Crna Gora više je fokusirana na otvaranje novih poglavlja nego na suštinsko pregovaranje sa Evropskom unijom (EU), ocijenila je profesorica Gordana Đurović, navodeći da se, usljed trenutnih kriza i rastućeg talasa euroskepticizma u državama članicama, kontinuirano preispituju koristi članstva u EU.
Đurović je, komentarišući trenutno stanje u EU, ocijenila da je 2016. bila veoma turbulennta za EU.
“Poslije više od šest decenija jačanja evropskih integracija, prvo sektorski, zatim u “dubinu” po politikama, te u širinu, kroz prijem 22 nove države članice, Unija se poslije britanskog “ne” našla usred trostrukog kriznog scenarija koji je ugrozio institucionalnu stabilnost ove jedinstvene nadnacionalne organizacije”, kazala je Đurović u intervjuu za agenciju MINA.
Prvo, objasnila je ona, negativno dejstvo produžene ekonomske krize, koja je prepoznala ranjivost većine prezaduženih mediteranskih ekonomija EU (Grčka, Španija, Portugal, Kipar i Italija).
Đurović je navela da je migrantska kriza uzdrmala temelje šengenskog sistema i slobode kretanja unutar EU.
Ona je objasnila da je bezbjednosna kriza, izazvana serijom terorističkih napada u srcu Evrope, koja zadire u sistem osnovnih evropskih vrijednosti, ojačala nacionalističke tendencije u mnogim zemljama i smanjila tradicionalnu i prepoznatljivu evropsku solidarnost, otvorenost i suživot različitih.
“Bregzit je ovim postojećim izazovima dodao još jedan, a to je neizvjesnost po pitanju stabilnosti i snage EU kao takve. Taj osjećaj duboke, sistemske neizvjesnosti obilježio je drugu polovinu godine”, ocijenila je Đurović.
Ona je ukazala da su Britanci odgodili pokretanje člana 50 Ugovora o EU o proceduri izlaska do marta ove godine, pokušavajući da se konsoliduju i naprave iole pristojnu strategiju za buduće pregovore.
Mnogi analitičari smatraju, prema njenim riječima, da britanska Vlada još uvijek “vesla u krug” kada je ova strategija u pitanju.
“Pregovori o Bregzitu trebalo bi da se okončaju prije sljedećih izbora za EU parlament, do proljeća 2019. godine, kako bi EU mogla nastaviti politički i ekonomski život kao 27-člana organizacija”, saopštila je Đurović.
Ona je podsjetila da je EU u procesu pripreme strategije za pregovore o izlasku Britanije, čije se prve konture najavljuju.
Đurović je navela da plan za Bregzit podrazumijeva proces od tri povezane faze - povlačenje Britanije iz članstva u EU, tranzicioni period i uspostavljenje novog partnerstva.
Ona je objasnila da prva faza podrazumijeva da Britanija formalno i suštinski izlazi iz EU institucija.
Druga faza, dodala je, podrazumijeva definisanje jasnog plana kako će Britanija “finansijski” napustiti EU, odnosno i prihodnu i rashodnu stranu budžeta Unije.
“Najduži tranziconi periodi, u optimističkom scenariju, kretali bi se do kraja 2020. godine, odnosno do kraja postojeće finansijske perspektive. S obzirom na model višegodišnjeg projektnog finansiranja, mnogi analitičari sumnjaju da će ova finansijska tranzicija biti znatno duža”, saopštila je Đurović.
Konačno, kako je rekla, pregovori treba da obuhvate i predlog modela novog partnerstva, koji nastupa prestankom postojećeg članstva.
“Bliski ekonomski interesi upućuju na pregovaranje o modelu veoma otvorenog sporazuma o slobodnoj trgovini, do nivoa do koga to odgovara i Uniji, i Britaniji”, saopštila je Đurović.
Taj proces pregovora će, smatra ona, biti izuzetno ekstenzivan i naporan.
Prema njenim riječima, cijeli navedeni scenario koji je Komisija kratko predstavila sredinom decembra, u sjenci je očekivane konačne odluke Vrhovnog suda Velike Britanije, najavljene za sredinu januara 2017. godine.
Đurović je podsjetila da bi Vrhovni sud trebalo da odluči da li je Bregzit moguće sprovesti i bez glasanja u parlamentu. “Ko ima veću moć – Vlada ili parlament? Da li će se potvrditi prethodna odluka da britanski parlament mora glasati o tome može li London pokrenuti postupak izlaska iz EU”.
Ta presuda bi, smatra Đurović, mogla pomrsiti račune britanskoj Vladi koja želi sama odlučiti o napuštaju EU i početi pregovore u martu 2017. godine.
“Istovremeno, da bi bila pripravna i na takav scenario, Vlada Tereze Mej, po navodima Dejli /Daily/ Telegrafa, paralelno sprema kratak zakon od svega 16 riječi koji bi se ponudio parlamentu, a kojim se traži da “parlament da dozvolu britanskoj vladi da pokrene član 50 Ugovora o EU”, saopštila je Đurović.
Ona je navela da se, paraleno za događanjima vezanim za Bregzit, neizvjesnost prenosi i na druge izborne procese i referendume širom Unije.
“Svaki od njih dobija dimenziju “potencijalnog Bregzita”, odnosno glasa za jačanje ili slabljenje evropskih integracija”, ocijenila je Đurović.
Tako je i, prema njenim riječima, odbačeni referendum o ustavnoj reformi u Italiji koji je inicirao bivši premijer Mateo Renci, doživljen kao pobjeda populizma i izazov za opstanak Italije u Eurozoni.
Đurović je podsjetila da je ustavna reforma predviđala slabljenje gornjeg doma italijanskog parlamenta – Senata, pojednostavljenje donošenja zakona i time veću moć za izvršnu vlast.
Ona je rekla da u Italiji, za razliku od drugih država EU, populisti nisu u prvi plan isticali ksenofobiju, nacionalizam ili izbjegličku krizu, već su odbacivanje ustavnih reformi predstavili kao “pobjedu naroda nad velikim silama”.
“Mateo Renci je, poslije Kamerona, drugi premijer jedne države EU koji se povukao poslije referenduma. Obojica su pali pred koalicijom nezadovoljnih građana, lijevih i desnih populista i onih koji odbacuju reforme”, smatra Đurović.
Istovremeno, dodala je, pobjeda razumnog Aleksandera van der Belena, ubjeđenog Evropljanina, šefa Zelenih, na predsjedničkim izborima u Austriji, događaj je koji daje “vjetar u leđa” onima koji se zalažu za jedinstvo i jačanje EU.
“Konačno, pobjeda Rumena Radeva, kandidata opozicionih burarskih socijalista na predsjedničkim izborima u Bugarskoj, mogla bi uticati na jačanje veza sa Rusijom”, navela je Đurović.
Ona je ukazala da je ostavka premijera Borisova uslijedila odmah nakon ove pobjede.
To dodatno, smatra Đurović, remeti političku stabilnost u ovoj najmanje razvijenoj državi EU.
“2017. godina, u navedenom kontekstu, predstavljaće tek pravi izazov za stabilnost i jedinstvo EU država”, poručila je ona.
Ona je ukazala da predstoji više izbornih ciklusa u važnim i velikim državama Unije.
“Poslije Bregzita, američkih predsjedničkih izbora, događaja u Italiji, i kontinuiteta ekonomske, migrantske i bezbjednosne krize u EU, euroskeptične, nacionalističke i populističke struje u Francuskoj (Marin Lepen), Holandiji (Gert Vilders) i Njemačkoj (Alternativa za Njemačku) najavljuju velike predizborne kampanje i podižu svoja očekivanja”, saopštila je Đurović.
Prema njenim riječima, prvi test su parlamentarni izbori u Holandiji planirani za 15. mart 2017. godine, drugi krug predsjedničkih izbora u Francuskoj očekuje se 7. maja 2017. godine, dok je sa posebnom pažnjom cijela EU fokusirana na federalne izbore u Njemačkoj na jesen 2017. godine.
Kako je rekla Đurović, ukoliko proevropske snage ipak preovladaju u ovoj seriji izbora, tek se nakon toga stiču suštinski preduslovi za pregovore sa Britancima.
Drugi veliki izazov, u pozitivnom scenariju, biće, dodala je, novo otvaranje osnivačkih ugovora EU, odnosno njihovo preciziranje u oblasti ekonomskog upravljanja krizom sa nivoa Unije (bankarska i fiskalna unija).
Na pitanje ocjenjuje li da je povećan nivo euroskepticizma u Evropi i kako se to može odraziti na politiku proširenja Unije, Đurović je ocijenila da, imajući u vidu kompleksnost ekonomske, migrantske i bezbjednosne krize sa kojom se suočava EU, euroskepticizam jača.
Euroskepticizam je, kako je rekla, često motivisan i emotivnim pristupom, a ne uvijek činjenicama i razumom (fenomen “post-istine”).
„Euroskepticizam postaje sinonim za pristup evropskim integracijama, zapravo EU, koji je suprotan centralizaciji i federalizaciji EU“, smatra Đurović.
Prema njenim riječima, euroskepticizam nije samo otpor daljem širenju Unije, već i nepovjerenje u EU i njene institucije, koji je u mnogim zemljama vezan za strah od gubitka nacionalne suverenosti.
„Opšti trend kritičke percepcije evropskih integracija širi se državama članicama, pa se neponovljivi integracioni proces Zapada i Istoka, Sjevera i Juga Evrope, može posmatrati i kao „žrtva sopstvenog uspjeha“, navela je Đurović.
Međutim, kako je rekla, ako je suditi prema Eurobarometru i mišljenjima građana iznijetim u proljeće 2016. godine, u srcu ekonomski integrisane Evrope, u Njemačkoj, i dalje je preovlađujuće stanovište da Njemačka može bolje napredovati unutar Unije, nego van nje.
Na pitanje koliko koliko sva ova dešavanja mogu uticati i na proces pristupanja Crne Gore EU, Đurović je kazala da se ne mogu zanemariti navedeni procesi, koji, kako je rekla, kod iskrenih pobornika integracija Crne Gore u EU izazivaju zabrinutost.
“Iako je Crna Gora duboko u procesu integracija, fokusirana više na otvaranje novih poglavlja, nego na suštinsko pregovaranje, odnosno ispunjavanje uslova za zatvaranje pristupnih pregovora, ne mogu se zanemariti efekti navedenih kriza, niti rastući talas euroskepticizma širom država članica. Stoga, dolazi do istovremenog pregovaranja članstva, ali i kontinuiranog preispitivanja koristi članstva, kao najrazumnije spoljnopolitičke strateške opcije”, navela je Đurović.
Prema njenim riječima, euroentuzijasti bi rekli da će sve doći na svoje mjesto, duboko vjerujući da će se Evropa konsolidovati dok se Crna Gora približi članstvu.
“Dok bi euroskeptici ostali dosljedni stavu da će u međuvremenu EU kao “pokretna meta” prestati to uopšte da bude”, zaključila je Đurović.
Bonus video:
