Tri značajna događaja koja se odnose na smrtnu kaznu desila su se tokom septembra u Sjedinjenim Državama. Od njih je najviše pažnje izazvalo pogubljenje Troja Dejvisa u Džordžiji koji je 1989. osuđen za ubistvo Marka Mekfejla, policajca koji nije bio na dužnosti.
Smrtna kazna je izvršena uprkos ozbiljnim sumnjama oko toga da li je kriv za djelo za koje je osuđen. Očevici koji su svjedočili na suđenju kasnije su rekli da su bili pod pritiskom tužilaca. Čak su i pristalice smrtne kazne protestvovale protiv pogubljenja Dejvisa, tvrdeći da je trebalo organizovati novo suđenje. Međutim, sudovi su odbacili njegove žalbe. Njegove posljednje riječi bile su da je nevin.
Namjerno zakonito ubistvo čovjeka koji je možda nevin je duboko uznemirujuće. Međutim, pogubljenje je bilo u skladu sa nečim što se desilo samo dvije nedjelje ranije, tokom jedne od debata između republikanskih kandidata za mjesto protivnika predsjedniku Baraku Obami na predstojećim izborima.
Guvernera Teksasa Rika Perija podsjetili su da su tokom njegovog mandata izvršene 234 smrtne kazne. Toliko pogubljenja nije tokom svog mandata imao ni jedan drugi guverner u modernoj istoriji. Međutim, ono što je upečatljivije je da su neki iz publike aplaudirali kad je pomenut tako veliki broj izvršenja kazni.
Na pitanje da li ga je nekad mučila činjenica da je možda neko od njih bio nevin, Peri je odgovorio da nije imao ni jednu neprospavanu noć zbog pogubljenja jer ima povjerenja u pravosudni sistem u Teksasu.
S obzirom na statistiku grešaka u svakom drugom pravosudnom sistemu, veoma je teško opravdati ovakvu samouvjerenost. Zaista, manje od mjesec kasnije, Majkl Morton, koji je odslužio skoro 25 godina doživotne robije zbog ubistva supruge, oslobođen je iz teksaškog zatvora. DNK testovi su pokazali da je za taj zločin bio kriv drugi čovjek.
Kako se bližio kraj septembra, američki Vrhovni sud donio je odluku u slučaju Manuela Vejla koji je 33 godine ranije osuđen na smrtnu kaznu. Vejl je tražio od suda da spriječi njegovo pogubljenje na osnovu toga što tako dugo iščekivanje pogubljenja predstavlja „okrutnu i neuobičajenu kaznu“, što je stoga po američkom Ustavu zabranjeno.
Sudija Stiven Brejer se složio da je okrutno iščekivati smrtnu kaznu 33 godine. U prilog tome, on je istakao „varvarske“ uslove iščekivanja i „užasni“ osjećaj neizvijesnosti kada je čovjek osuđen na smrtnu kaznu, ali ne zna da li će i kada ona biti izvršena.
Brejer je nastavio sa dokumentovanjem činjenice da je tako dug period u išekivanju pogubljenja takođe neobičan. To je, u stvari, bio rekord, mada, u prosjeku, period koji se provede u iščekivanju pogubljenja u Americi iznosi 15 godina; tokom 2009, od 3.173 osuđenika na smrt, 113 njih je smrtnu kaznu čekalo više od 29 godina.
Dakle Brejer je ostao pri stavu da je Vejlov zatvorski tretman neustavan i da ne bi trebalo da bude pogubljen. Međutim, za svoj stav nije mogao da obezbijedi podršku među ostalih osam sudija Vrhovnog suda. Sud je 28. septembra odbio Vejlovu žalbu i on je iste večeri pogubljen.
Sjedinjene Države su danas jedina zapadna industrijska zemlja koja je zadržala smrtnu kaznu za ubistvo. Od 50 evropskih zemalja, samo Bjelorusija, koja je poznata po nedostatku poštovanja osnovnih ljudskih prava, još sprovodi pogubljenja kriminalaca u mirnodopskim uslovima. Prema Povelji EU o osnovnim pravima smrtna kazna predstavlja kršenje ljudskih prava.
Smrtna kazna nije učinkovito preventivno sredstvo. Stopa počinjenih ubistava u Evropi i drugim zapadnim industrijiskim zemljama je niža, često znatno niža nego u Sjedinjenim Državama. U šesnaest saveznih država SAD koje su ukinula smrtnu kaznu, generalno gledano, stopa ubistava je niža nego u onim koje su tu kaznu zadržale.
Međutim, u SAD se ne radi o preventivnom djelovanju. Kažnjavanje je često važnije opravdanje za smrtnu kaznu. Prilično je uobičajeno da članovi porodice žrtve prisustvuju pogubljenju osobe koja je osuđena zbog ubistva njihovog rođaka i da poslije toga kažu da su zadovoljni jer je pravda zadovoljena – to se desilo i prilikom pogubljenja Troja Dejvisa.
U ostataku zapadnog svijeta, želja da se prisustvuje pogubljenju se naširoko smatra varvarskom i teško da se može razumjeti. Ideja da porodice žrtava ubistva ne mogu da osjete smirenje dok ubica ne bude pogubljen ne izgleda kao univerzalna ljudska istina, već više kao proizvod određene kulture – možda ne čak ni američke kulture u cjelini, nego kulture američkog juga gdje se i izvršava 80 odsto pogubljenja.
U svjetlu mogućnosti da u Džordžiji nedavno pogubljen nevin čovjek, posebno je ironično to što su birači sa juga najrevnosniji Amerikanci u promovisanju zaštite nevinog ljudskog života – dok god je taj život unutar materice ili dok god se radi o osobi koja, pateći od fatalne bolesti, traži medicinsku pomoć da bi sama odredila kad će umrijeti. To je kontradikcija u srcu onoga što Republikanska partija, koja dominira u regionu, promoviše kao „kulturu života“.
Copyright: Project Syndicate, 2011.
Bonus video:
