Uoči prvih višestranačkih parlamentarnih izbora u SR Crnoj Gori (održanih 9. XII 1990.) znameniti crnogorski književnik i slobodomisleći intelektualac, protivnik već uveliko zahuhtale lokomotive velikosrpskog nacionalizma i negiranja Crne Gore i Crnogoraca, autentični zagovornik restauracije državne nezavisnosti CG, građanskog i demokratskog društva i nacionalne emancipacije crnogorskog naroda Jevrem Brković okarakterisao je izborni proces koji se tada odigravao, pod monopolom režima pučističkog SKCG, kao "izbornu farsu”.
Prema ocjeni Brkovića pučistički “komunisti”, koji su januara 1989. preuzeli vlast u CG, “ su ozbiljna prepreka svemu demokratskom, a demokratskim i regularnim izborima pogotovo. Nijesu oni izveli onaj januarski anticrnogorski puč da dođu do demokratskih izbora, već da dođu, prije svega do vlasti i da revnosno služe onima koji su ih instruirali i naručili da budu njihova (memorandumska) produžena ruka u CG, produžena ruka slična Crnoj Ruci”, a moguće i njena, po Brkoviću, “svesrpska pesnica, koja treba da uradi ono što Crna Ruka, ipak, nije mogla”. Brković je tvrdio da su januarski pučistički “komunisti” u CG, čije su vodeće figure bili Momir Bulatović, Milo Đukanović i Svetozar Marović, poznati i po “glasnom zaklinjanju Slobodanu Miloševiću, Srbiji i srpstvu”, te su se istakli i u “pomamnom negiranju CG i svega crnogorskog”. Uz njih, i tokom 1990, kako, tada, veli J. Brković, “pristaje i njima se diči i ponosi povampireno četništvo, ortodoksni unitaristi, klasični neostaljinizam (i staljinisti), ideološko i folklorno srpstvo i sve napadniji pravoslavni militarizam”
(Jevrem Brković, Intervju, “Dok bude jednog Crnogorca biće suverene Crne Gore”, “Liberal”, Cetinje, god. I, broj 10, decembar 1990. str. 5).
Ondašnjem neprikosnovenom vođi Srbije Slobodanu Miloševiću, faktički ključnoj ličnosti po vlasti i moći i u tkz. “SRJ” (nastaloj na nelegalan način 27. aprila 1992.) i njegovom establišmentu, vlast u CG, u rukama DPS-a i njenih čelnika (M. Bulatovića, M. Đukanovića i S. Marovića) godinama je bila pokorna i marionetska. Tadašnji režim u CG, dok je bio monolitan, nije htio ni da razmatra a kamoli akceptira česte i ozbiljne prijedloge i zahtjeve za uspostavom (obnovom) suverene, nezavisne, demokratske i građanske Crne Gore. Pored toga, on je bio protiv legitimnih težnji ka okretanju CG prema Zapadu (tadašnjoj Evropskoj zajednici) i NATO-u (u prvom redu SAD). Zahtjeve za usmjeravanje CG na put obnavljanja njene državne nezavisnosti i sticanja međunarodnog subjektiviteta, kojeg su isticali crnogorski suverenistički krugovi i snage, vladajuća klasa DPS u CG, dugo vremena imperativno je odbijala. Među prvacima jedinstvenog DPS u odbijanju zahtjeva za obnovu crnogorske državnosti isticao se, pored ostalih, i ondašnji predsjednik Vlade RCG i druga ličnost u hijerarhiji DPS g. Milo Đukanović. On je to demonstrirao i u ekspozeu, kojeg je prilikom rekonstrukcije Vlade, (u koju su prvi put ušli i ministri iz redova opozicije), podnio u Skupštini RCG 5. marta 1993., kada je kategorički saopštio: “SRJ ne treba posmatrati kao udes Crne Gore, već kao dio našeg razvojnog projekta” (Vidi više o tome: “Pluralizam da, separatizam ne”, “Monitor”, Podgorica, god. IV, broj 125, petak, 12. mart 1993, str. 6-7).
Vlast DPS u CG prikovala je lancima Crnu Goru za Miloševićev režim i ratni projekat Velike Srbije; bila je saučesnik u ratnoj agresiji na Hrvatsku i Bosnu; aktivno je participirala da se CG i Srbija pod imenom dvopartijske (SPS-DPS) fasadne, tkz. “moderne federacije” “SRJ” ogradi bodljikavom žicom od Evrope i ostalog svijeta; da građani CG i Srbije, izloženi oštrim sankcijama međunarodne zajednice, stjenju u inferniranom socio-ekonomskom položaju i da njihova elementarna ljudska i građanska prava budu brutalno (po)gažena.
DPS-ov režim u CG tada nije, još uvijek, priznavao (avnojevske) granice međunarodno priznatih država BiH i Hrvatske (koje je kao državne i nepromjenjive, znatno ranije, utvrdila i Badinterova komisija), već je na drugom partijskom kongresu, održanom 5. i 6. marta 1994, pod vođstvom njenog predsjednika Momira Bulatovića, neskriveno potencirao zahtjev za dodatnim razaranjem državnog bića Bosne i Hercegovine i priključenjem njenog dijela Hercegovine Crnoj Gori, odnosno, nepriznatoj “SRJ”. Među onima koji su u ideološko-političkom i nacionalno-romantičarskom, integralističko-unionističkom zanosu, prikladnom doktrini “Srbi na okup” i u “jednoj državi”, htjeli proširenje granica (velikosrpske) ratne i međunarodno izolovane tvorevine “SRJ” na teritorije susjednih, međunarodno priznatih država, odnosno, uključivanje u njen sastav bivših republika članica već ubijene SFRJ, eksponirao se i ondašnji potpredsjednik DPS-a i predsjednik Vlade RCG g. Milo Đukanović. On je, nastupajući na talasima “Radio Beograda” (aprila 1994), pored ostalog, poručio i ovo: “Jedan dio opozicije u Crnoj Gori (aluzija na LSCG i SDP CG-prim.N.A) ne može da se pomiri sa činjenicom da su izborni rezultati takvi kakvi jesu pa nastavlja sa repertoarom svojih optužbi o nesamostalnosti rukovodstva u Crnoj Gori…Tu je riječ o jednoj svojevrsnoj paranoji da će Crna Gora biti poklopljena od Srbije i da će biti ugrožena njena državnost. Mi u rukovodstvu takve tendencije ne cijenimo politički ozbiljnim”. Za Đukanovića bilo je nesporno da je Crna Gora potpuno ravnopravna u državnoj zajednici sa Srbijom (iako je stvarno stanje bilo posve drugačije cementirano). On je, privržen ondašnjoj koaliciji DPS-a sa Miloševićevim SPS-om, koja je vršila vlast i u “saveznim” organima “SRJ”, u istoj emisiji dodao: “Jasno je da mi u komunikaciji sa reventnim političkim faktorima u Beogradu, u Republici Srbiji postižemo dosta kvalitetne dogovore o funkcionisanju federacije, a to je garant njene stabilnosti”. Po shvatanju Mila Đukanovića, tada je bila neupitna ravnopravnost Crne Gore u zajedničkoj državi sa Srbijom u okviru SRJ i on je svesrdno bio privržen zajedničkoj državi, vjerujući u njenu prosperitetnu budućnost i širenje njenih granica. Komplementarno toj percepciji, Đukanović je potom saopštio i ovo: “Kad smo konstituisali ustavne principe (“SRJ”- prim. N.A) kazali smo da ne pravimo jednom za svagda zatvorenu državu. Sasvim je jasno da ‘oni koji to žele’ pod Ustavom određenim okolnostima mogu postati sastavni dio naše zajedničke države, dakle apsolutno uvažavajući i ravnopravnost novopridošlih članica i članica koje su sada u sastavu SRJ”. Za Đukanovića, jednog od ondašnjih korifeja prosrpskog unionizma i protivnika crnogorskog državnog suverenizma i emancipacije, “moderna federacija” Srbije i CG pod firmom “SRJ” se ne može dovesti u pitanje, iako ona, kako on tada veli, “nije zaživjela u svim segmentima, pa zato treba nastaviti s unapređenjem takve državne organizacije, naravno, uz mogućnost širenja teritorija” (Vidi više o tome: Olja Obradović, “Premijer kratkih nogu”, “Monitor”, Podgorica, od 15. aprila 1994, str. 9.)
Ubijeđeni i dosljedni komunista (marksista-lenjinista) i revolucionar, član KPJ od 1934, prvoborac NOB-a, antifašista, potpukovnik NOVJ-a, kasniji IB-ovac i disident jugoslovenskog komunizma, najpoznatiji golootočanin, višedecenijski prognanik i martir, stradalnik, ideološki i politički zatvorenik i osuđenik, osvjedočeni protivnik velikosrpske ratne osvajačke politike, žestoki kritičar nacional-šovinizma i režima S. Miloševića i zagovornik slobodne, suverene i nezavisne Crne Gore i antiratni aktivista - Vlado Dapčević (Ljubotinj, kod Cetinja 14. jun 1917-Brisel, 12. jul 2001) je u intervjuu “Monitoru”, polovinom 1994. jasno i argumentovano portretisao vladajuću klasu DPS-a u CG. Vlado Dapčević je svjedočio da je, nakon AB puča i dolaska na vlast “mladih, lijepih i pametnih” M. Bulatovića, M. Đukanovića i S. Marovića odbio njihov poziv da se susretne sa njima, obrazlažući da je to učinio zato što mu je i tada bilo sasvim jasno “da su oni potpuno legli na pozicije velikosrpske politike i da prema onome što su Momir, Milo i Sveto već učinili ja sa njima nemam o čemu da razgovaram. Jer se već tada postavilo pitanje odlučne borbe protiv njihovog služenja velikosrpskoj politici i protiv njihove likvidacije Crne Gore. Jer oni su uveli CG u rat protiv ostalih naroda Jugoslavije i u sankcije međunarodne zajednice”, rezonovao je Dapčević.
Pored ostalog, on je tada u istom intervjuu “Monitoru”, podvukao da je očevidno da režim u CG na čelu sa M. Bulatovićem i njegovim saradnicima “zajedno sa srpskim režimom sprovode velikosrpsku politiku u BiH i Jugoslaviji”. Prema njegovoj ocjeni vlastodršci iz DPS “u praksi realizuju velikosrpsku politiku, a istovremeno hoće, sebe radi, i svoje lične vlasti, da zadrže neki privid postojanja Crne Gore kao države”. Zalažući se za suverenu CG i eventualno za reintegrisanje Jugoslavije na principima saveza suverenih (samostalnih) država, Dapčević je istakao da “utapanje CG u federaciju sa Srbijom znači utapanje Crne Gore u Srbiju, u njenu ratnu i velikosrpsku politiku”. Govoreći o ondašnjoj progresivnoj crnogorskoj demokratskoj opoziciji, koja se zalagala za slobodnu i samostalnu CG, Dapčević je saopštio da nju prioritetno sačinjavaju SDP CG i LSCG i, po njemu, “ove dvije partije u sadašnjoj situaciji o osnovnim pitanjima imaju isti program. A to je borba protiv rata i fašizma, za mir i demokratiju i za suverenu Crnu Goru! Ima izvjesnih razlika u nijansama, ali to treba ostaviti za kasniji period, jer je realizacija tih nijansi nemoguća bez ostvarivanja ključnih ciljeva”. Dapčević je insistirao na političkim promjenama u društvu, koje bi se postizale ujedinjavanjem demokratskih i patriotskih snaga u Crnoj Gori. Po njegovoj impresiji i analizi, to bi predstavljalo jedan od preduslova za pobjedu “jer je u pitanju spašavanje Crne Gore i crnogorskog naroda od strašne katastrofe u koju ga vodi velikosrpska politika i njeni agenti u CG. Naravno, treba sve učiniti da se izbjegne građanski rat, jer to bi bila krv do koljena. Ukoliko velikosrpka ratna politika pretrpi poraz, otvoriće se široka mogućnost da se potpuno legalno, na izborima i sa novom vladom i novom politikom stvari u Crnoj Gori iz osnova promijene”, zaključuje V. Dapčević. (“Rat na krilima velikosrpstva”, Intervju Vlada Dapčevića, “Monitor”, Podgorica, god. V, broj 189, petak, 3. jun 1995, str. 12-14).
Autor je diplomirani pravnik i istoričar, magistar i doktorand istorijskih nauka i saradnik u nastavi na Odsjeku za istoriji Filozofskog fakulteta Univerziteta Crne Gore u Nikšiću
Bonus video:
