Apel EU na Zapadni Balkan konvencionalno se objašnjava očekivanjima ubrzanog demokratskog i ekonomskog razvoja. S obzirom na nedavne ratove i sukobe u regionu, izuzetno je važno posmatrati približavanje EU iz perspektive bezbjednosti i pomirenja. Korisno oruđe za ovu analizu je Globalni indeks mira, koji procjenjuje nekoliko aspekata mira, uključujući socijalnu sigurnost, aktuelne domaće i međunarodne sukobe i nivo militarizacije na državnom i regionalnom nivou.
Prema indeksu, Evropa je obično najbolje rangirana regija na svijetu od uvođenja indeksa 2008. U izvještaju za 2021. godinu osam od deset najbolje ocijenjenih zemalja nalazi se u Evropi.
Zemlje Zapadnog Balkana tradicionalno su na dnu indeksa u evropskom kontekstu, što ukazuje na potrebu rada na poboljšanju svih dimenzija. U posljednje dvije godine, Sjeverna Makedonija je nesumnjivo imala najveći skok u regionu zbog napretka u oblasti aktuelnih sukoba, kroz rješavanje spora oko imena sa susjednom Grčkom. Uprkos mnogim izazovima koji postoje, smatra se da ovo pitanje u zemlji više nema toliko potencijala za stvaranje sukoba. Ovim skokom Sjeverna Makedonija je na 40. mjestu indeksa, a slijede je Srbija (44), Albanija (48) i Crna Gora (51). U sljedećih deset, Bosna i Hercegovina i Kosovo nalaze se na 71. i 80. mjestu, što ukazuje da ih treba približiti ostatku regiona.
Međutim, ako pogledamo zemlje članice EU, jasno je da članstvo u EU pomaže, ali nije garancija napretka u kontekstu aktivnog mira. Na primjer, Grčka i Francuska su zemlje koje su, uprkos svom učinku u drugim aspektima, na dnu evropskog konteksta. S druge strane, procjenjuje se da su neke od država članica koje su pristupile EU 2004. godine, poput Slovenije, među prvih 10 u svijetu.
Globalno, u poređenju sa 2008. godinom kada je uveden indeks, situacija se značajno pogoršala, pa je svaka zemlja pala u prosjeku za dva posto. Naravno, period o kojem govorimo je period globalne ekonomske krize, izbjegličke krize, kao i revolucija i sukobi na Bliskom istoku koji su značajno uticali na pogoršanje u cijelom svijetu. Evropa je izuzetak od ovog trenda kao regija u kojoj je u datom periodu došlo do poboljšanja. Svakako, pandemija covid-19 ima značajan uticaj na pogoršanje situacije, posebno u kontekstu nasilja i demonstracija, ali i na njenu ekonomsku dimenziju koja će biti dugotrajna.
Iz gornje analize, region Zapadnog Balkana ima dvije ključne lekcije koje treba razmotriti kada je u pitanju izgradnja aktivnog mira u regionalnom kontekstu. Prvo, članstvo u EU pomaže, ali neće biti garancija napretka i aktivnog mira, odnosno mnoštva komponenti koje čine aktivni mir.
Drugo, ako želimo značajno da poboljšamo svoje pozicije, svi ćemo morati da radimo na poboljšanju opšte situacije u regionu, ulaganjem u naše zemlje, ali i u naše susjede. Rješavanje ključnih spornih pitanja i otvorenih sukoba među državama ključno je ne samo s političkog stanovišta, već i kao način uticaja na sve srodne dimenzije, uključujući ekonomiju i šire društveno pomirenje i razvoj.
Autorka je direktorica Instituta za evropsku politiku - Skoplje
Bonus video:
