Koliko juče, mislila sam da mi je sve jasno i u teorijskoj i u praktičnoj ravni. Peter Handke dobio je Nobelovu nagradu za književnost, a ne za mir. Dakle, pravo na javnu riječ obavezuje me da razdvojim književno djelo od političkih stavova autora.
Tako rasterećena brige koja je pritisla cijeli Balkan, a bogme i Evropu, potražih Dokleu br. 2 iz 1994. Prvi prevod Handkea na crnogorski, zahvaljujući Sretenu Vujoviću, ali - ako me pamćenje dobro služi - i premijerno štampanje stihova slavnog Austrijanca u Crnoj Gori. Zahvaljujući pomalo i meni.
”... Jednom sjeđaše pored mene neka žena / tako lijepa / i ja mišljah / moram joj prići posve blizu / da bi se njena ljepota mogla otvoriti / ali kad joj priđoh bliže / u isti mah se smežura...”
***
Kako sam samo bila ponosna, iako je moj doprinos bio više poštarski nego uređivački... Sve dok se moj ponos nije smežurao, kad sam Handkeu prišla “posve blizu”. I kad su čak i do Crne Gore - izopštene iz svijeta i politički i ekonomski i kulturno - počele da stižu njegove analize balkanskog ratovanja.
Počela sam i ja da se pravim luda glede zasluga za njegovu promociju u Doklei. Ko je poslije Sarajeva i Srebrenice imao snage da se bavi razdvajanjem djela i pisca.
Na te - blago rečeno kontroverzne - putopise i intervjue, četvrt vijeka kasnije, opet se pozivaju i oni koji Slobodana Miloševića osuđuju zato što je započeo rat i oni koji ga smatraju krivim zbog toga što je etničku klanicu zatvorio prije planiranog roka...
***
Pravi se ovih dana pomalo lud i Peter Handke.
- Ja sam pisac i ostavite me na miru, ne postavljajte mi takva pitanja - prenio je sredinom sedmice austrijski radio. - Nikad više neću odgovarati na pitanja novinara zato što se ne interesuju za moja djela, već samo za politička reagovanja na Nobelovu nagradu.
Tačno, jeste pisac, zato je i dobio Nobela. Opravdano, kažu oni koji se dobro razumiju u poeziju.
Jednako je, međutim, opravdano da ga oni koji se imalo razumiju u novinarstvo podsjete kako je devedesetih bio i previše voljan da odgovara na politička pitanja.
***
Sjetio se toga i sam Handke. I posljednjih godina učestalo demantovao davnašnje medijske navode.
- Nemam mišljenje o Slobodanu Miloševiću, nikad ga nijesam podržavao - pokušao je da uhvati u laži mnoge svjetske i lokalne novinare.
Nažalost, tek deceniju nakon što su sa voždove sahrane javili kako je u Požarevcu rekao da “Milošević nije balkanski okupator i kasapin” i da ga “poštuje zato što se borio za slobodu”...
- Nikada nijesam razmišljao o Srbima kao pravim žrtvama rata - citirali su protekle sedmice neki srpski mediji još jedan Handkeov demanti.
I uz to priložili desetine stranica njegovih ratnih putopisa u kojima se desetinama puta ponavlja upravo to o čemu “nikad nije razmišljao”...
***
- Sa velikom radošću smo primili vest o Nobelovoj nagradi za književnost i čestitamo Vam od srca. Vaša književna dela Vas čine velikim piscem, a Vaše istinoljublje, borba za pravdu i Vaša empatija, velikim čovekom. Privilegija je imati Vas za prijatelja - nije izgleda ni odbor SPS-a iz Surdulice mnogo razmišljao pišući čestitku Handkeu.
Da jeste, zapitao bi se bar neki od starijih članova čemu takva oda čovjeku koji ne samo što “nikad nije podržavao” njihovog doživotnog predsjednika, nego ni “Srbe nikad nije smatrao pravim žrtvama rata”...
Može biti i da nijesu čitali njegove novije izjave, inače bi makar obrisali drugu polovinu čestitke. Prvom su već dovoljno zadivili ostatak Srbije i cijeli svijet čitanošću Handkeovih knjiga u Surdulici.
***
Istovremeno - samo pedesetak kilometara sjevernije - i u Leskovcu su se bavili umjetnikom i njegovim djelom, ali ne književnim nego glumačkim. Počela je hajka kojoj su se odmah pridružile sve srpske “patriote”. Na čelu sa sindikatom - policije.
“Branislav Trifunović pocepao srpsku zastavu”, “Spodoba cepa svetinju”, “Izdajnicima je mesto u zatvoru” - krenuo je linč. Upravo u onim medijima čiji su urednici junački izginuli braneći pisca Handkea od Peterovih političkih stavova.
Uzalud su kreatori i akteri predstave objašnjavali da barjak uopšte nije pocijepan... Da se ista scena igra već godinu...
Da se djevojčica, čiji je otac poginuo na građevini, svaki put ogrće državnom zastavom, pokazujući tako ko je kriv što nije istražena ni njegova smrt, niti stradanje još stotinu kolega... Da lik koji Trifunović tumači gine prije te scene... Da...
***
A da u cijeloj priči nešto debelo nije u redu ni sa medijima, ni sa političarima ni sa javnošću, pokazale su kolege iz branše.
- Priznajem da sam kriva za tuču navijača i ubistvo mladića u komadu “North Force”; silovanje maloletnice u komadu “Dragi tata” i stavljanje u promet psihoaktivnih supstanci u komadu “3, 4 sad” - solidarisala se sa već osuđenim glumcem dramaturškinja Milena Bogavac.
- Priznajem da sam kriv za sečenje Viktora Savića na pola, odrubljivanje glave Karađorđu, ubistvo Eve Ras i Raleta Milenkovića helebardom u filmu “Šejtanov ratnik” - pridružio se reditelj Stevan Filipović.
- I zastave su za cijepanje, zar ne - parafrazirala je naslov jednog starog filma glumica kojoj zaboravih ime...
Hajka još traje, ali je i spisak je sve duži. Dan po dan, dvadeset, stotinu, dvjesta... Možda još ima nade... Za Srbiju...
P.S. Crnogorski glumci - čast izuzecima poput Slaviše Grubiše - tih briga nemaju. Ali ima jedan ljekar, Goran Jovanović iz Kotora... Čudovište u ljudskom obliku! Besprizorno i nevaspitano! Narušava ugled Doma zdravlja - oglasio se predsjednik kotorske skupštine Jovo Suđić. No pasaran, presudila je lokalna vlast, podupirući pajser demokratiju otvorenom cenzurom. Nije bilo šanse da satiričar uđe u “Kotorski krug”. Uprkos tome što je čak i ovakvo sudstvo najmanje tri puta presudilo da se Timur s pajserskom četom i podizvođačima njenih radova sprda po evropskim pravilima i paragrafima. A Crna Gora, ćuteći, sa samom sobom...
Bonus video:
