Pošto je osuđen da živi s drugim ljudima, čovjek tokom čitave istorije traži odgovor na pitanje koja forma političke slobode odgovara ljudskoj prirodi. Francuska revolucija je afirmisala odgovor koji su dali filozofi prosvjetiteljstva: Politička sloboda je koegzistencija naše slobode sa slobodom drugih. Zaštita od potčinjavanja jednih od strane drugih ljudi obezbjeđuje se mehanizmom smišljenim u antičko vrijeme - potčinjavanjem ljudi zakonu: “Sluge smo zakona, da bismo bili slobodni” (Ciceron).
Antički mudraci su takođe shvatili da društvo ne može obezbijediti političku slobodu ako ne ustanovi prihvatljivu definiciju (ne)pravde. „Nepravda je nejednakost. Pravda je jednakost“, kaže Aristotel. Pitanje jednakosti je, po prirodi stvari, komplikovano jer se ljudi rađaju sa nejednakim sposobnostima i u nejednakim početnim uslovima. Francuska revolucija je srušila poredak u kojem su postojale privilegije na osnovu pripadnosti nekoj društvenoj grupi. Jednakost je definisana kao jednakost u pravima da se postigne nejednakost dopustiva zakonom.
Jedan aspekt slobode ostao je sporan. U svitanje Francuske revolucije Mara je pisao Desmulinu: „Čemu služi politička sloboda onom koji nema hljeba?“ Odgovor Francuske revolucije bio je da se nejednakost u mogućnostima ublažava zakonskom obavezom svih članova društva na međusobnu solidarnost.
Pokušavajući da nađu bolju formulu slobode i pravde, ljudi su izumili marksizam koji je ideju jednakosti u pravima zamijenio idejom o društvenom poretku koji svima daje (približno) jednake polazne materijalne uslove. Marksističko shvatanje slobode u komunističkoj izvedbi doživjelo je neuspjeh. Izgradnja komunizma pretvorila se u vladavinu čuvara revolucije. Umjesto vladavine zakona, uspostavljen je totalitarizam i diktatura (u ime) proletarijata. Partijski rukovodioci distribuirali su materijalna dobra koja nijesu njihova, i vladali ljudima. U posljednjoj fazi društveni poredak se pretvorio u novi feudalizam. Djeca funkcionera, sama su postajala funkcioneri. Politička nesloboda koju su proizveli komunisti postala je neodrživa.
Dva vijeka nakon Francuske revolucije istorija je odgovorila na Maraovo pitanje: Hljeb je sve onom koji ga nema, ali kad ga dobije postaje mu (gotovo) ništa i komunizam je propao. Ljudi u bivšim komunističkim zemljama vratili su se ideji o društvu u kojem ne vladaju ljudi već zakon, jedan i jednak za sve. Crna Gora je odlučila da gradi društvo kakvo je u Zapadnoj Evropi proizvelo najbogatije i najslobodnije ljude u istoriji. Koji organizuju državu na principima: politička sloboda, jednakost u pravima, solidarnost.
Afera “Snimak” pokazuje da su DPS-ovi neoliberali vratili crnogorsko društvo u predmodernu epohu. U društvo totalnog monopola jedne društvene grupe koja proizvodi neslobodu, nejednakost i eksploataciju. Ulogu feudalaca, odnosno članova komunističke parije, igraju članovi DPS-a. Pošto moraju da usvajaju zakone koji su slični modernim evropskim zakonima, monopol ostvaruju zloupotrebom državnih institucija čiji ustavni zadatak je da obezbjeđuju slobodu i jednakost. Kontrolom tužilaštva, sudstva, policije i tajnih službi, uspostavili su vladavinu (grupe) ljudi, umjesto vladavine zakona.
“Kad se zakon potčinjava ljudima, postoje samo sluge i gospodari“ (Rousseo). Ovakvo stanje je antiistorijsko i dugoročno je neodrživo. Teorija da je Crna Gora svojom vojničko – žandarsko-špijunskom političkom kulturom nesposbna da se pobuni protiv diktature, pogrešna je kao što je bila i Haningtonova teorija da arapska kultura nema potrebu za demokratizacijom. Pitanje je samo koliko će trajati propadanje režima i u kojoj formi će se odigrati završni čin.
Ekonomska nedjelotvornost režima nagovještava da kraj nije predaleko. Reakcija rukovodstva DPS-a u aferi “Snimak” pokazuje da su u toj partiji u manjini snage koje to shvataju. To znači da će DPS u borbi da održi vlast i antiustavne monopole produžiti da krši ustav, laže Evropsku uniju i koristi sva sredstva koja mu stoje na raspolaganju.
Od opozicije zavisi u kojoj formi će se dogoditi pad diktature. Ako opozicija produži da tumara po tminama prošlosti i koridorima žalosnog crnogorskog parlamenta, režim će pasti na ulici. Prevrat će predvoditi drugi ljudi, pa će pad režima biti i kraj političkih karijera za lidere opozicije.
Revolucija bi bila najgori tok događaja, jer ulične revolucije usporavaju demokratizaciju i ekonomski rast. U slučaju Crne Gore ulični prevrat odložio bi i osvajanje dragocjenog kolektivnog iskustva - promjenu vlasti na izborima.
Pošto SAD i EU neće praviti opozicioni izborni savez za rušenje crnogorske diktature kao svojevremeno u Srbiji, takav savez u Crnoj Gori moguć je jedino ako ga napravi sama opozicija. Predsjednički izbori su jedinstvena prilika da se oproba učinak koordinacije. Poraz režimskog kandidata mnogo bi ubrzao slabljenje režima.
Bonus video:
