Početkom marta stigla je još jedna očekivana “depeša” oko konundruma, ostalog u ruševinama Atlas banke. Citat: “Anglo Austrian AAB AG (former Meinl Bank) files for bankruptcy- liabilities EUR 280 million. (https://www.fma.gv.at/en/anglo-austrian-aab-bank-ag-previously-meinl-bank-ag-withdrawal-of-banking-licence-in-force-...) Ukratko: Meinl banka iz Beča, 07.02.2020. godine, izgubila je bankarsku licencu (FMA), na osnovu odluke ECB-a (Evropske centralne banke) od 15.11.2019.
Šta to bješe Meinl Banka? Revizorski izvještaji Atlas banke (u daljem tekstu: AB) od 2013-2017. dokumentuju besprijekorni trag javnih dokumenata, koji supervizoru banaka u Crnoj Gori nisu predstavljali legitimni input da se preduzmu pravovremene aktivnosti kontrole AB-a na crnogorskom tržištu. Kako?
Prvi nesumnjivi trag se čita iz skretanja pažnje iz mišljenja eksterne revizije iz 2013. godine, a kao što slijedi: “Događaji nakon datuma bilansa su obavezivali banku da objelodani materijalno značajne činjenice nakon 31.12.2013. godine; Centralna banka Rusije je 05.05.2014. godine suspendovala dozvolu za obavljenje bankarskih poslova Atlas banci doo Moskva, zavisnom licu Atlas banke AD Podgorica; iznos učešća u kapitalu je bio 5,7 mi eura, dok je iznos plasiranih depozita prema zavisnom licu bio 10,4 mil eura.” (prim. aut: sažeto, ali bez mijenjanja suštinskih informacija). Na osnovu ovakvog neodrživog stanja, eksterni revizori AB-a su izdavali mišljenja sa rezervom od 2014. do 2016. To je trebalo da bude visoko-upućujući signal značajnih rizika za supervizora banaka. Suprotno zakonski-definisanom roku, pred kraj 2018. CBCG je objavila revizorske izvještaje banaka za prethodnu godinu. AB je završila sa negativnim mišljenjem revizora, između ostalog zbog sljedećeg: “Banka je iskazala potraživanje od Meinl banke Austrija u iznosu od 15,8 mil. eura; Banka nije obračunala i evidentirala eventualne gubitke po osnovu obezvrjeđenja, iako postoje indikatori da je navedeno potraživanje obezvrijeđeno (269 hilj. eura); revizor nije dobio adekvatne revizorske dokaze koji se tiču postojanja i vrednovanja navedenog potraživanja, pa nisu bili u mogućnosti da utvrde potencijalne korekcije koje bi bile neophodne, u okviru potraživanja i kapitala; početkom 2018. godine mijenja se dinamika izmirivanja duga, koja je trebala da bude mjesečno, za period od deset godina; aneksom Ugovora o otkupu od 28.2.2018. godine potvrđuje se nominalni iznos duga od 15,8 mil. eura; i konstatuje se da otkup i prenos na osnovu Ugovora o otkupu potraživanja treba da prati efektivnu naplatu od dužnika; do datuma izdavanja revizorskog izvještaja Banka je primila iznos od 0,5 mil. eura i očekuje realizaciju dalje naplate u budućem periodu” (uvezani mišljenje i napomena iz izvještaja).
Redosljed neospornih činjenica zaokružuje se citatom iz nezavedenog CBCG Zapisnika kontrole AB-a iz trećeg kvartala 2015: “Navedeno neplaćanje potraživanja od strane Meinl banke dodatno izlaže Banku (prim. aut: misli se na AB) kreditnom riziku… kontrola smatra da je Banka sebe izložila visokom kreditnom riziku sa mogućnošću ostvarenja visokog gubitka.” (str. 63-64 od 205). Ne manje važno, zvanično i “egzaktno” (citat CBCG) svake godine kalkulisao se koeficijent solventnosti banke na nivou zakonskog minimuma od 10%. U pitanju je ključni zakonski pokazatelj dugoročnog zdravlja banke, koji CB CG nije osporavala ni jedne godine, mada se kontrolom iz nezavedenog zapisnika “izračunao” minusni koeficijent solventnosti.
Zašto se ovo ne može zatrpati pod petrificirani tepih nedosljednosti?
Hronološki put od 2013. do 2017. u knjigama AB-a, imparcijalno svjedoči da su problemi u poslovanju banke bili poznati nacionalnom kontroloru tržišta banaka. Nema nijednog objektivnog dokumenta, koji može oprati narušenu reputaciju Centralne banke Crne Gore: svi su znali sve na vrijeme. Dodatno, da bi se sakrila bruka institucije o tome da se sprječavalo objavljivanje revizorskih izvještaja banaka za 2017, jednoj revizorskoj kući se naknadno oduzela saglasnost da obavlja revizije banaka. Iako se na površini dešavanja zataškalo da je mišljenje revizora oko AB-a predato u skladu sa zakonskim normama, nema transparentnog odgovora kod koga i gdje se navodno kiselila ta revizija, dok se do novembra 2018. iz CBCG tvrdilo da će se “osjetljive banke oporaviti”, iako su već bili upoznati sa preliminarnim nalazima eksterne revizije.
Nakon uvođenja privremene uprave u AB (10.12.2018), tim kontrole CBCG je konačno odlučio da sa stanovišta kreditnog rizika analizira ubuđalo potraživanje od banke iz Austrije (Meinl), a koje je vezano za AB potraživanja iz Moskve. Do aprila 2019, a kada je uveden postupak stečaja, donijela se “hrabra” odluka da se cjelovito rezerviše. Znači, nakon više od pet godina, računovodstveno-regulatorno su konačno opterećeni troškovi, a umanjen kapital banke, jer Meinl potraživanje u knjigama AB-a nije imalo dokazive novčane tokove, niti bilo obezbijeđeno kolateralom. Tako je postalo neoborivo jasno da je CBCG predugo prihvatala papirčine/anexe ugovora, kojim se produžavao period povraćaja nenaplativog potraživanja, kao regulatorni dokaz za izmjerene rizike. Međutim, ključni detalj demantuje takvu nekvalitetnu “egzaktnost” CBCG, kao i svih guvernerovih neefikasnih “PR”-ova: u januaru 2013. u knjige banaka je uveden međunarodni računovodstveni standard 39 (IAS 39). U praksi primjene, to je značilo da je CBCG imala puni regulatorni kapacitet da mnogo ranije pristupi analizi kreditnog rizika (kao i rizika druge strane) oko navedenog potraživanja AB-a iz predatih izvještaja. Zašto nije, pitanje je na koje naše nadležne institucije nikada neće odgovoriti; ne smiju; ne žele; ne umiju; može-biti štite ko zna koga.
Sve su prilike, neinstitucionalna javna opravdanja o (?) radu supervizora banaka tokom krize u AB-u nastaviće se kroz “naoružavanje” javnog diskursa da “…u CBCG niko nikoga više ne zove šefom” (citat iz press-a). Ali, kraj Meinl banke u Austriji je znakovit za naše ukupno tržište. Nesagledavanje rizika proisteklih iz potraživanja Meinl banke, u skladu sa zakonskim okvirom, vodi zaključku da su udarni lideri naših institucija, godinama unazad, otvoreno okretali leđa odgovornostima za male deponente AB-a. Slijedeći takvu premisu, dvije sistemske zakulisnosti se trebaju nastaviti istraživati: prva, nedavno dovođenje “Kroll Associatesa”, kao podrške stečajnom upravniku AB-a, može se sagledati kao najnoviji instrument netransparentnosti u prljanju dugoročnih interesa CG ekonomije. Druga: više se ne mogu prenebregavati naznake da se sistemski ne može stati na put raspojasanim, nezasitim školskim drugarima, u njihovoj “golemoj” političkoj moći da slome crnogorsku ekonomiju.
Stoga dilema o tome ima li nade u potkovano činjenje u ime sistema na obzorju, ostaje suštinski nerazriješenom. Do kada? I, uz koju cijenu po ekonomski razvoj zemlje?
Bonus video:
