“Život bez puta, vode, struje i zdravstvene zaštite na selu nije život dostojan čovjeka”. “Kako da moja stoka živi u novoj modernoj štali, a ja sa familijom u vijek i po staroj kući čija polovina nema patosa«”. (Nepoznati farmer)
Ovih dana posebnu pažnju javnosti zaokuplja prvi značajniji bespovratni i kreditni fond sredstava iz Abu Dabija, namijenjen podsticanju razvoja poljoprivrede i ruralne privrede u Crnoj Gori. Ruku na srce, ovakva mogućnost raduje svakog dobronamjernog građanina, s obzirom na izrazite disbalanse u sektoru proizvodnje i potrošnje poljoprivredno-prehrambenim proizvodima u Crnoj Gori.
Razlog što sam se latio priče na ovu temu leži u činjenici što nijesam siguran da je politika utroška ovih sredstava najsrećnije odabrana.
U čemu je problem (ili moja dilema)? Pa, u tome što je od davnina poznato (i u teoriji i praksi) da se iz bespovratnih sredstava gradi široka lepeza poljoprivredne i seoske infrastrukture. A, po veoma povoljnim kreditnim uslovima (zbog devet specifičnosti poljoprivrede i sela, kojih nema nijedna druga privredna grana), finansira se proizvodna struktura na njivi, štali, industrijskom pogonu i dr.
Ovakva praksa je ustoličila pravilo što za kreditna sredstva uložena u poljoprivrednu i seosku infrastrkturu, obično nema izvora iz kojih valja vraćati krupna kreditna sredstva koja su preduslov svih uslova za uspješno bavljenje poljoprivrednom proizvodnjom.
Naspram ove činjenice stoji podsjećanje da je seoska i proizvodna infrastruktura (putevi, kvalitet snabdijevanja strujom, vodosnabdijevanje, zdravstvene usluge, veze sela sa tržištem i drugi problemi) bezmalo u katastrofalnom stanju?!
U zemljama koje su bile vođene politikom prioritetnog rješavanja infrastrukturnih problema, pokazalo se je da je to bio najjači zamajac na putu iskorišćavanja prirodnih i tržišnih prednosti jedne zemlje, na jednoj strani, a na drugoj, valjanom tržišnoom i ekonomskom pozicioniranju proizvođača (farmera).
Naspram prethodnog, poznato je da je Cna Gora pri samom dnu evropske ljestvice u pogledu korišćenja vode u poljoprivredne (proizvodne) svrhe. Ona do današnjeg dana (koliko je meni poznato) nije primjenjivala skoro nikakve stimulativne mjere u pogledu razvoja proizvodnje hrane uz obilje vode. U crnogorskim klimatskim uslovima to je prioritet nad prioritetima i to je jedno od krucijalnih pitanja svake dobre zemljišne politike!
U većini poljoprivredno razvijenih zemalja Evrope, državni bespovratni fondovi su primarno služili za investicija koje znače dovođenje vode do parcele proizvođača. Razvođenje vode na parceli (njivi) stvar je i briga proizvođača na ekonomskim osnovama.
Sve u svemu, ukoliko pomenute probleme i dalje budemo držali na margini tekućih i razvojnih nastojanja (pri tome imam u vidu da se na ovom planu čine određeni napori), Crna Gora će i dalje držati fenjer na ljestvici razvijenih zemalja Evrope u poljoprivredi, a ekonomska moć farmera će stalno visiti o tankom koncu tržišnih i ekonomskih zakonitosti.
Bonus video:
