Opet se škripje zubima
i s' ove i s' one strane,
i opet se žuri ljudima
da siđu na niske grane
I ko me to stavlja u red
veže mi zvonce za vrat,
i kaže: “ili si njihov, ili si naš
druge nemaš!”
(Gibonni, Toleranca, 2010)
I
Primitivni oblici popisa sprovođeni su još u Vavilonu (oko 3800. p.n.e), zatim širom antičkog svijeta (Egipat, Grčka, Rim), većinom u svrhu registrovanja poreskih obveznika ili uvida u vojnu snagu. Nakon propasti Zapadnog Rimskog carstva 476. godine, popisi su za jedan duži period nestali.
Nakon skoro pet stotina godina, Viljem Osvajač vrši neku vrstu popisa engleskih zemljoposjednika i njihovih posjeda u cilju utvrđivanja poreza. Prvi moderni popis je obavljen na francuskoj teritoriji Kanade, u Novoj Francuskoj 1665. i 1666. godine.
Međunarodni standard je da se popisi stanovništva vrše na kraju ili na početku svake decenije, radi lakše komparacije podataka na svjetskom nivou.
II
U teoriji i međunarodnoj praksi, popis stanovništva jeste samo stvar statistike, koji izvorno treba da posluži državi za kvalitetnije vršenje svoje osnovne funkcije – jačanje unutrašnje politike, naročito na poljima obrazovanja, zdravstva, zapošljavanja i socijalnih usluga.
Ali, avaj, svaki događaj na ovom našem Zapadnom Balkanu (iako taj pridjev u nazivu uopšte nije uticao na avansovanje vrijednosti i mentaliteta) koji iole daje priliku za uplitanje u nacionalno, postaje istorijsko pitanje opstanka.
Tako, kao nigdje nikada na svijetu, kod nas i u okruženju svake godine imamo ili izbore ili referendum ili popis ili neki njima ravan događaj koji dobija epitet – istorijski! Očigledno s namjerom da se održi kondicija do sljedećih izbora, i predstojeći popis stanovništva u Crnoj Gori donosi uzavrele političke strasti, nacionalne (da ne kažem nacionalističke) kampanje, pokušaj čobana da u svoj tor zahvate što veći broj, kako bi opravdali svoje bitisanje na političkoj sceni.
Dok Građanin ćuti. Pokorno! Po p(r)opisu!
III
Pripreme za prvi popis stanovništva u nezavisnoj Crnoj Gori, na površinu su izbacile krucijalne probleme izgradnje Crne Gore kao građanske države.
Nacionalizam, u svojoj negativnoj manifestaciji, kao najsnažnija i najekspanzivnija sila našeg Regiona, i ovom prilikom pokazuje izuzetnu nadmoć nad svim liberalističko – univerzalnim formama oblikovanja individualnih autonomija i konstitucionalizacije političke vlasti, formama koje je Evropa uspješno dovršila tokom revolucija 1848. godine. Imajući priliku da budemo svjedoci perfidnih popisnih kampanji koje vode gotovo sve nacionalne zajednice u Crnoj Gori, a uzevši u obzir pasivnost promotera crnogorskog identiteta i crnogorskog jezika, postavlja se pitanje: da li su oni građani koji u svakom trenutku posjeduju rezervni identitet, rezervnu nacionalnu i državnu identifikaciju, istinska perpsektiva države koja pretenduje da se afirmiše i van Balkana i da li je za Ustavom proklamovani princip građanske države, neophodan i ustavni patriotizam, koji počiva na pretpostavci građanske lojalnosti ustavnom i građanskom poretku?
Jer, pozivi na prebrojavanje, istina dobro kamuflirani, kakvi se ovih dana šalju, ne doprinose razvoju svijesti o razlici, ali i integrisanosti različitih društvenih zajednica koje koegzistiraju u multinacionalnoj državi kakva je Crna Gora.
Na žalost, politizacija i nacionalistička mobilizacija popisa stanovništva male balkanske države sa svega 620.000 stanovnika samo je surovi dokaz političke realnosti, koja nedvosmisleno dokazuje da će kraj istorije koji je F. Fukujama predvidio univerzalizacijom liberalne demokratije, ipak, makar kada smo mi u pitanju, još dosta sačekati.
IV
Popis stanovništva, koji je pretvoren u stanje koje je najbolje oslikao splitski kantautor Gibonni stihovima sa početka ove kolumne, jedino dvije nacionalne zajednice u Crnoj Gori dočekuju bez vidnog uzbuđenja (umalo da kažem: kao normalnu, statističku pojavu).
Ako se već upecamo na to da je popis iznad svega politički događaj (ako ništa drugo, oni koji tvrde da jeste, to su i uspjeli da od njega naprave), onda će ovo biti prilika da se svi Albanci nađu iza zajedničkog „političkog“ imenitelja, s obzirom na to da, izuzetno od ostalih nacionalnih zajednica u Crnoj Gori, jedino Albanci imaju do kraja nedvosmisleno definisan i izgrađen nacionalni identitet.
S druge strane, ćutanje crnogorske, najbrojnije nacionalne zajednice i nedostatak javne afirmacije crnogorskog kolektivnog identiteta, nose rizik da Crnogorci opet ne budu većina u svojoj državi, a śetimo se samo reperkusija koje su proistekle iz popisa iz 2003. godine.
Jer, recimo, jedan Albanac je, svakako, mogao učestvovati u kreiranju crnogorske države, ali nikako ne može učestvovati i u kreiranju crnogorskog identiteta. Nekada, prije referenduma, jedan od transparenata pristalica nezavisne Crne Gore je glasio: „Srećna vam 1918, Crnogorci!“.
Ćutanje i pasivnost mogu doprinijeti da negdje na Cetinju, nakon popisa, osvane grafit „Srećna vam 1848, Crnogorci!“. Ne zbog toga što ta godina umalo korespondira sa Garašaninovim „Načertanijem“, već kao podśećanje kada su oni kojima težimo zaokružili pitanja svog identiteta i etatizacije svoje nacije...
amcamaj@t-com.me
Bonus video:
