Tačno prije 100 godina, izvršeno je najnovije ujedinjenje drevne Pećke patrijaršije, tada pod imenom Srpske pravoslavne crkve. U tom poslu učestvovali su svi arhijereji Pravoslavne crkve u Kraljevini Crnoj Gori, i apsolutna većina tadašnjeg crnogorskog sveštenstva - bez ikakve dileme i sumnje. Nekolicina sveštenika koji su, iz političkih razloga, otvoreno stali uz kralja Nikolu i protestovali protiv načina političkog ujedinjenja južnoslovenskih naroda u jednu državu, nakon svega nekoliko godina priključila su se životu i radu SPC i do kraja svog života ostali njeni vjerni sveštenici i službenici. O tome je prije tri godine opširnije pisao sveštenik Gojko Perović, rektor Cetinjske bogoslovije u tekstu “Odani Crkvi i kralju”.
Da ideja oko vaspostavljanja Pećke patrijaršije - Srpske pravoslavne crkve nije nametnuta spolja, već vjekovna želja ovdašnjeg naroda, potvrđuje i angažovanje crnogorskog mitropolita Mitrofana Bana, koji je predsjedavao konferencijom srpskih episkopa u Beogradu, maja mjeseca 1919. godine. Nakon njegove smrti, 1921. g. na Cetinju je ustoličen novi mitropolit cetinjski, a od strane predstavnika Patrijaršije u Beogradu. Pozdravni govor održao je cetinjski gradonačelnik Tomo Milošević. Od tada pa sve do danas - a to znači za života naših pradjedova, djedova i očeva - niti jedan Crnogorac nije digao glas protiv (na)čina ustoličenja crnogorskih mitropolita (Joanikija Lipovca, Arsenija Bradvarevića, Danila Dajkovića, Amfilohija Radovića) koji se obavljao uz blagoslov ili uz neposredno prisustvo srpskih patrijaraha ili njihovih opunomoćenika, i to baš na Cetinju. Posljednji takav događaj desio se u decembru 1990. g., kada je mitropolita Crnogorsko-primorskog u Cetinjskom manastiru ustoličio Njegova svetost, blaženog spomena, patrijarh srpski g. Pavle.
Naravno, sve to se naslanja na tradiciju i od prije 1918. g. kada su kandidate za crnogorske/zetske mitropolite/episkope i rukopolagali i u tron uvodili blagoslovi pećkih patrijaraha/arhiepiskopa, od vremena Svetog Save (trinaesti vijek) pa do nasilnog i nekanonskog ukudanja Pećke patrijaršije (1766) - protiv kog ukidanja je glas digao upravo cetinjski mitropolit Sava Petrović a u ime svih “arhijereja slaveno-serpskih” u pismu moskovskom mitropolitu Platonu 1776. godine. I Petroviće - Savu, Vasilija i Danila Šćepčevog, kao i Savu Očinića (u patrijarhovo ime hirotonisali su ga u Herceg Novom - mitropoliti hercegovački i beogradski), Visariona Borilovića, Ruvima Drugog Boljevića (koji srpskog patrijarha zove “opštim ocem” i nada se njegovom dolasku u Crnu Goru)… i sve mitropolite prije njih, rukopolagali su i u tron uvodili pećki, srpski patrijarsi. A to je tako jer pravoslavne eparhije u srednjovjekovnoj Zeti postoje od kada postoji i Žička (kasnije Pećka) arhiepiskopija i to isključivo kao njen sastavni dio. Onog momenta, i baš iz toga razloga, kada je arhiepiskopija u Peći podignuta u rang patrijaršije, zetska episkopija je postala - mitropolija. Hoću da kažem da su te dvije crkvene katedre i kanonski i istorijski neodvojive - i to traje tako vjekovima. Ili ako hoćete - jedinstvo i živa veza srpskog patrijarha i crnogorskog mitropolita nijesu “izmišljeni” 1918, nego traju preko 800 godina, a takom posljednjeg vijeka imamo jasan i neprekinuti tok takvog crkvenog jedinstva.
Zar nije dovoljno uzeti u obzir činjenicu da je Svetog Petra Cetinjskog hirotonisao karlovački mitropolit Mojsije Putnik 1784. godine u Sremskim Karlovcima, a da je vijek i po ranije Sveti Vasilije Ostroški hirotonisan u Peći 1638, pa da shvatimo kojoj Crkvi su pripadali i Cetinjski i Ostroški manastir i ostale naše svetinje, a samim tim i naši preci? Kojoj tradiciji danas pripadaju oni koji se odriču ova dva duhovna svjetila, čije mošti blagosiljaju svakog čovjeka i pozivaju na mir i bratsku slogu?
Ako svemu ovom, nepobitnom i očiglednom, dodamo činjenicu da danas živimo u nezavisnoj državi, a to znači - slobodnoj, građanskoj i sekularnoj Crnoj Gori, u kojoj bez ometanja i dilema, vjerske obrede i postavljenja svojih vjerskih poglavara, domicilni muslimani i rimokatolici obavljaju uz jasno i opravdano prisustvo svoje braće i nadležnih vjerskih starješina iz Rima, Zagreba, Splita, Srbije, BiH ili Turske (pogledajte izvještaj sa posljednjeg ustoličenja kotorskog biskupa u Kotoru od 27. aprila 2021) - nikako ne može biti jasno, po kojoj logici predstavnici bivšeg crnogorskog režima i njegove ekspoziture u različitim NVO udruženjima “brane” Crnu Goru i Cetinje od najavljenog ustoličenja Mitropolita Crnogorsko-primorskog, baš na Cetinju i baš uz prisustvo srpskog patrijarha? Pokušajte da nađete ijednu državu na kugli zemaljskoj u kojoj se obavljanje redovnih vjerskih obreda i službi jedne kanonske vjerske zajednice (priznata i prepoznata svuda u svijetu) predstavlja kao neprijateljski i antidržavni čin. Dovoljno bi bilo podsjetiti se činjenice da naš državni Ustav jasno razdvaja crkvene poslove od onih svetovnih, pa će biti jasno da se Crna Gora i njen demokratski karakter brane upravo poštovanjem njenih ustavnih načela, propisa i zakona - a ne nikako organizovanjem verbalnog ili kakvog drugog nasilja nad neistomišljenicima. Napadom na sugrađane koji ne misle kao mi, napadamo Crnu Goru. Ne može se nekome braniti da radi ono što mu po svim zakonima pripada a u isto vrijeme biti pobornik građanske i sekularne države.
Nije zanemarljiva ni činjenica da baš ovakav oblik crkvene manifestacije (sa srpskim patrijarhom na Cetinju) žele i očekuju svi pravoslavni vjernici koji su građani, ne neke druge, nego upravo ove, naše države Crne Gore. Ovim, pored sekularnog legaliteta, jedna crkvena manifestacija, dobija i značajan građanski legitimitet, baš ovdje usred Crne Gore.
One pak među nama, koji ovakvo stanje stvari “ne vole” ili im se “ne sviđa”… one koji “žele” ili “hoće” nešto drugačije… treba podsjetiti da jačinu svojih argumenata oprobaju na legitimnim građanskim protestima koji bi morali biti nenasilni ili opet, pred sudovima crnogorske države, koji - da ne bude zabune - ni u prethodnim sazivima pod 75-godišnjom vlašću jedne partije nijesu nalazili razloga ni dokaza da presude kako je Srpska pravoslavna crkva “otela” crkvenu imovinu od crnogorskih građana. A bilo je, u poslednje vrijeme, i tužbi i podnesaka…
Zato, Crnu Goru treba braniti kao sistem već uspostavljenih propisa i zakona, koje ne možemo svakodnevno mijenjati na osnovu toga ko je, u nekoj ulici ili kakvom zaseoku, glasniji od koga. Treba je braniti od preglasne buke i hajke, ali i od medijskih podvala koje crnogorske građane predstavljaju kao okupatore sopstvene zemlje. Vokabular onih koji su multietničku i demokratsku državu htjeli da svedu na jednu partiju, pa im je i to malo bilo, već su na partijskim kongresima najavljivali obnovu ili stvaranje crkava - porazila je i prezrela građanska većina. Budući da je takva namjera bila antiustavna, samim tim je i antidržavna i anticrnogorska. Zato vjerujem da je, kao takva, poražena i prezrena jednom za svagda. Mislim da to osjećaju i njeni ideolozi i sljedbenici, koji u činu ustoličenja vide poslednju šansu da kroz medijske manipulacije i halabuku proizvedu ono što im nije uspjelo tokom veličanstvenih litija - nemire, sukobe i destabilizaciju društva.
I nešto za kraj, iz onog dijela istorije Crne Gore, kada je Pećka patrijaršija bila ukinuta, i kada definitivno nije patrijarh mogao doći na Cetinje, niti se sa Cetinja išlo njemu. Ovo što slijedi ne mora biti obrazac identiteta svih građana Crne Gore - danas, ali mora biti argument protiv svih onih koji klevetama i lažima optužuju Mitropoliju crnogorsko-primorsku, njene episkope, sveštenike i vjernike za izdaju i okupaciju.
”Nikola prvi, po milosti Božjoj knjaz i gospodar Crne Gore, naš slavne uspomene prethodnik, zetski gospodar Ivan Crnojević, osnovavši na Cetinju manastir kao stolicu zetskih mitropolita, obdario ga je raznim dobrima, među kojima se nalazi i veliki dio cetinjskog polja. Kroz zla vremena, što su prelećela iznad srpskog naroda, uništivši mu i trag državnog života, ova zadužbina Ivana Crnojevića, posljednjeg nezavisnog srpskog vladaoca, tako obilato obdarena, bila je u stanju da sačuva u neprekidnosti državnu misao, koju je u onoj olujini taj mudri srpski Vladaoc sklonio pod Orlov krš; i sem toga, da sačuva do naših dana jedinu episkopsku stolicu od onih, što je Sv. Sava podigao u srpskoj državi. Pošto se u novije doba na cetinjskom polju, i to na svojini manastirskoj, zasnovala varoš, koja se sve više razvija; da sačuvamo ovu zadužbinu pobožnog Vladaoca i tim da obezbijedimo ovome manastiru opstanak odlučili smo i naređujemo:
1. Da se sva laktarina, što su dužne plaćati kuće varoši Cetinja, sakuplja u zasebnu manastirsku kasu sa svim ostalim prihodima sa manastirskih zemalja u Cetinjskom polju;
2. Da manastir ovaj svoj godišnji prihod svake godine ulaže u kupovanje nepokretnih dobara u Našoj državi, kako bi tim svoju današnju imovinu umnožio, te i dalje u budućnosti mogao blagotvorno djelovati u oblasti Svete Pravoslavne Crkve i srpskog naroda. Ovijem najsvečanije potvrđujemo manastiru pravo svojine zemljišta, na kom se cetinjska varoš, Naša Prestonica, podiže, te dajemo svakome na znanje, da ovo zemljište ostaje za sva iduća vremena u isključivoj svojini Cetinjskog manastira sveto i neprikosnoveno. Sveta Cetinjska Mitropolija bdiće nad ovim manastirskim pravom, Gospodarom Ivanom Crnojevićem darovanim i ovim našim ukazom potvrđenim.
U našoj prestonici Cetinju na dvadeset peti dan rođenja našega nasljednika Knjaza Danila, 1895.
Nikolaj”.
Objavljeno u “Glasu Crnogorca”, u subotu, 24. juna 1895. godine.
Autor je paroh podgorički i urednik Radio Svetigora
Bonus video:
