U koalicionom ugovoru nove njemačke socijaldemokratsko-zeleno-liberalne vlade, koji sa svojih 180 stranica baš i nije kratak, odnosi prema centralnoj i jugoistočnoj Evropi, pa čak i odnosi prema Rusiji, ne igraju neku pretjeranu ulogu. Sukobe u bivšim sovjetskim republikama poput Ukrajine, koje je izazvala Moskva, ugovor jedva da i primjećuje. Sporni gasovod Sjeverni tok 2 uopšte se ne spominje, a isto važi i za svađu oko vladavine prava koja se razvila između Brisela s jedne, i Varšave i Budimpešte s druge strane.
Takvo ignorisanje Istoka u koalicionom ugovoru jeste zapanjujuće i teško da je to slučajno. To začuđuje utoliko više ako se uzme u obzir da zemlje centralne i jugoistočne Evrope, prije svega zemlje tzv. Višegradske grupe, spadaju u najvažnije ekonomske partnere Njemačke. Geopolitički gledano, te zemlje su za Njemačku važne i kao zemlje koje se nalaze na prelazu Istoka i Zapada. Isto tako, odnos Njemačke i Rusije proteklih godina dobio je na težini i to ne samo u političkim kuloarima, već i u široj javnosti.
S druge strane, ignorisanje tog važnog spoljnopolitičkog bloka odraz je činjenice da se radi o jednoj od najspornijih tema nove njemačke „semafor koalicije“. Socijaldemokratska partija Nemačke (SPD) zalaže se za blag odnos prema Kremlju. Ona je bila isto takva i u vrijeme koalicije sa Demohrišćanima (CDU/CSU), onda kada se kritikovao Viktor Orban ili Jaroslav Kačinjski.
Kada je riječ o politici prema Istoku, Liberalno-demokratska stranka (FDP) je poprilično razjedinjena: postoji tzv. poslovno krilo stranke, koje na prvo mjesto stavlja ekonomske interese Njemačke, ali postoji i drugo krilo, kojem su važnija pitanja ljudskih prava i vladavine prava.
Zeleni pak ne štede kritike na račun Kremlja i zalažu se za spoljnu politiku koja se bazira na pitanjima osnovnih vrijednosti, što je jedan od važnih aspekata imidža te stranke.
Siguran nastup
Međutim, pokazalo se da je upravo spoljna politika prema evropskom istoku, pored borbe protiv pandemije, bila jedna od najvažnijih tema u prvim nedjeljama nove njemačke vlade. Za to postoji više razloga: agresivni kurs Poljske u sukobu sa Evropskom unijom, ponovljene secesionističke prijetnje vođe Republike Srpske Milorada Dodika i na kraju, gomilanje ruskih jedinica uz granicu sa Ukrajinom.
Nova ministarka spoljnih poslova Analena Berbok (Zeleni) se u više navrata do sada izrazila prilično nedvosmisleno: Rusiji je zaprijetila „osjetnim posljedicama“ u slučaju invazije na Ukrajinu, a zbog jednog ubistva u koje su očigledno bili umiješane ruske diplomate, protjerala je iz Njemačke dvojicu pripadnika ruskog diplomatskog kora. Tako oštar nastup nije se mogao očekivati od njenog prethodnika, socijaldemokrate Hajka Masa. I isto tako, nova ministarka iz redova Zelenih jasno je zaprijetila Miloradu Dodiku da će biti posljedica ako i dalje bude istrajavao na potezima koji ugrožavaju teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine.
Oprezna vožnja
Onaj ko ovih dana na te teme razgovara s predstavnicima vladajućih stranaka dobija mnogo odgovora u kojima se pominju principi, ali malo toga tu ima konkretnog. Stiče se utisak da se po svaku cijenu želi da se izbjegne da se unutar koalicije rasplamsa spor oko tako osjetljive teme kao što je istočna Evropa.
Nils Šmid, predstavnik poslaničke grupe SPD u Bundestagu zadužen za spoljnu politiku, potvrđuje za DW da je istina da sa Kremljem posljednjih godina nije postignut nikakav konsenzus. Pa ipak, kaže, „u ovom trenutku ne smijemo da prekidamo i ono malo dijaloga što je još ostalo, iako istovremeno moramo jasno da branimo naše pozicije.“
Pritom bi, naglašava Šmid, po svaku cijenu trebalo izbjeći da Njemačka u odnosima sa Moskvom „solira“. „Rusiji bi jasno trebalo staviti do znanja da ne očekuje da će se problemi rješavati bilateralno, već samo na nivou Evropske unije i NATO“, kaže Nils Šmid.
U slučaju invazije na Ukrajinu Sjeverni tok 2 odlazi u prošlost?
On ujedno smatra da je politički sporna tema, gasovod Sjeverni tok 2 - riješena. „Gasovod je izgrađen, sada bi trebalo raditi na pitanjima koncesije“, kaže poslanik SPD. On ne želi da isključi mogućnost blokade projekta u slučaju ruskog napada na Ukrajinu, ali to, kaže, nije sigurna stvar.
Kod Zelenih i FDP, naprotiv, sporni gasovod nailazi na otpor. Prije svega su Zeleni ti koji žele da, u slučaju ruske agresije na Ukrajinu, pribjegnu drastičnim metodama i potpuno blokiraju Sjeverni tok 2. Robin Vagener, predstavnik te stranke koji je zadužen za evropsku politiku, ipak je nešto manje konkretan: „Ako Rusija napadne Ukrajinu to neće proći bez posljedica, to je jasno“, kaže Vagener za DW. On doduše smatra da SPD i Zeleni, kada je Rusija u pitanju, problematici pristupaju s različitim naglascima, ali kaže da ipak ne uočava neka temeljna razmimoilaženja u politici prema istočnoj i jugoistočnoj Evropi.
Političarka Liberala Renata Alt, koja je dugi niz godina u okviru FDP bila zadužena za istočnu i centralnu Evropu, smatra da bi od projekta Sjeverni tok 2 trebalo odustati i da se Vladimiru Putinu ne smije dozvoliti da u političke svrhe instrumentalizuje pitanje snabdijevanja energentima. Za nju je važno da nova vlada teži višem stepenu samostalnosti kada je riječ o snabdevanju energentima, i to kako prema Rusiji, tako i prema SAD.
Kada je u pitanju odnos prema Mađarskoj, Nils Šmid (SPD) smatra da je prošla vlada bila blaga u kritikama Viktora Orbana. On to objašnjava činjenicom da je Orbanova stranka Fides dugo preko Evropske narodne stranke bila povezana s Hrišćansko-demokratskom unijom (CDU) i da je zato ona bila štedljiva u kritikama Orbana.
I Liberali i Zeleni smatraju da bi na antidemokratske tendencije u centralnoj Evropi trebalo reagovati odlučnije. Političarka FDP Alt smatra da bi i njemačke automobilske kompanije koje imaju pogone u Mađarskoj, poput BMW-a, takođe trebalo da vode računa o ljudskim pravima.
Preokret u politici prema Zapadnom Balkanu?
Josip Juratović, dugogodišnji poslanik SPD, koji je isto tako niz godina zadužen za politiku prema Zapadnom Balkanu, još tokom prethodne demohrišćansko-socijaldemokratske vlade uzaludno se zalagao za temeljne promjene u politici Njemačke prema zemljama Zapadnog Balkana. On smatra da je tzv. Berlinski proces - farsa. Taj proces je, da podsjetimo, 2013. između ostalih pokrenula i Njemačka, kako bi zemlje Zapadnog Balkana približila EU.
„To je putujući cirkus kojim se Angela Merkel dodvoravala autokratama poput Aleksandra Vučića i time stabilizovala njihove režime“, kaže za DW Juratović. On smatra da kontradiktornost takve politike prema Zapadnom Balkanu leži u tome što se s jedne strane govori da se želi da se zemljama regiona pruži EU-perspektiva, a istovremeno se sarađuje sa „istrošenim i kompromitovanim“ osobama i finansiraju se autokratski režimi bez da se to finansiranje vezuje uz nekakve uslove.
Ovih dana političari demokratskih i antinacionalističkih stranaka sa Zapadnog Balkana s nadama gledaju u Berlin i novu vladu, posebno u novu ministarku spoljnih poslova Analenu Berbok. Ona bi tek trebalo da pokaže da li je ta nada opravdana. Zeleni se zalažu za to da se regionu Zapadnog Balkana dâ još veća težina, ali kod SPD i FDP je interesovanje za taj region, moglo bi se reći - skromno.
Socijaldemokrata Juratović u svakom slučaju ukazuje na potrebu promene načina razmišljanja u politici prema Zapadnom Balkanu. „Neophodno je podržati opozicione snage na Zapadnom Balkanu i podsticati međusobnu saradnju. U tim zemljama postoje mnoge lokalne snage koje bi bile spremne na međusobnu saradnju u cilju smene autokrata poput Vučića.“
Bonus video:
