Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić i premijeri Albanije i Sjeverne Makedonije Edi Rama i Zoran Zaev potpisali su u Skoplju 29. jula ove godine dva memoranduma i jedan sporazum o saradnji i inicijativu „Mini Šengen“ preimenovali u ,,Otvoreni Balkan”. Crna Gora, Kosovo i Bosna i Hercegovina nisu se pridružili ovoj inicijativi. Dogovoreno je da građani Srbije, Albanije i Sjeverne Makedonije mogu putovati sa ličnim kartama i da je otvoreno tržište radne snage. Drugim riječima, dogovoren je slobodan protok robe, ljudi, kapitala i usluga.
Neki postavljaju pitanje: da li region ima potrebe za takvim inicijativama, kad je poznato da su sve države regiona uključene u Berlinski proces i vode grčevitu borbu za što brži ulazak u Evropsku uniju? Smatram da je inicijativa opravdana, jer po svim analizama zemlje Zapadnog Balkana su još daleko od Evropske unije, a treba preživjeti. Samo ovako integrisan Zapadni Balkan postaće ekonomsko čvorište i snažna veza između EU i Istoka. Teritorija sa ogromnim prirodnim bogatstvima i tržištem od preko 20 miliona stanovnika u narednih 10 godina moglo bi postati važan partner EU i ostalom razvijenom dijelu svijeta. Dakle, savez „Otvoreni Balkan“, osim slobodnog protoka ljudi, robe, kapitala i usluga, značiće i mnogo više.
Neki albanski intelektualci u Crnoj Gori uslovljavaju ulazak naše zemlje u ovaj savez priznanjem Kosova od strane Srbije. Zar je jedno međusobno priznanje dvije države ravno jednom ovako uzvišenom cilju a to je ekonomska integracija šest zemalja Zapadnog Balkana? Podsjetiću na danas dvije najjače ekonomije u Evropi, Njemačku i Francusku, koje su i u Prvom i u Drugom svjetskom ratu bile na suprotnim stranama, pa im to nije smetalo da odmah nakon završetka rata, a isključivo zbog ekonomskih interesa, formiraju danas najjači ekonomski savez - Evropsku uniju.
Nažalost, ima i onih koji se pribojavaju reinkarnacije Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Samo oni koji nisu živjeli u njoj, kao i oni nedobronamjerni, imaju takvo mišljenje. Zemlja koja je prije Drugog svjetskog rata bila isključivo agrarna, zatim u ratu opustošena, doživjela je da se u poslijeratnom periodu razvije u snažnu industrijsku, agrarnu i turističku destinaciju. Jedan podatak: Jugoslavija je u periodu od 1945. do 1965. godine, poslije Japana, postigla najveće stope razvoja. Još jedan podatak: 1985-86. godine Jugoslavija je, po svim ekonomskim parametrima, bila na nivou srednje razvijenih evropskih zemalja. U tim godinama bila je ispred Poljske, Mađarske, Rumunije i Bugarske. To je bila zemlja sa snažnom, diversifikovanom proizvodnjom, zasnovanom na ogromnim prirodnim bogatstvima, zemlja u čijoj privrednoj strukturi je dominirao realni sektor sa preko 50%. Pogledajte šta imamo danas u zemljama bivše Jugoslavije: nemamo diversifikovanu proizvodnju (s izuzetkom Srbije) i uglavnom se živi od usluga. To je bila zemlja čiji je pasoš otvarao sva vrata. Dakle, isključivo sam fokusiran na ekonomske benefite koje je ostvarivala bivša SFRJ i ovo je isključivo ekonomsko pitanje pa me ne interesuju nikakvi nacionalni, ideološki, vjerski i drugi motivi.
Kosovo treba da uđe u ovaj savez isključivo iz ekonomskih razloga. Nije u pravu kosovski premijer Aljbin Kurti koji ,,Otvoreni Balkan” vidi kao četvrtu Jugoslaviju. Kosovari treba da znaju da je njihovo mjesto u ovoj inicijativi. Za nekolike godine, kada ovaj savez počne da se snažno razvija, zaboraviće se pitanje priznanja. Uostalom, za vrijeme od 45 godina, u okviru velike Jugoslavije, kao i dodatnih 18 godina, samo u okviru Srbije, Kosovo se od zaostale, isključivo agrarne zemlje, razvilo u industrijsko-poljoprivrednu državu. Tom razvoju najviše je „kumovala“ velika Jugoslavija, sa obilatim fondom za nerazvijena područja.
Bosna i Hercegovina, sa svojim značajnim rudnim bogatstvom kao i drugim resursima značila je osnovu za razvoj prerađivačkih kapaciteta na nivou bivše Jugoslavije. Na bazi njenih resursa (ugalj, čelik, drvo, vodni potencijali), u skoro svim republikama SFRJ razvile su se snažna elektroprivreda, metaloprerada i drvna industrija. Zbog ekonomskog interesa, treba pod hitno prekinuti sva trvenja oko entitetskih pitanja i što prije se priključiti ovom projektu.
Uključenjem u ,,Otvoreni Balkan”, Crna Gora, kao najmanja država, imala bi najviše koristi. Iskustvo i trajanje od 45 godina u okviru bivše Jugoslavije govori u prilog tome. Mi koji svjedočimo o tom vremenu sa ponosom ističemo da su u tom periodu u našoj zemlji izgrađeni najvažniji infrastrukturni i elektro-energetski objekti, objekti crne i obojene metalurgije, metaloprerađivački i kapaciteti za proizvodnju tekstila, kože i obuće, drvna industrija, poljoprivreda i prehrambena industrija, kapaciteti u oblasti turizma, brodarska industrija i pomorski transport. Svi navedeni projekti u Crnoj Gori ostvareni su uz pomoć bivših republika i pokrajina i to je velika istina. Izgradnjom navedenih kapaciteta, Crna Gora je razvila skoro sve industrijske grane. Imala je diversifikovanu proizvodnju i proizvodnu kooperaciju u okviru Jugoslavije. Svoju ekonomiju uglavnom je bazirala na realnom sektoru za razliku od današnje Crne Gore koja svoju ekonomiju bazira na uslugama.
Crna Gora, posmatrano na duži rok, ne može živjeti samo od turizma. Ulaskom u ovaj ekonomski savez, Crna Gora bi u osnovi promijenila svoju proizvodnu filozofiju. Ogromno tržište u okviru saveza, rasterećeno svih barijera u smislu slobodnog protoka robe, kapitala, ljudi i usluga, primoralo bi je da se okrene temeljnoj promjeni privredne strukture. Uz pomoć stranih direktnih investicija mogla bi da obnovi nekadašnje industrijske kapacitete koji su napušteni i time stavi akcenat na razvoj realnog sektora. Obnovom industrije, uz postojeći turizam i poljoprivredu, postupno bi se mogle ostvarivati sve brže stope ekonomskog rasta, a što će direktno uticati na: smanjenje svih deficita, posebno na planu ekonomskih odnosa sa inostranstvom i poboljšanje standarda stanovništva.
Autor je nekadašnji privrednik
Bonus video:
