Polemike o naciji, nacionalnom, identitetu, porijeklu, srodnosti, razlikama su dio omiljenog političkog foklora balkanskih društava u kojima se traže argumenti i kontraargumenti prevrtanjem po utrobi istorije iz koje se izdvajaju samo oni djelovi koji nam daju za pravo da mislimo, da smo to što kažemo, odnosno da pokažemo to što mislimo.
Pri tome se pozivamo na teoretičare, definicije (kojih ima u velikom broju), pokušavajući da uobličimo identitet koji je na kraju samo oblik svijesti koja je promjenljiva. Detektovanje zatečenog oblika svijesti postaje činjenica, a organizovano prikupljanje podataka o dominatnom stanju svijesti – zove se popis. Otuda, postaje besmisleno dokazivanje identiteta, kada se shvati da se on ne dokazuje, već iskazuje.
Zato umjesto besmislenih dokaza o porijeklu, navođenja izvora gdje vas neko pominje, ili pozivanja na one koji su navodno znali "ko su i što su", prekinite besomučno traganje za precima i izdvojite skromnih 105 eura. Za tu sumu svaki stanovnik Evrope (a mi smo Evropa) može poštom poslati komadić svog tkiva i od švajcarske specijalizovane komercijalne kompanije pod imenom "Genea" u roku od pet sedmica dobiti sertifikat na kojem će biti napisano od kog naroda mu potiču preci sa očeve i majčine strane.
Ako odgovor bude previše stresan možete ga relativizirati tvrdnjom da "Genea" i nije neki posebno referentan naučno-istraživački institut, već komercijalna institucija koja je razvila zanimljiv biznis u oblasti genealogije. Kod ovih istraživanja posmatraju se prije svega genetičke sekvence na Y hromozom koji predstavlja mušku liniju nasljeđa, dok se ženska linija prati preko mitohondrijalne DNK.
Istraživanje ove kompanije, sprovedeno 2009. godine o genetičkom porijeklu nekih balkanskih naroda izazvalo je brojne polemike i bilo povodom nastanka nekoliko stotina tekstova, među kojima se mogu pronaći oni ekspertski, ali i oni koji su rezultate istraživanja shvatili kao motiv za lucidan humor, poput teksta Borisa Dežulovića "Legenda o kravljem zvonu".
Istraživanje je pokazalo da su svi današnji narodi "hibridni" što je konkretan prilog u korist odbacivanje teze o narodu kao zajednici iste krvi (biologistička teorija), kao i teze o zajedničkom porijeklu (primordijalna teorija). Istovremeno, istraživanje je pokazalo da su idividualne razlike među ljudima primarne i da čine 85-90% varijabilnosti. Šta bi to moglo da znači? Prije svega potvrda teorije da je nacija zajednica ljudi objedinjenih sviješću o zajedničkom porijeklu, a ne obavezno i zajednica ljudi istog porijekla. Istraživanjem je obuhvaćen prostor Srbije i Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Slovenije, Bugarske, Mađarske i Albanije.
Rezultati DNK su bili iznenađujući i izvan svih dominatnih matrica svijesti o "svojoj"naciji. Tako je, na primjer, utvrđeno da na prostoru Srbije i Crne Gore slovenski supstrat čini 30%, ilirski 21%, germanski 18%, keltski 14%, feničanski 9%, helenski 6% i vikinški 2%. Kako u tom kontekstu anahrono i nenaučno zvuče jadikovke jednog srpskog "evropskog" teoretičara koji u svojoj nacionalnoj tužbalici bez ograde lamentira: "Za Srbe iz čijeg su se etničkog korpusa tokom XX veka izvučeni Bošnjaci, Srbi katolici, veliki deo Makedonaca i konačno Crnogorci”. Autor konstatuje da su Srbi neupitna nacionalna zajednica, koju eto "rastaču" razni "neprijatelji, izmišljanjem" novih nacija.
Autor čak tvrdi da "Srbija kao država i srpska elita nisu stvorili nikakvu strategiju za zaustavljanje takvog procesa i za odbranu srpskog identiteta u Crnoj Gori, te da su takvi napori više bili rezultat izolovanih pojedinaca i slabih ad hok grupa. Štaviše, predstavnici države su nekad čak direktno pomagali takve tendencije kao što je naprimer učešće predsednika Srbije Borisa Tadića na skupovima DPS za lokalne izbore u Budvi tek nekoliko meseci pred referendum".
(Miša Đurković, Kako se konstruišu nacije:crnogorski slučaj, Institut za evropske studije, Beograd, 2010). Ako bi se navedeno mišljenje čak moglo i progutati kao ustaljena matrica nacionalističkog foklora da je objavljeno npr. prije 1991. godine, teško je ne primijetiti da 2010. ovakvo mišljenje ima ozbiljnu konstrukcionu grešku u pitanju: ako smo svi Srbi, zašto smo onda ratovali sami sa sobom?
Odnosno, genocid u Srebrenici bi bio prvi slučaj u istoriji u kojem narod uništava samog sebe. Veću optužbu za jedan narod teško da bi mogao da ispiše i njegov najveći krvnik. No, vratimo se rezultatima pomenutog istraživanja.
Na prostoru Bosne i Hercegovine genomi su raspoređeni na drugačiji način nego na prostoru Srbije i Crne Gore: Iliri 40%, Germani 20%, Kelti 15%, Sloveni 15%, Huni 6% i Tračani 4%. U Hrvatskoj: Iliri 34%, Sloveni 20%, Kelti 18%, Germani 12%, Feničani 8%, Heleni 8%. U Makedoniji su, pak, Antički Makedonci dominatni supstrat sa 30%, potom Tevtonci 20%, Heleni 15%, Sloveni 15%, Iliri 10%, Huni 5% i Feničani 5%.
Kod Albanaca u genetskom porijeklu ima ilirskog 30%, slovenskog 20%, tračanskog 18%, feničanskog 18%, helenskog 14% i vikinškog 2%. Istraživanja su, dakle, pokazala da narodi na ovim prostorima imaju veoma različitu genetsku strukturu, te se čini vrlo hrabra ali istovremeno i veoma diskutabilna svaka tvrdnja o porijeklu ovdašnjih etničkih zajednica.
Na primjer, istraživanja genetske strukture su pokazala da su Jermeni (42% turskog porijekla), veći Turci od samih Turaka (28% turskog porijekla). U uslovima kada genetički kod nacionalnih zajednica najviše liči na miješanu salatu, čini se vrlo opasnim samo jedan njen sastojak proglasiti hranljivim i ukusnim. Prije bi se moglo reći da je ovakav vid istraživanja do kraja obesmislio potrebu dokazivanja nacije.
Jednostavno se čini prihvatljivom svaka teorija koja naciju definiše kao skup ljudi spojenih zajednicom sudbine i zajednicom karaktera (Oto Bauer), odnosno onih koji naciju vide kao kulturnu i duhovnu zajednicu (Hegel), odnosno nacija je stanje duha (Gete). Siton–Votson je davno primijetio da je nacija zajednica ljudi čiji su članovi međusobno povezani osjećanjem solidarnosti, zajedničkom kulturom i nacionalnom sviješću.
To bi dakle značilo da ljudi nijesu ono što drugi misle da jesu, pa čak ni ono što se analizom krvnih zrnaca može dokazati, već samo ono o čemu posjeduju svijest. Zato je pravo na nacionalnu samoidentifikaciju primarno demokratsko pravo, a pravo na ime, osnov tog demokratskog principa.
Ili: da li smo svi mi vanbračna đeca pogrešno iščitane istorije
Bonus video:
