Da li bi svijet bio mirniji da njime rukovode žene? Nova knjiga Stivena Pinkera, psihologa sa Univerziteta Harvard, baca izazov opšteprihvaćenim pogledima i kaže - da.
U knjizi „Bolji anđeli naše prirode“ (The Better Angels of Our Nature) Pinker iznosi podatke koji pokazuju da se nivo čovjekovog nasilja, i dalje veoma prisutnog u današnje vrijeme, postepeno smanjuje. Osim toga, prema njegovim riječima, “tokom duge spirale istorije žene su bile i biće umirujuća snaga. Tradicionalni rat je muška igra: plemena koja su predvodile žene nikada se nisu ujedinjavala da bi napadala na susjedna naselja”. Kao majke, žene imaju evolutivne podsticaje za održavanjem mirnih uslova za život u kojima mogu vaspitati svoje potomstvo i garantovati da će njhiovi geni preživjeti u sljedećoj generaciji.
Skeptici će odmah odgovoriti da žene nisu otpočinjale ratove zato što su rijetko bile na vlasti. Da su imale ovlašćenja lidera, uslovi anarhičnog svijeta natjerali bi ih da donose iste odluke kao i ratobroni muškarci. Margaret Tačer, Golda Meir i Indira Gandi bile su žene na vlasti: sve su svoje zemlje dovele do rata.
Ali tačno je i to da su te žene došle na vlast igrajući prema političkim pravilima “muškog svijeta”. Njihovom uspjehu poslužila je slaganje sa muškim vrijednostima, koje im je, u prvom redu, dozvolilo da dođu do liderske pozicije. U svijetu u kojem bi žene zauzimale proporcionalni dio (pola) rukovodećih položaja, one bi mogle da vladaju na drugi način.
Stoga, ostaje nam da odgovorimo na jedno uopštenije pitanje: ima li pol značaj u rukovođenju? S tačke gledišta stereotipa, mnoga psihološka istraživanja pokazuju da muškarci gravitiraju čvršćem upravljanju, dok su žene sklone saradnji i intuitivno shvataju meku silu angažovanja i ubjeđivanja. Amerikance, po pravilu, karakteriše rukovođenje sa čvrstim muškim streotipima,ali posljednja istraživanja pokazuju sve veći uspjeh stila rukovođenja koji se nekada smatrao “ženskim stilom”.
U informacionom društvu hijerarhija ustupa mjesto mrežama i intelektualni radnici su manje diferencirani. Uprava se u širokom krugu organizacije mijenja u pravcu “zajedničkog rukovođenja” i “raspodijeljenog rukovođenja”, s liderima u centru kruga a ne na vrhu piramide. Bivši generalni direktor Google-a Erik Šmit rekao je da je morao da se “mazi” sa svojim saradnicima.
Čak se i vojska suočila sa tim promjenama. U SAD Pentagon saopštava da vojni instruktori za borbenu gotovost “manje viču na sve” zato što današnja generacija bolje reaguje na instrukture koji igraju “ulogu koja je više na bazi konsultacija i preporuka”. Vojni uspjeh u borbi s teroristima zahtijeva da vojnici osvajaju umove i srca, a ne tek dizali u vazduh zgrade i raznose tijela.
Bivši predsjednik SAD Džordž Buš mlađi jednom je svoju ulogu označio kao ulogu “čovjeka koji donosi odluke”, ali savremeno rukovođenje uključuje u sebe mnogo više. Savremeni lideri moraju imati mogućnost da iskoriste mreže za zajednčki rad, a takođe i da podstiču učešće. Nehijerarhijski stil rukovođenja žena, navike da se odnosi srede odnosa odgovaraju zahtjevima rukovođenja u novom svijetu organizacija i grupa, zasnovanih na znanjima za koja su muškarci, u globalu, manje pripremljeni.
U prošlosti, kada su se žene probijale ka vrhu organizacija, često su morale da koriste “muški stil” koji narušava široke norme ženske “ljubaznosti”. Ali sada, pošto informaciona revolucija i demokratizacija zahtijevaju rukovođenje s većim stepenom učešća, “ženski stil” se pretvara u put ka efikasnijem rukovođenju. Da bi efikasno rukovodili, ljudi ne samo da moraju cijeniti taj stil u svojim kolegama ženama, već i sami moraju usvojiti te navike.
To je tendencija, a ne činjenica (za sada). Žene kao i prije ustupaju muškarcima rukovodeća mjesta, zauzimajući tek 5 odsto viših korporativnih dužnosti i manjinu funkcija u zakonodavnim organima (na primjer, svega 16 odsto u SAD prema 45 odsto u Švedskoj). Jedno istraživanje pokazalo je da je među 1.941 rukovodiocem nezavisnih država, koji su vladali tokom XX vijeka, svega 27 žena, od kojih je otprilike polovina došla na vlast u svojstvu udovice ili kćeri po muškoj liniji. Manje od 1 procenta u XX vijeku bile su žene koje su samostalno došle na vlast.
Zato se, uzimajući u obzir to novo, opšteprihvaćeno među onima koji sprovode istraživanja liderstva, mišljenje da ulazak u informacionu epohu označava ulazak u ženski svijet, pojavljuje pitanje – pa zašto žene i dalje nisu više uključene?
Odsustvo potrebnog iskustva, neophodnost da se posveti mnogo pažnje porodici i djeci, stil vođenja pregovora i dobra stara diskriminacija – sve to pomaže da se razumije postojeći rodni jaz. Tradicionalni putevi razvoja karijere i kulturne norme, koje su ih stvorile i učvrstile, jednostavno ne dozvoljavaju ženama da steknu navike neophodne za najviše rukovodeće dužnosti u mnogim organizacionim kontekstima.
Istraživanja pokazuju da se čak i u demokrastkim društvima žene suočavaju sa višim socijalnim rizikom nego muškarci kada pokušavaju da vode pregovore o dopunskim resursima, vezanim za dužnost koju ispunjavaju, kao što je, recimo, povećanje plate. Žene, po pravilu, nisu tako dobro integrisane u muške mreže koje dominiraju u organizacijama, a rodni stereotipi i dalje im stoje na putu u pokušajima da savladaju slične barijere.
To predubjeđenje počinje da se urušava u informacinom društvu, ali naša je greška da novi tipi liderstva, koji nam je u novom informacionom vijeku potreban, definišemo kao „ženski svijet”. Čak su slični stereotipi štetni i za žene i za muškarce i za efikasno rukovođenje.
Rukovodioci moraju manje da budu posmatrani kao herojski komandanti, a više moraju da pobodre uključivanje u poslove organizacije, grupe, zemlje ili mreže. Pitanja o odgovarajućem stilu – kada koristiti navike mekog a kada čvrstog rukovođenja – u istom se stepenu odnose na muškarce i žene i ne smiju biti pomračeni tradicionalnim rodnim streotipima. U nekim slučajevima muškarci moraju dejstvovati više „ženstveno“, a u drugim žene moraju biti više „muževne“.
Ključne odluke oko rata i mira u našoj budućnosti zavisiće ne od pola, već od toga kako će lideri kombinovati navike korišćenja čvrste i meke sile kako bi se došlo do „pametnih“ strategija. I muškarci i žene donosiće takve odluke. Ali Pinker je vjerovatno u pravu kada primjećuje da djelovi svijeta koji se bore za smanjenje nivoa nasilja predstavljaju takođe i djelove svijeta koji se bore za širenja prava i mogućnosti žena.
Bonus video:
