Rad na crno, mnogima je u Crnoj Gori pomogao da prežive. Nije tajna da su siva ekonomija i neformalni rad doboko ukorijenjeni u naš društveno-ekonomski sistem. Čak svaka treća osoba u Crnoj Gori u potpunosti je ili djelimično neformalno zaposlena, što utiče na ekonomiju i dovodi do toga da je izložena brojnim rizicima, navodi se u Nacionalnom izvještaj UNDP-a o razvoju po mjeri čovjeka za 2016. godinu.
Autor izvještaja, inače bivši ministar finansija, Milorad Katnić ističe da je po osnovu izbjegavanja plaćanja poreza i doprinosa za neformalno zaposlene radnike, na godišnjem nivou, budžet Crne Gora u 2014. godini imao 140 miliona eura manje prihoda.
Neregistrovani poljoprivrednici, žene koje čuvaju djecu ili čiste, taksisti koji rade na crno, samo su neki primjeri neformalnog rada u Crnoj Gori. Alarmantno je to što je svaka treća radno angažovana osoba u Crnoj Gori u neformalnom sektoru.
"Od ukupnog broja radno angažovanih, gotovo trećina ili 32, 7 odsto su angažovani ili neformalno, 22,3 odsto ili im se dio zarade isplaćuje na ruke, 10, 4 odsto. Po osnovu izbjegavanja plaćanja pripadajućih poreza i doprinosa za nefomalno zaposlene radnike, budžet Crne Gore u 2014. godini je imao manje prihoda za 140 miliona, što čini 9,4 odsto ukupnih budžetskih prihoda" saopštio je Milorad Katnić.
"Intenzivne aktivnosti u suzbijanju sive ekonomije dobijaju sve više na značaju" kazala je ministarka rada i socijalnog staranja, Zorica Kovačević
Profesorica Božena Jelušić napominje da je krajnje vrijeme da država nešto uradi u ovoj osjetljivoj oblasti.
"Dolazim iz Budve koja je svojevrsni bastion neformalnog rada i držim da taj grad dobar dio Sjevera pomaže da preživi, drugim riječima mi ne treba da bježimo od istine da je neformalni rad spasavao malog čovjeka u ovom tranzicionom periodu i da bez njega on ne bi mogao ni da preživi" saopštila je Jelušić.
Jelušić je navela neke primjere iz metropole turizma.
"Vi na jednom mjestu imate izuzetno restriktivan odnos prema malim preduzećima, koji pomažu sistemu da preživi, a na drugoj strani dozvoljavate velikom sistemu, prije svega, administraciji, da doslovno ispumpava novac iz države. Mladić iz Budve ima 28 godina, u Opštini neprekidno produžava ugovor, nijedan doprionos mu nije uplaćen, nema ni jednog dana radnog radnog staža. Dakle, država se javlja kao onaj ko stimuliše sivu ekonomiju" objasnila je Jelušić.
Katnić napominje da rješenja moraju biti sistemska i dugoročno orjentisana.
"Da stvorimo okvir, sistem, da smanjimo motivaciju za neformalan rad, ne da ukinemo ta radna mjesta, ne da kaznimo te ljude, već da ti ljudi budu motivisani da formalno rade, da doprinose ekonomiji i svojoj egzistenciji" objasanio je Katnić.
Jedna od ključnih stvari je obrazovanje.
Trebalo bi mijenjatii i poresku politiku i radno zakonodavstvo, kao i obrazovni i sisteme zdravstvene i socijalne zaštite. U državama Skandinavije, procenat neformalnog rada je tri puta manji nego kod nas, dakle oko 10 odsto, dok je taj prosjek u Evropi oko 20 odsto.
Bonus video:
