa nije bila predviđena originalnim nacrtom, već je ona urađena prije 15 godina, tokom rekonstrukcije dijela ckrve koji je predviđen za stanovanje.
“Terasa se ranije nalazila sprat niže, gdje se tada nalazila bašta, u visini sadašnjeg hola, koji povezuje crkvu i kancelarije, gdje su biblioteka, kuhinja. Tokom obnove prije 15 godina napravljen je hol, gdje su danas učionice, a zemlja koja se nalazila na tom mjestu prebačena je na terasu na krovu”, kaže don Viktor Ganc.
Zelenu terasu je projektovala arhitektica iz Ljubljane, Mery, čije prezime Ganc, nažalost, ne pamti.
Zelena terasa se održava kao bilo koja druga – travi je potrebno redovno zalivanje.
“Ljeti je to obično u 4.00 sata ujutro. Ali ne budimo se tada, imamo sistem sa tajmerom, tako da je sve automatizovano”, priča Ganc.
Zelenu terasu, kaže on, jako puno koriste, posebno tokom podgoričkih, vrelih noći.
“Na terasi se stvara takozvana mikroklima i tu je i do pet stepeni hladnije nego u okolini. Tu klimu stvaraju vlažnost terase, te vjetar koji nastaje uz betonski stub gornjeg dijela crkve, pa ljeti, kad sunce zalazi, na terasi bude jako prijatno”.
Pimp my roof
Kada su studenti Arhitektonskog fakulteta u Podgorici, u okviru radionice “Pimp my roof”, pitali Podgoričane šta bi trebalo da bude funkcija ravnih krovova, ukoliko bi oni bili aktivirani, većina je odgovorila da žele da na krovu bude bašta (26,21 odsto ispitanih).
Ima i onih koji vjeruju da bi na krovovima u gradu trebalo da budu otvorene kafane (7,77%), ali – većina je izabrala zelenilo.
Zeleni krovovi su postojali još u prvim ljudskim zajednicama, kada su ljudi domove prekrivali zemljom i busenjem.
Takve krovove sam vidjela prošlog ljeta na Hajli, u rožajskom kraju. Ovdje su sve kuće na planini zapravo imale zelene krovove.
Kad sam sa organizatorima posjete rožajskom kraju, nakon višesatne vožnje i šetnje, stigla do ispod vrha Hajle, u katun porodice Kurpejović, nedaleko od planinarskog doma “Grope” (1.938 mnv), domaćin Rešad je taman završavao jednu od kućica za goste.
Završni radovi su podrazumijevali stavljanje busenja trave na drveni krov katuna za smještaj turista.
Ideja o upotrebi ravnih krovova kao novog društvenog prostora nastaje u prvoj polovini XX vijeka. Korbizje (Le Corbusier) aktivira ideju upotrebe krovne terase i krova kao pete fasade, definišući krov kao ključni životni prostor gradskog stanovništva u budućnosti.
Ideja je da krovna bašta zamijeni, odnosno nadomjesti zelenilo koje je zgrada zauzela svojom površinom i na taj način je izmjesti na krov zgrade. Korbizje se može smatrati začetnikom ideje o zelenim krovnim baštama, argumentujući da je to najpovoljnije mjesto u zgradi i da je najbliže suncu.
Nedavno sam dragom bivšem kolegi i drugu ispričala o planu da napišem ova tekst. Poveo me je do niskih, starih kuća u Ulici Omladinskih brigada, nedaleko od Muzičke škole i pokazao mi “zelene krovove”.
Nisu to uređeni zeleni krovovi, to su vam oni koji su, više zbog ljudskog nemara, ozelenjeli. U tim kućama nema nikoga ko zna koliko dugo i onda se trava oslobodi. I raste…
Zašto zeleni krovovi?
U publikaciji koja je rezultat radionice “Pimp my roof”, u tekstu “Krov kao ekstezivni vrt” mr Irena Rajković navodi da zeleni krovovi, pored ekoloških, imaju svoje prednosti i sa ekonomskog aspekta.
“…Zeleni krovovi su veoma isplativa investicija, budući da je životni vijek ozelenjenog krova dvostruko veći u odnosu na životni vijek konvencionalnog krova. Takođe, postoje i izuzetne društvene prednosti, jer se krovovi transformišu u zelene parkove, prostore za rekreaciju i okupljanje ljudi… Zeleni krovovi imaju uticaja na poboljšanje životnog standarda i ujedno čine gradove prijatnijim mjestima za uživanje i život ljudi“.
Zeleni krovovi, navodi ona, imaju estetske prednosti, stvaraju mogućnost za gajenjem raznih vrsta biljaka, zaštitu od buke…
“Zeleni krovovi ne treba da predstavljaju privilegiju stanovništva ekonomski bogatih zemalja, već bi trebalo da postanu sastavni dio i redovna pojava u sistemu rješavanja krovnih površina svih zemalja i regiona”, navodi autorka.
Na kraju, možda o temi najbolje govori Atinska povelja iz 1933, prema kojoj su tri osnovna materijala urbanizma – sunce, zelenilo i prostor…
Galerija
Bonus video:
