„Radi prikupljanja informacija i činjenica o događajima koji se odnose na rad državnih organa, Skupština može otvoriti parlamentarnu istragu i obrazovati anketni odbor.“ (Član 2. Zakona o parlamentarnoj istrazi)
Medijski navodi već odavno u Crnoj Gori nisu osnov za postojanje ili nepostojanje činjenica zbog kojih Državno tužilaštvo može pokrenuti istragu. Materijalni uslov za sprovođenje istrage – postojanje odgovarajućeg stepena sumnje ili osnovana sumnja očigledno da nikada nije postojala kod odlazeće Državne tužiteljke. Bez obzira što su medijski navodi uzburkivali, dijelili našu javnost i zbog njih novinari pozivani na sud, krivično ili parnično, nikada nismo dobili nesporni, dovoljno jasan i neprotivrječni stav tužilaštva o ovim dešavanjima. Nikada tužilaštvo nije logično objasnilo da u ovim slučajevima nismo imali povredu državnog interesa. Oficijelno krivično gonjenje naše države nikada nije pokušalo da ostvari osnovni cilj istrage – da prikupi dokaze i podatke koji su potrebni za ocjenu o ispunjenju uslova da se podigne optužnica ili, obratno, da se započeta istraga obustavi. Nećemo ovom prilikom komentarisati značaj dokaza koji bez tzv. sudskog obezbjeđenja ne mogu biti izvedeni na glavnom pretresu. Zato ne treba da čudi, što je još jedna afera, umjesto sudskog, dobila parlamentarni epilog.
Ako možda u aferi „Telekom“ nije bilo direktnih, neposrednih dokaza, onda ih u aferi „Snimak“ i te kako ima. U slučaju „Snimak“ možda ne bi došlo do podizanja optužnice, jer bi možda postojala procesna okolnost da se radi o indirektno pravno nevaljalim dokazima (dokazi koji po sebi nisu nezakoniti, ali je zato nezakonit način na koji se došlo do njih) - neovlašćeno prisluškivanje. Ali sve ovo je nagađanje, jer nije bilo istrage tužilaštva. Građanstvu i dalje ostaje nepoznato unutrašnje uvjerenje, lat. intime conviction, državnog tužilaštva o ovim stvarima, ali isto tako i da sumnja u postojanje maligne samovolje institucije koja do sada nije ništa značajno istražila.
Prije najavljene parlamentarne istrage, veoma zbunjujuće, crnogorskoj javnosti očigledno se provukao jedan veoma ozbiljan problem (đavo se skriva u sitnicama). Prisluškivanje! Neovlašćeno prisluškivanje i snimanje je krivično djelo određeno članom 173. Krivičnog zakona Crne Gore. Teži oblik ovog krivičnog djela postoji kada je izvršeno od strane službenog lica u vršenju službe ili tokom njegovog prekoračenja ovlašćenja. Interesantno je što i ovakav pristup aferi „Snimak“ nije išao do kraja i bio interesantan nadležnim organima. Možda i ovo ima dodirnih tačaka sa aferom „Listing“? Kakva je uloga u ovome Agencije za nacionalnu bezbjednost? Ili možda je bolje pitati: Ko sve na području Crne Gore moguće vrši neovlašćeno prikupljanje podataka i prisluškivanje? Imamo li možda u ovome potrebu za obavljanjem i parlamentarnog nadzora u oblasti bezbjednosti i odbrane?
I pored svega navedenog, predmetna afera ima svoju neospornu, prvobitnu političku dimenziju. Ova parlamentarna istraga zbog svoje usko političke tematike, za razliku od prethodnih, može prva da ostvari osnovni aspekt ovog instituta – utvrđivanje političke odgovornosti! Tačno je da u ovom problemu imamo direktno kršenje osnovnih ljudskih prava i moguće vršenje krivičnih djela protiv izbornih prava, ali u ovom instancionom djelovanju bitno je dokazati da postoji jasna veze između vršilaca javnih funkcija i izbornog procesa. Skepsa nekih opozicionara, nakon dosadašnjeg iskustva, ima djelimično opravdanje. Stoji prigovor da zakonski nisu definisani rokovi u kojima organi javne uprave treba da dostavljaju svoje odgovore i da se anketni odbor možda susreće sa limitiranošću ovlašćenja za istragu (ne raspolaže se istim ovlašćenjima kao Državni tužilac tokom sporovođenja istražnih radnji), ali u ovom slučaju imamo po prvi put tzv. test interesovanje EU. Očekuju od nas da to obavimo! Sve i da se na kraju, zbog vjerovatne političke podijeljenosti u anketnom odboru, Skupštini podnese samo tehnički izvještaj o radu (kako se odvijao rad, šta je razmatrano i koji su pojedinačni stavovi) to će biti dovoljan pokazatelj da se nije mnogo odmaklo u odnosu na prvi prioritet Evropske komisije (u svom Mišljenju o zahtjevu Crne Gore za članstvo u EU od 09. 11. 2010, naglašeno je sedam prioriteta u usklađivanju sa pravnim propisima i pravnom praksom, od kojih je, uz unapređenje izbornog zakonodavstva, najznačajnije jačanje kontrolne i zakonodavne funkcije parlamenta).
Ono čega predstavnici opozicije u anketnom odboru treba da se plaše, ili bolje reći da se odreknu, jeste profurana politička etiketizacija, dunstersko odsustvo ujednačenog nastupa, laička komentaristika bez i malo stručne pripreme, kao i stranačka promocija. Ovo posljednje posebno, jer je u toku predsjednička kampanja i postoji otvorena opasnost od razvodnjavanja tematike i svođenja na aktuelna izborna dešavanja. Rad anketnog odbora treba da bude otvoren za javnost. Predstavnici opozicije trebalo bi da ozbiljno razmatraju i eventualno primjenjuju inicijative civilnog sektora.
Na kraju, ostaje otvoreno pitanje: Da li je ovo najslabija karika lanca koji nas veže?
Bonus video:
