2018.

"Oni koji se ne sjećaju prošlosti osuđeni su na njeno ponavljanje," Džordž Santajana

U iščekivanju nove godine, prirodno se generišu očekivanja, pa i kada su u pitanju generalne projekcije za Crnu Goru. Ako bi se u procjenama kakva će biti naredna godina, u dijelu društveno-političkih kretanja, oslonili na numerološku simboliku, dobio bi se prilično interesantan i pomalo zabrinjavajući rezultat.

Naime, Crna Gora nema baš previše sreće sa godinama koje se završavaju na osmicu. Obično ima uspon i progresiju koja počinje u godini koja se završava sa peticom, a zatim u ciklusu od tri godine slijedi pad, kriza ili nestabilnost...

Kratak istorijski pregled odnosa brojki 5 i 8 u posljednjih stotinjak godina daje interesantnu analogiju, koja ne mora značiti previše, ali dijelom oslikava izvjesnu pravilnost u istorijskim ciklusima.

1905/6 - 1908.

Na početku ovog perioda Knjaževina Crna Gora dobija svoj prvi Ustav (1905), ostvaruju se prvi oblici parlamentarne demokratije (1906), održavaju se izbori i konstituiše prvi parlament... Ovaj period je kvalitativni iskorak u do tada izrazito patrijahalnom i autokratskom crnogorskom društvu.

Tri godine kasnije, ovaj progresivni period, prekida se u spoljnoj politici “aneksionom krizom” (Bosna), a na unutrašnjem planu tzv. „Bombaškom aferom“ (1907/8. godine) kada je pokušano nasilno rušenje vlasti u Crnoj Gori i likvidacija knjaza Nikole. Ubrzo dolazi i do “Kolašinske afere”, jača unutrašnji antagonizam i radikalni (vanjski) elementi koji podstiču “revolucionarne i oružane aktivnosti” radi unutrašnje destabilizacije Crne Gore i vladajuće crnogorske dinastije Petrović.

1914/5 - 1918.

Crna Gora, nakon proglašenja za Kraljevinu i uspjeha u balkanskim ratovima, teritorijalno je najveća u novijoj istoriji (u njenom sastavu su i Peć, Đakovica, Prizren…) i u prve dvije godine I svjetskog rata relativno uspješno odolijeva napadima Austro-Ugarske, kojoj je objavila rat u znak solidarnosti sa Srbijom.

Samo tri godine kasnije (1918.) Crna Gora, iako država saveznica pobjedničke alijanse, nestaje sa istorijske karte poslije nelegitimne „Podgoričke skupštine“, gubeći državnost, dinastiju i nacionalni identitet. Slijedi “Božična pobuna”, početak građanskog rata i progoni… period koji se smatra jednim od najtežih i najdramatičnijih u novijoj crnogorskoj istoriji.

1945/6 - 1948.

Početak ovog razdoblja obilježila je velika pobjeda crnogorskog naroda u II svjetskom ratu (NOB-u), trijumf antifašizma, vraćaju se oblici državnosti i nacionalnog identiteta, donosi se prvi ustav Crne Gore u socijalističkoj Jugoslaviji (1946), počinje period obnove i izgradnje…

Tri godine kasnije, poslije rezolucije Informbiroa i sukoba sa Staljinovim SSSR-om (1948) nastupa period masovnih hapšenja i Golog otoka... Godine koje će uslijediti, sa stanovišta ličnih sudbina, obilježiće čitavu jednu generaciju koja se, usred političkog razilaženja, brutalno obračunavala unutar sebe.

1985/6 - 1988.

Sredinom osamdesetih, Crna Gora je federalna republika u Jugoslaviji koja je tada bila vodeća država „socijalističkog lagera“, najliberalnija i najotvorenija od svih država sa jednopartijskim sistemom.

Godinu dana ranije, SFRJ je domaćin Zimske olimpijade (Sarajevo), lider nesvrstanih, zemlja socijalističkog samoupravljanja i (sem memoranduma SANU iz 1986.), ništa nije upućivalo na krvavi raspad, rat i tragediju stotina hiljada građana…

Tri godine kasnije u Podgorici, počinje oktobarska „AB“ (kontra)revolucija (1988) i rasplamsava se klero-nacionalizam koji će dovesti, nedugo zatim, do rata, genocida i traumatičnog raspada zajedničke države.

U Crnoj Gori se, za razliku od drugih država, nakon pada Berlinskog zida i silaska sa istorijske pozornice komunističkih partija, nastavlja vladavina Saveza komunista, koji paktira sa ideologijom srpskog nacionalizma. Slijedi “Dubrovačka agresija”, deportacije, progon reformski i suverenistički orijentisanih građana…

Sa stanovišta crnogorske državnosti ta, 1988. godina, suštinski bila je svojevrstan uvod u repliku tragične 1918.

1995/6 - 1998.

Sredina devedesetih označila je završetak rata u Bosni i početak procesa konsolidacije na bivšem jugoslovenskom prostoru, nakon potpisivanja “Dejtonskog sprazuma”. Na početku ovog razdoblja vladajuća partija u Crnoj Gori, na parlamentarnim izborima, osvaja apsolutnu vlast i ubjedljivo pobjedjuje tada objedinjenu opoziciju „Narodna sloga“ i sama osvaja većinu mandata u Skupštini.

Samo tri godine kasnije dolazi do tektonskog cijepanja vladajuće partije i sukoba u okviru nje na predsjedničkim izborima. Uslijedili su ozbiljni nemiri i nasilne ulične demonstracije pristalica bivšeg predsjednika Bulatovića.

Nedugo zatim uslijedilo je NATO bombardovanje (1999) i sukob zvanične Podgorice sa Miloševićem.

2005/6 - 2008.

Početak ovog ciklusa obilježila je pobjeda independističke ideje na referendumu. U procesu obnove državnosti aktiviran je ukupan društveni reformski potencijal za samostalnu i evropsku Crnu Goru.

Referendum se okončava u prilično (politički) pomirljivoj atmosferi i slijedi vrlo brzo međunarodno priznjanje i prijem u UN.

Tri godine kasnije (2008) dolazi do prvih konceptualnih raslojavanja među pobjednicima na referendumu u viđenju daljeg vođenja držav - na većinske „stabilokrate“ koji teže održanju sistema zadovoljni državnom nezavisnošću i manjinske „reformiste“ koji pored državne nezavisnosti žele i da se država demokratski transformiše.

Poslije tri godine budžetskog suficita država ulazi u period trajućeg budžetskog deficita i izdavanja (aktiviranja) značajnog broja državnih garancija.

2015/6 - 2018.

Crna Gora je u ovaj vremenski ciklus ušla sa stabilnom parlamentarnom većinom i kao lider u regionu u procesu EU i NATO integracija.

Na kraju ovog ciklusa crnogorska stvarnost opterećena je sudskim postupcima protiv opozicije za “pokušaj terorizma”, bojkotom parlamenta, stanjem javnih finansija…

Iskustvo

1908, 1918, 1948, 1988, 1998…

Crna Gora nema baš previše sreće sa godinama koje se završavaju na osmicu. Te godine bile su prilično traumatične i istorijsko iskustvo upozorava da su “nesreće” više bile proizvod unutrašnjih sukoba nego uticaja spoljnjeg faktora.

Stoga bi, svjesni ove činjenice, bez obzira na stranu političkog pola ili prirodu ličnog uvjerenja, aktivni sudionici i kompletno društvo trebalo da se pomjere iz “tvrdih” pozicija i više usmjere ka centru političke mape.

Alternativa unutrašnjem antagonizmu je u razumijevanju i prihvatanju novog društvenog koncepta, zasnovanog na dijalogu, ustavnom patriotizmu i uspostavi države (neselektivne) vladavine prava. Tada, prirodne i postojeće društvene (političke) razlike egzistiraju, ali ne proizvode sukobe. To je put koji vodi od zemlje Crne Gore do države Crne Gore.

Sretna 2018.