Nedavni međunarodni pristisak na premijera Malte Džozefa Muskata da se konačno počne suštinski rješavati slučaj ubijene istraživačke novinarke Dafne Karuane Galicije kao i problemi koje je istraživala izazvao je pravu političku buru na malenom mediteranskom ostrvu od nepunih 490 hiljada stanovnika na povrsini od svega 318km 2 . Do skora smatran nedodirljivim uspio je tokom dva mandata transformisati Maltu u maltene balkansku zemlju naširoko poznatu po kriminalu, korupciji, nepotizmu i gušenju medija. Ovaj 45-ogodišnjak je došao na čelo Laburističke (Radničke) partije 2008.god., četiri godine nakon ulaska Malte u Evropsku Uniju. Isticao se kao progresivan, liberalan političar koji se zalagao za ukidanje biznis barijera i svega što stoji na putu napretka Malte u sklopu evropske porodice. Takodje se zalagao i za liberalizaciju društva u malenoj, plemenski povezanoj konzervativnoj katoličkoj zemlji i za priznanje istopolnih brakova što će se i desiti u njegovom drugom mandatu. Na parlamentarnim izborima 2013. njegovi laburisti su na valu velikih obećanja osvojili nadmoćnih 54% glasova i on je postao premijer.
Jedan od noviteta njegove politike je bio uveđenje takozvanog programa ekonomskog državljanstva za strance koji investiraju od 650 hiljada do milion eura u Maltu. Elem, ubrzo se pokazalo da kriteriji za malteško državljanstvo se svode samo na količinu novca koju je trebalo uplatiti u posebni fond. Malta je do sada kroz taj program prihodovala preko 600 miliona eura od kojih je dio iskorišten za eliminaciju budžetskog deficita. S druge strane njegova vlada postala je meta brojnih kritika jer su mnogi kriminalci i sumnjivi likovi iz Rusije, Azerbejdžana i drugih azijskih zemalja postali malteški i EU državljani. Muskat je na silne kritike odgovorio tako što je njegova vlada prestala objavljivati godišnje podatke o novim državljanima putem investicija i proglasila ih tajnim pozivajući se na evropski zakon o zaštiti podataka ličnosti. Muskat i njegova klika su takođe široko otvorili vrata sumnjivim investitorima iz čitavog svijeta.
Drugi veliki, i lišen transparentnosti, projekat je bio prijelaz sa fosilnih goriva na LNG tečni gas i novu gasnu elektranu vrijednu 450 miliona eura. Malta je takođe potpisala sporazum sa azerbejdžanskim SOCAR-om (takođe prisutnim u našoj zemlji, prvenstveno kroz projekat Porto Novi). Malta se obavezala, uz dopuštenje Evropske Komisije, da sav tečni gas kupuje od Azerbejdžena . Kasnije su procurili detalji da se Malta obavezala da plaća fiksnu cijenu i do dva puta veću od tržišne za šta je pokojna novinarka Dafne Galicija napala vladu za prikrivanje detalja ugovora i očiglednu korupciju. Za direktora državne energetske kompanije Elektrogas pod čijim okriljem je izgrađena nova elektrana na jugu ostrva je postavljen Jorgen Fenek, poznati tajkun i jedan od najbogatijih Maltežana sa velikim iskustvom u vođenju kazina ali nikakvim u energetici. Njega su protežirali tadašnji ministar energetike Konrad Mizi i Kit Šembri- šef kabineta predsjednika vlade, koji su i omogućili sklapanje takvog ugovora sa “prijateljima iz Azerbejdžana”. Toksični Duo, kako su nazvali dvojicu Muskatovih najbližih saradnika, će kasnije doći u žižu tamošnje i evropske javnosti nakon izbijanja afere Panamski Papiri koji će otkriti da su njihove offshore firme čekale milionske uplate od offshore firme Black 17 iz Dubajia povezane sa Jorgenom Fenekom i vladarskim porodicama u Azerbejdžanu. Pokojna Galicija je takođe tvrdila da Muskatova supruga Mišel stajala iza treće offshore firme Egrant koja je primala posredne uplate iz Azerbejdžana. Svi su negirali krivicu i rekli da su samo radili u interesu malteškog naroda i države kao prave patriote. U trenutku smrti protiv Galicije se vodilo 48 postupaka za klevetu uz bezbroj ranijih prijetnji smrću i dva zadržavanja od strane policije.
Muskat, koji je nekad i sam bio novinar, je već tokom prvog mandata krenuo u obračun sa kritičkim medijima i novinarima i koristio državne resurse u istu svrhu. Protiv neistomišljenika su pokrenute brojne tužbe za klevetu dok su pojedini novinari fizički napadnuti i/ili su dobijali prijetnje. Takođe, premijer i njegova supruga su tužili Galiciju u aprilu 2017 za klevetu i nastavili proces i nakon njenog ubistva u oktobru 2017. U nastavku procesa optuženičke klupe je zauzela njena porodica na zgražavanje čitave demokratske međunarodne javnosti. Ono što je bilo interesantno da je prijavljena imovina supruge Mišel sve godine od dolaska njenog supruga na čelo vlade ostala nepromijenjena u bukvalno jedan cent iako se često pojavljivala u javnosti u skupim haljinama sa basnoslovno skupim nakitom i satovima.
Sljedeća afera koju je Galicija otkrila je bila poslovanje Pilatus Banke i njenog vlasnika i direktora Iranca Ali Sadr Hašeminedžada sa pasošem Svetog Kitsa i Nevisa (jedne od karipskih zemalja koje nude jeftino ekonomsko državljanstvo o čemu je Monitor ranije pisao). Malteška finansijska regulatorna agencija MFSA je dala licencu za banku, a istu potvrdila i Evropska centralna banka (ECB) na zahtjev Maltežana. Banka je i svečano otvorena januara 2014. a premijer je lično prekinuo vrpcu. Iranski vlasnik je potom bio često viđen u društvu svemoćnog premijerovog saradnika Kita Šembrija za koga se vjeruje da je doveo “strateškog investitora”. Tako nije bilo nikakvo čudo što je osoba koja je tada i zvanično bila pod istragom američkog FBI-ja zbog pranja novca i dovođenja drugih u zabludu postala respektabilni partner lica iz vrha vlasti čije su offshore kompanije iz Paname otvorile račune u Pilatus banci kako bi lakše poslovali sa vladarskim porodicama Alijev i Hejdarov iz Azerbejdžana kao i prikupljali reket od lokalnih i ino biznismena. Otkrića Galicije je potvrdila i Marija Efimova, bivša službenica banke koja je umjesto zaštite i podrške državnih institucija morala pobjeći u Grčku koja je, srećom po nju, odbila postupiti po međunarodnoj potjernici za njom izdatoj od strane patriotskog pravosuđa i policije. Efimova je takođe potvrdila da offshore firma premijerove supruge je čekala transfer of milion eura na tajni račun otvoren u Dubaiju. Iranski vlasnik je nakon objavljenih otkrića ubrzo napustio zemlju privatnim avionom sa velikim koferima koje je iznio iz banke. Američke vlasti su ga uhapsile u martu 2018. pod optužbama za pranje novca i kršenje sankcija prema Iranu. Pilatus je izgubio licencu tek pola godine nakon toga kada su se malteške vlasti konačno glasnule i “zamolile” ECB da uzme licencu Pilatusu.
Kako su se afere nizale jedna za drugom Muskat je procijenio je najbolje da sazove izbore godinu dana ranije i da sve afere proglasi svojom velikom pobjedom za Maltu. Penzije i socijalna davanja su se povećala prvi put nakon 25 godina. Muskat je takođe ispunio i jedno od svojih izbornih obećanja iz prvih izbora na kojima je pobijedio a odnosilo se na “birokratske barijere biznisu”. To je uradio tako što je maltene ukinuo sve kriterijume za davanje građevinskih dozvola, a u puno slučajeva nije trebala nikakva dozvola ako su “investitori” bili voljni donirati vladajuću partiju ili ući u “offshore aranžmane” sa čelnim ljudima sa vlasti. Efekti takve politike su danas vidljivi golim okom dok slike sa betoniziranog crnogorskog primorja ne mogu ni desetim dijelom konkurisati betonskom haosu i uništenju malteške obale. Kao dodatak, dozvoljena je i privatizacija pojedinih javnih plaža kao i spomenika kulture mimo bilo kakve prateće zakonske regulative.
Na kraju se sav trud i isplatio jer su vladajući laburisti čak postigli bolji rezultat u julu 2017. nego na prvim izborima osvojivši cijelih 55% glasova što je ravno pobjedi Saveza komunista Crne Gore na prvim višestranačkim izborima 1991. Upravo je na skoro održanom Osmom kongresu SKCG/DPS-a pored čestitki iz Azerbejdžana, Emirata, Turske, Komunističke partije Kine i sličnih ideoloških prijatelja i “investitora” stigla i čestitka sada ozbiljno uzdrmanog lidera Radničke partije i premijera Malte Džozefa Muskata. Muskat je tokom proteklih godina bio rado viđen gost i poslovni partner Crnoj Gori, Albaniji i Makedoniji i model njegovog upravljanja zemljom koja je članica EU je rado citiran na Balkanu kao dobar primjer kojim bi išle druge zemlje kandidati za EU. Nedavna posjeta Crnoj Gori i otvaranje vjetroelektrane na Možuri (čiji projekat je takođe meta raznih kritika i optužbi u zemlji i vani) su se desile svega par dana prije pokušaja premijerovog prijatelja Jorgena Feneka da tajno otplovi sa Malte na privatnoj jahti da bi izbjegao ispitivanje oko ubistva Dafne Galicije. Nakon hapšenja Fenek se ponudio, u zamjenu za državno pomilovanje i imunitet od gonjenja, da kaže sve o ubistvu novinarke i uperio prst na najbliže Muskatove saradnike- Kita Šembrija, Konrada Mizija i Krisa Kordonu, koji su svi dali ostavke. Medjutim, vlada je odbila njegovu ponudu nakon šestočasovnog noćnog vijećanja. Partijski kadar i inostrani socijalisti su Muskatu pružili bezrezervnu podršku da ostane na vlasti. S druge strane medjunarodni pritisak, prije svega iz EU i svakodnevni protesti su ga natjerali da najavi povlačenje sa partijske i premijerske funkcije već do polovine januara. Šansa da sačuva vlast bi mu svakako bila mnogo veća kad bi Malta umjesto u EU bila u društvu balkanskih i azijskih autokratija. Sa druge strane njegovi “biznis partneri” sa Balkana će svakako pomno pratiti situaciju i možda zaključiti da je članstvo u EU ipak prevelik rizik za njihovo nagomilano bogatstvo i nedodirljivost.
(monitor.co.me)
Bonus video:
