Brisel to čini, Pariz i Berlin takođe. Politika pokušava da okrene točak globalizacije. Poslije skoro 30 godina političari zahtijevaju da firme svoje proizvodnje povuku iz Kine i da ponovo počnu da proizvode u Evropi: “Korona kriza je jasno pokazala da se Evropa isuviše oslonila na druge”, kazao je nedavno evropski komesar za industriju Thierry Breton za Welt. Evropa mora postati nezavisnija, ne samo po pitanju ljekova nego i u ključnim tehnologijama. Tek u korona krizi, kad su države počele da se biju za zaštitne maske a važnih ljekova nije bilo, mnogim Evropljanima je najedanput postalo jasno koliko Njemačka i ostatak Evrope zavise od kineske ili indijske proizvodnje. Od tada se političari, poput njemačkog saveznog ministra zdravlja Jensa Spahna (CDU), zalažu za to da se proizvodnja važnih ljekova vrati u Evropu. Drugi političari koriste krizu kao bogom dani povod da realizuju sopstvene ideje o industrijskoj politici: sa ciljem da proizvodnju vrate kući ne bi li stvorili svoje nacionalne ili evropske šampione. Francuski ministar privrede i finasija Bruno Le Maire je ove nedjelje rekao da oni francuski proizvođači automobila - poput Renaulta - koji u ovoj krizi zahtijevaju pomoć od države, treba da razmisle o tome kako da proizvodnju vrate u Evropu. “Na taj način ćemo stvoriti još jaču autoindustriju”, kaže Le Maire u jednom radijskom intervjuu. Firme su već prije koju godinu počele da svoje proizvodnje povlače iz Kine - no bez ikakvih političkih fanfara u pozadinskoj pratnji. Odlučujući faktor za ovakvu odluku su bile rastuće cijene kineske radne snage, čije plate u pojedinim kineskim provincijama i gradovima dostižu već evropski nivo. Veliko ubrzanje je uslijedilo nakon odluke predsjednika SAD Donalda Trumpa da uvede kaznene carine protiv Kine i time otvori trgovinski rat između dvije nacije. Evropske firme, koje proizvode na kineskom tržištu tamo i ostaju, ali upravo one koje tamo proizvode za ostatak svijeta se pripremaju za odlazak jer se pribojavaju da će njihovi proizvodi pasti pod SAD kaznene carine. Kako puno firmi ne žele da budu zavisne od jednog liferanta ili jednog klijenta, one svoju proizvodnju raspoređuju po svijetu da ne bi bile previše koncentrisane na jednu proizvodnu lokaciju. Mnoge sada vraćaju proizvodnju kući, a menadžeri već pričaju o reshoringu, povlačenju ili nearshoringu. Ovo novo formiranje lanca isporuka bi moglo da donese drugačije rezultate od onih koje žele političari u Berlinu ili Parizu. Da će firme, koje su decenijama u cent kalkulisale gdje im se proizvodnja više isplati, te kalkulacije sad baciti pod noge I iznebuha povući svoju proizvodnju sa mjesta gdje im je to najlukrativnije i vratiti je u domovinu, a sve ne bi li usrećili svoje političare: na to niko od investicionih eksperata ne računa. “Reshoring u zapadnoj i sjevernoj Evropi ostaje u prvoj liniji jedan medijski fenomen, jer firme ne žele da rizikuju - zbog rastućih troškova - svoju međunarodnu konkurentnost”, piše u jednoj još neobjavljenoj analizi eksperata Germany Trade and Invest (GTAI), koju ima Welt. Ova poludržavna agencija savjetuje njemačke firme koje investiraju u inostranstvu i dovodi strane investitore u Njemačku. Eksperti ove agencije su, prije svega, u svojoj analizi sahranili njemačke nade u povratak proizvodnje u Njemačku. Čak i ako njemačke firme budu stavile na sto povratak u Evropu, Njemačka ili Francuska najvjerovatnije neće biti njihov cilj: “Reshoring se ne očekuje u Njemačkoj jer će se firme odlučivati za lokacije u istočnoj i jugoistočnoj Evropi, ne bi li bile bliže kupcima”, kaže se u ovoj analizi. Prije svega su države bivše Jugoslavije, koje dugoročno gledano žele da postanu članice EU, atraktivni ciljevi: “Upravo su industrijski iskusne države Z. Balkana, poput Srbije, BiH ili S. Makedonije, za nearshoring bile tema već prije korona krize, prije svega za metalnu, tekstilnu, farmaceutsku i automobilsku industriju”, piše u analizi. Djelimično će se firme odlučivati i za lokacije u sjevernoj Africi. Srbija je nedavno najavila da želi da bude najinteresantnija država za investitore na planeti. Narednih će godina tamošnja vlada ući u reforme da bi u doing-business izvještajima Svjetske banke, koja još žali zbog nedostatka investicione klime, izbila među prvih 5 država. Gruzija je već sada ispred nje na ovoj rang listi. I udaljenije države se mogu nadati investicijama evropskih povratnika iz Kine, kažu eksperti GTAI: “Turska i Ukrajina se nadaju novim investicijama u njihove industrije, zahvaljujući reshoringu. Obje mogu da se pohvale nevelikom udaljenošću od EU, imaju sporazume o pridruživanju i relativno niske cijene proizvodnje”.
(Die WELT) Prevod: Mirko Vuletić
Bonus video:
