U izvještaju Evropske komisije o napretku Crne Gore za 2015. godinu u poglavlju Statistika date su preporuke da se značajno ojačaju ljudski i finansijski resursi Zavoda za statistiku Monstat, kao i da se dodatno uskladi statistika s ESA 2010 standardima, uključujući statistiku javnih finansija. Navedeno je i da je popunjeno samo 105 od predviđenih 200 radnih mjesta, da su finansijska sredstva umanjena tokom izvještajnog perioda, kao i da prostorni kapaciteti nijesu adekvatni.
Direktorica Monstata mr Gordana Radojević kazala je da kada su u pitanju obaveze Zavoda koje mora ispuniti u procesu EU integracija, uključujući i jačanje admnistrativnih kapaciteta, postoji jasno definisan plan i strategija ispunjenja za period 2014-2018. godine.
Ona je navela da je, između ostalog, krajem decembra 2014. godine usvojena zajednička pregovaračka pozicija EK i Vlade za Poglavlje 18 - Statistika, čime su pregovori za ovo poglavlje i otvoreni.
Budžet za 2016. biće veći 20 odsto, Ministarstvo finansija će obezbijediti prostor
“Moram istaći da je Monstat do sada bio jedini organ u državnoj upravi, na čiji prvi predlog pregovaračke pozicije Evropska komisija, odnosno zemlje članice EU, nijesu imali nijedan zahtjev za doradu, već su isti u cjelosti prihvatili. To govori o tome da dobro poznajemo 'EU acquis' u oblasti zvanične statistike i da imamo jasnu viziju i strategiju kako da statistički sistem Crne Gore integrišemo u Evropski statistički sistem”, kazala je Radojević.
Ona je navela da je, kada su u pitanju administrativni kapaciteti, Monstat vjerovatno jedna od institucija koja je najviše uložila u razvoj kadra u posljednjih 5-6 godina.
“Zaposlili smo oko 15 statističara i ojačali menadžment Zavoda imenovanjem tri pomoćnika direktora koji su magistri nauka u oblasti zvanične statistike. Potom, u kontinuitetu od 2009. godine uz podršku Eurostata, realizujemo programe edukacije, tako da je oko 20% zaposlenih Zavoda uspješno završilo obuku u statističkoj kancelariji EK, odnosno Eurostatu u trajanju od 4 do 6 mjeseci, dok su svi zaposleni pohađali kraktoročne obuke u Eurostatu ili u Zavodu za statistiku koje održavaju eksperti koje je angažovala EK i Eurostat”, saopštila je Radojević.
Preko IPA projekata Zavod je posjetilo više od 30 međunarodnih eksperata koji su radili direktno sa crnogorskim statističarima na razvoju zvanične statistike. Stručnjaci Monstata uključeni su u radne grupe Eurostata, ne samo kao posmatrači već i kao aktivni učesnici kreiranja metodologija ili strategija, a nekoliko statističara Zavoda trenutno je na doktorskim studijama iz oblasti zvanične statistike, a više njih završava magistarske studije iz oblasti statistike.
“Sve ovo govori o procesu razvoja zvanične statistike koja u ovom trenutku može da odgovori zahtjevima EU integracija. Međutim, proces EU integracija traži dalje ulaganje u administrativne kapacitete, prije svega zbog planirane dinamike procesa EU integracija. Stoga, posvećeni smo rješavanju problema administrativnih kapaciteta i u tome imamo značajnu podršku Vlade. Do 2018. godine planirali smo godišnje povećanje, kako broja zaposlenih tako i finansijskih sredstava. Budžet Zavoda za statistiku Crne Gore u 2016. godini je, shodno trenutnom predlogu, povećan za 20% u odnosu na 2015. godinu”, navela je Radojević.
Monstat jedna od institucija koja je najviše uložila u razvoj kadra u posljednjih 5-6 godina
Kada je u pitanju poslovni prostor, Ministarstvo finansija je, kako je kazala, preuzelo obavezu da ovaj problem riješi, o čemu je informisana EK-Eurostat u junu ove godine.
Na pitanje koliko ovi problemi utiču na rad Zavoda, Radojević je kazala da je, uz činjenicu da se statistički sistem Crne Gore samostalno počeo razvijati 2006. godine, Zavod odgovorio svim EU zahtjevima sa trenutnim kapacitetima i uvažavajući trenutnu fazu integracije.
“To potvrđuju pozitivne ocjene EK i Eurostata koje dobijamo kroz godišnje izvještaje EK i kroz redovne kontrole koje realizuje Eurostat”, kazala je Radojević navodeći da je najznačajniji progres ostvaren usvajenjem Zakona o zvaničnoj statistici 2005. godine, kojim su uspostavljeni međunarodni principi u organizaciji i proizvodnji zvanične statistike.
Već uspjeli da primijene novu metodologiju ESA 2010
Na pitanje šta znači preporuka EK da je potrebno dodatno usklađivanje statistike sa ESA 2010 standardima, uključujući statistiku javnih finansija, Radojević je navela da ESA 2010 predstavlja metodologiju po kojoj su sve zemlje članice EU od 1. septembra 2014. godine u obavezi da kreiraju nacionalno računovodstvo i shodno tome da objavljuju ključne makroekonomske podatke kao što su: bruto domaći proizvod, bruto nacionalni proizvod, javni dug, finansijsku poziciju i dr.
EK pravila izvještaj prije nego što je Monstat objavio BDP po ESA 2010
“Stoga, preporuka da se prethodno primjenjivana verzija metodologije ESA 95, zamijeni novom verzijom ESA 2010, odnosi se i na Crnu Goru kao i na sve zemlje članice EU. Kada je u pitanju implementacija ESA metodologije, pored Zavoda za statistiku, Zakonom o zvaničnoj statistici i Programom zvanične statistike 2014-2018. godine definisane su i obaveze Ministarstva finansija i CBCG kao zvaničnih proizvođača statistike. Trenutno se radi na usvajanju nove metodologije i daljem razvoju nacionalnih računa, s tim da je Zavod za statistiku uspio da krajem septembra ove godine objavi podatke BDP-a za period 2010-2014. godine u skladu sa ESA 2010 metodologijom, što zbog izvještajnog perioda nije prepoznato u ovogodišnjem Izvještaju o napretku”, navela je Radojević.
Domaće kritike, a pohvale EU
Radojević je navela da se Zakon o zvaničnoj statistici Crne Gore, koji je bio mnogo kritikovan od domaće javnosti, i danas ocjenjuje kao potpuno usklađen sa EU regulativama.
“Takođe, podsjetiću da je Zavod za statistiku sa trenutnim kapacitetima uspio da realizuje dvije najveće statističke akcije - Popis poljoprivrede 2010. godine i Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine, u skladu sa međunarodnom metodologijom, za šta smo od EK i Eurostata dobili visoke ocjene, kako u pogledu kvaliteta podataka, tako i pogledu profesionalnosti i stručnosti zaposlenih. O složenosti realizacije ovih akcija, najbolje govori činjenica da većina zemlja našeg regiona nije uspjela kao Crna Gora, da realizuje popise po istoj metodologiji i u istom periodu kada i sve zemlje članice EU. Uvažavajući prethodno iskustvo, uz podršku Vlade i Eurostata koja se najavljuje, sigurna sam da ćemo uspješno odgovoriti i budućim obavezama koje proističu iz EU integracija”, saopštila je Radojević.
Bonus video:
