Pljevlja sam prvi put vidjela krajem devedesetih. Bila je zima, išli smo iz Sarajeva za Gusinje, gdje sam u to vrijeme radila kao urednik “Plavsko-gusinjskog glasa”, mjesečnika za dijasporu. Neko je u kombiju pokazao rukom prema prozoru i rekao “ono su Pljevlja”. Vidjeli smo samo maglu.
Ne mogu da tvrdim da je ta magla bila ista ona koju danas gledamo u izvještajima o zagađenju vazduha u toj opštini. Možda je samo vrijeme toga dana bilo takvo, pa je neka zimska magluština sakrila grad. Kako god, godinama je to bila jedina slika koju sam imala u glavi o Pljevljima.
Pljevlja sam sljedeći put posjetila tek u jesen, 2012. Magle nije bilo i mogla sam prvi put da vidim kako izgleda grad. Ono što je u centru i najbližoj okolini. Dalje nisam otišla ni u decembru prošle godine, kada je u Pljevljima, zbog enormnog zagađenja životne sredine, organizovan građanski skup.
Tada sam, kao na ubrzanom snimku, vidjela dva lica grada… Vidjela sam Pljevlja pokrivena maglom, mogla sam da udahnem isti onaj vazduh koji udišu Pljevljaci, vazduh “obogaćen” PM10 česticama, vazduh koji je, prema najnovijim izvještajima, bogat i teškim metalima, poput kadmijuma i olova…
A kad se magla podigla, vidjela sam osunčan i lijep grad, ljude na ulicama. Bilo je nečeg romantičnog u tim Pljevljima, gdje kao da je vrijeme stalo negdje kad sam rođena, sredinom sedamdesetih…
Nije sve tako crno u #Pljevlja Magla se digla, ali - miriše. Za park i šetnju dušu dalo ?
A photo posted by Damira Kalač (@damirakalac) on
Pljevlja nisu samo magla i zagađen vazduh, shvatila sam.
I da je tako, nedavno sam se uvjerila i iz videa koji su objavili Edin Zuković i Vaso Knežević.
Vaso Knežević je inženjer pejzažne arhitekture, slikar i fotograf, osnivač i aktivista NVO “Da zaživi selo”, u okviru koje otkriva skrivene, a raskošne predjele svog zavičaja.
Edin Zuković je kamerman i montažer u RTV Pljevlja, osnivač i urednik PVportala.
Prije nego su snimili priču o ljepotama i potancijalima pljevaljskog kraja i prikazali ih u filmu “Turistička prezentacija Pljevalja”, njih dvojica su objavili i dokumentarac “Pljevlja, degradirani grad”, koji prikazuje ljudsku nemarnost, eksploataciju i uništavanje prirode i zdravlja, te film “Rijeka Ćehotina” i “Umjetnost življenja na selu”.
“Ideja nam je da putem filma i sličnih aktivnosti prezentujemo javnosti realnost, da onima koji vole i poštuju prirodu prikažemo prirodne ljepote i potencijale pljevaljskog kraja, a da onima koji isto tu prirodu narušavaju kroz razne vrste zagađivanja životne sredine ukažemo na to i javno ih označimo”, kaže Vaso. A na javnosti je, kako dodaje, da sama presudi da li je budućnost Crne Gore kao ekološke države razvoj turizma i zdrave hrane ili eksploatacija i narušavanje životne sredine.
“Ne može na jednom kraju da se Crna Gora predstavlja kao destinacija broj jedan za turizam, a na drugom kraju da bude druga krajnost”, kažu Vaso i Edin.
Pljevaljska opština zauzima površinu od 1.346 kvadratnih kilometara i karakteriše je raznolikost u prirodnim ljepotama.
“Nije čitava pljevaljska opština zagađena kao što se to predstavlja u javnosti. Onaj dio pljevaljske opštine sa zagađenim segmentima životne sredine je ograničen na samo gradsko jezgro, tj. pljevaljsku kotlinu i rudarsko naselje Gradac i Šula. Ostatak, koji čini 90 odsto pljevaljske opštine, je ruralno područje koje je nezagađeno i predstavlja prirodne dragulje Pljevalja u širem smislu”, kaže Vaso.
Pljevlja, vjeruju Vaso i Edin, imaju šta da ponude turistima: tu je netaknuta priroda pljevaljskih sela, kanjon Ćehotine, kanjon Tare, planina Ljubišnja, tradicionalna hrana, pljevaljski sir, kulturno-istorijski spomenici poput Husein pašine džamije, manastira Svete trojice, stećaka…
U Pljevljima je, dodaju oni, moguće razvijati vjerski turizam, ali opština može da ponudi i kvalitetan odmor onima koji su željni adrenalinske avanture – splavarenje Tarom, kanjoning kroz rijeku Dragu, ovaj kraj je raj i za speleologe, ljubitelje paraglajdinga. Ovdje se mogu razvijati i lovni i ribolovni turizam…
“Prostranstvo sela Bukovica je raj za lov, a Ćehotina i Tara raj za sportski ribolov”, kaže Vaso.
Nažalost, potencijal tog kraja, dodaje on, često ne prepoznaju ni oni koji u njemu žive.
“Mladi iz Pljevalja odlaze jer ne prepoznaju sve potencijale svoje opštine, a nažalost te iste potencijale ne prepoznaju ni lokalni ni državni organi, jer im je eksploatacija pljevaljskih sirovina na prvom mjestu. Upravo to je jedan od glavnih razloga zašto Pljevlja ne mogu da budu prepoznata kao turistička destinacija u Crnoj Gori, uprkos tome što ovdje možete najbolje vidjeti najdublji kanjon u Evropi, najvisočije naseljeno mjesto na Balkanu, najvisočiji minaret na Balkanu, najveću prašumu u Crnoj Gori, najbogatije lovište, najljepši park“.
Vaso Knežević je svjestan ekoloških problema sa kojima se grad suočava. Ipak, vjeruje da oni mogu biti riješeni kroz projekat toplifikacije ili kroz drugi, ali ipak ekološki prihvatljiv način dobijanja toplotne energije za građane – korišćenjem geotermalne energije, ekoloških goriva briketa i peleta…
“Što se tiče zagađivača, Rudnika uglja, Termoelektrane i Rudnika olova i cinka u Šulima, oni samo treba da poštuju zakone, da budu društveno odgovorne firme, da vraćaju sredini u kojoj vrše eksploataciju kroz ulaganja u sisteme za prečišćavanje otpadnih voda i vazduha, kroz rekultivacije i uređenje devastiranog prostora. Na taj način, može da se uspostavi sklad između zagađivača i zaštite životne sredine u Pljevljima”, kaže Vaso.
Inspirisana prošlogodišnjom pričom “Junuze do daha”, autora Alena Marijanovića iz Zenice, o tome kako je trenirati u gradu koji se godinama bori za problemima zagađenog vazduha, pitala sam i Vasa kako je baviti se sportom u gradu pod maglom. Jer, uprkos svim ljepotama pljevaljskog kraja, ne možemo negirati da se Pljevljaci tokom zimskih mjeseci bore sa zagađenjem…
“Trenirati i baviti se sportom na otvorenom u magli je – nemoguće… Više je štete nego koristi. Ali, odmah iznad pljevaljske kotline čekaju vas suncem okupani predjeli i prelijepi pejzaži. Ja se bavim i fotografijom, tako da inspiraciju nađem i u magli, a i strastveni sam ribolovac, samo da mi Ćehotinu još ne mute Rudnik i Termoelektrana”…
Ja sam sebi postavila zadatak. Sljedeći put kad odem put Pljevalja, zovem Vasa i Edina, pa put pod noge – da se obiđu sve ljepote tog kraja i razgrne ta magla. Možda turisti koji dođu do Mosta na Đurđevića Tari i produže put grada… pa država shvati da je zaboravila kakav dragulj ima na sjeveru. Jedan u nizu…
Bonus video:
