U oktobru ove godine predstavnici 196 zemalja Konvencije UN o biodiverzitetu okupiće se u Kini kako bi okončali rad na Globalnom okvirnom programu o biodiverzitetu. Kao i Pariski sporazum o klimatskim promjenama iz 2015, ovaj novi dokument može postati prekretnica u sferi regulisaja našeg odnosa prema prirodi.
Međutim, zaštitnici biodiverziteta moraju izvući važnu pouku iz djelatnosti aktivista za borbu protiv klimatskih promjena. Pokret koji se bavi globalnim klimatskim promjenama ojačao je nakon što je postalo jasno da riječ nije samo o životnoj sredini, već da će biti potrebno da se transformišu saobraćaj, energetika, poljoprivreda, infrastruktura i mnoge grane ekonomije. Osim toga, brzo gubljenje biodiverziteta, koje je evidentna, mnogo je opasnije od samih klimatskih promjena. Uništavanje ekosistema izložiće opasnosti blagostanje i egzistencijalna sredstva za svakog čovjeka na planeti. Zato Konvencija UN o biodiverzitetu mora izaći iz okvira tradicionalnog shvatanja “očuvanja” i djelovati zajedno sa svim povezanim sektorima ekonomije i građanskog društva.
Od trenutka svog nastanka, nakon Samita o Zemlji 1992. godine, Konvencija UN o biodiverzitetu prilično uspješno podstiče zemlje na stvaranje novih zaštićenih oblasti, tako da se skoro 15% čitave teritorije planete u ovom trenutku nalazi pod svojevrsnom oznakom parka prirode (udio čuvanih morskih teritorija je znatno manji). Ipak, taj relativni uspjeh nije zaustavio gubljenje bioiverziteta, što znači da je stvaranje prirodnih rezervata neophodno a da je obim rada na tome nedovoljan. Kako bismo usporili i zaustavili brzo smanjenje bioloških vrsta i njihovih staništa, moramo razmotriti pitanje kako ljudi upravljaju tlom i vodom, a takođe i resursima koje iz njih crpe. U ovom trenutku svi naši ekonomski stimulansi usmjereni su na jačanje aktivnosti koje vode do gubitka biodiverziteta. Poljoprivreda, infrastruktura i urbani rejoni brzo se šire, kao i industrije koje iz njih nastaju: šumarstvo, rudarstvo i ribolov. Osim neposrednog mijenjanja pejzaša, te aktivnosti mogu da naruše prirodnu životnu sredinu i dovedu do degradacije mnogo većih teritorija, stvarajući zone za nelegalni lov, sječu šuma i drugo. Zagađivači, površinski odvodi, industrijska i poljoprivredna upotreba vode uzrokuju još veću štetu.
Svega je 5% površine planete ostalo nepromijenjeno usljed ljudske djelatnosti, i taj će udio, vjerovatno biti još manji ako uskoro ne promijenimo svoje aktivnosti. Istraživanje naučnika iz organizacije “Komisija za očuvanje prirode”, sprovedeno 2015, pokazalo je da, ako se zadrže današnji trendovi, gradnja puteva i energetske infrastrukture (uključujući i aktivnosti za korišćenje obnovljivih izvora energije), a takođe i rudarstvo i poljoprivreda prijete da udvostruče stopu konverzije preostalih netaknutih divljih teritorija u Južnoj Americi i utrostruče stopu konverzije tla u Africi do 2050.
Odgovornost za očuvanje prirode tradicionalno se adresira na ministarstva za očuvanje životne sredine koja upravljaju parkovima i zaštitnicima prirode... Ali da bi globalna struktura biodiverziteta u periodu nakon 2020. zaista predstavljala prekretnicu ona mora uključiti i zvanične finansijske, saobraćajne, energetske, poljoprivredne kao i stručnjake za planiranje, posebno one koji imaju dovoljno uticaja da u svojim zemljama realizuju promjene u odgovarajućem obimu tih ekonomija.
Na primjer, ministarstva poljoprivrede igraju vrlo važnu ulogu kada je u pitanju podrška prirodnoj životnoj sredini i zaštiti koridora biodiverziteta za divlje životinje tokom korišćenja zagađivača. Kako bi proces promjene prirodnog staništa bio usporen, vlade mogu dati poljoprivredne subvencije u zavisnosti od ekoloških uslova i tražiti od inostranih agro firmi dokaz da isporuke iz uvoza ne utiču na promjenu prirodnog staništa.
Na isti način proizvodnja energije, razvoj saobraćaja i infrastrukture predstavljaju osnovni faktori pogoršanja biodiverziteta koji zahtijevaju energičnije planiranje i napore da se ublaže posljedice onih aktivnosti ministarstava, van okvira djelatnosti tih organizacija, koji su odgovorni za očuvanje biodiverziteta. Bilo da regulišu ili stimulišu, vlade su dužne da rade što je moguće više da bi se minimalizovao uticaj tih vrsta djelatnosti na prirodu. A kada je to nemoguće izbjeći, treba zahtijevati projekte koji će da nadoknade gubitak biodiverzita ulaganjem u obnovu degradiranih ili posječenih šumskih područja. S tim ciljem novi okvirni program mora ustanoviti rukovodeće principe poboljšavanja tokom perioda aktivnosti konkretnih sektora ekonomije.
Obezbjeđivanje realne odgovornosti i transparentnosti tog posla zahtijeva precizan program akcije. A za šta bi tačno zemlje trebalo da budu odgovorne? Organizacija “Komisija za očuvanje prirode” predložila je kriterijume zasnovane na “čistoj dobiti za prirodu” koji bi zemljama omogućio da svake godine demonstriraju poboljšanje stanja prirodnih staništa i biodiverziteta unutar proizvodnih oblasti, poput poljoprivrednog zemljišta.
Opšta je ocjena da je taj pokazatelj teže izmjeriti nego one standardne, poput zaštićene zasijane površine. Ali s pojavom novih, jeftinih prostornih tehnologija (globalni sistem pozicioniranja/GSP, geografski informacioni sistemi/GIS i distanciono sondiranje) podaci potrebni da se izmjeri napredak mogu biti dobijeni. U idealnoj varijanti ocjenjivali bismo uslove svakog prirodnog staništa na globalnom nivou, formirajući tako detaljnu predstvau o svim ekosistemima. A pomoću tih podataka mogli bismo zatim da pratimo napredak u staništima po zemljama, regionima ili biomima.
Spasenje prirode nije samo zadatak vlada, to mora postati težnja čitavog društva. Čak i pri postojanju optimalnog zakonodavstva i primjene zakona, vlade, vjerovatno, ne mogu ukloniti osnovne faktore koji uzrokuku gubitak biodiverziteta. Za to je takođe neophodna podrška od strane biznisa, organa lokalne vlasti, autohtonih zajednica, grupa građanskog društva i vjerskih organizacija. Sektorski pristup koji podržava “čistu dobit za prirodu” može postati platforma preko koje će sve zainteresovane strane dobrovoljno preuzeti obavezu dostizanja naših širokih ciljeva.
Međunarodna zajednica ima manje od godine da izradi okvirni sporazum koji može promijeniti naš odnos prema prirodi. Ako vlade žele da susret u Kini bude prekretnica, one moraju uzeti učešća u napornom radu preispitivanja toga kako upravljamo svojim kopnenim i morskim dobrima u svim fazama vađenja, proizvodnje i trošenja resursa. To se može dogoditi samo ako učesnici pregovora priznaju da globalna struktura biodiverziteta nije samo stvar ekologa.
Bonus video:
