Još uvijek je aktuelna polemika oko izbora sveštenog lica u Upravni odbor Univerziteta Crne Gore. Medjutim, meni, koji se bavim akademskim slobodama, autonomijom i modelima demokratskog rukovodjenja akademskim institucijama, više od tri decenije, ova „prašina“ je potpuno neshvatljiva, ali korisna, da barem djelimično ukaže na patologiju problema.
Počnimo sa posmatranjem iz drugog ugla, primjenom elementarne logike. Čemu Upravni odbora univerziteta? Čemu upravni odbori većine institucija i preduzeća? Osim da se uhljebljuju podobni, poslušni i nezaposleni? Još su čudnije i redje institucionalne tvorevine koje imaju i Upravni odbor i Senat (Skupštinu), kakav je odredjeni broj post modrnih akademskih institucija, pa i naš Univerzitet. Zamislite da Skupština Crne Gore i Skupština bilo koje opštine imaju Upravni odbor, čija je jača od poslaničke-odborničke. Zamislite da neprikosnovena Skupština CANU, jedina stvarno akademski autonomna institucija u nas, ima Upravni odbor. Univerzitetima je čak i više potrebna neprikosnovena Skupština, Vijećnica, Vijeće i donošenje odluka u procesu sukoba mišljenja i argumentovane debate. Braniće se sa Univerziteta i iz resornih ministarstava da je Senat zadužen za akademska pitanja, a Upravni odbor za menadžerska i finansijska, da im je to tako naložila Evropa, a meni je to školski primjer mehanizama disciplinovanja i kontrole, pored već dokazane tehnike uhljebljivana. Ono što se uporno nameće, a što većina akademske i demokratske zajednice ne vidi, ili ne želi da vidi, jeste potenciranje dezinformacije da je osnivač Univerziteta Crne Gore Država=Vlada. To je poprilično netačno, jer je osnivač Skupština=Narod, što i piše u prvim rečenicama njegove istorije. Univerzitet je narodni. Evidentno, da svaka pa i ova Vlada nezakonito prisvaja titularstvo nad Univerzitetom. Onaj koji vas je osnovao je vaš vlasnik, kontrolor, a de facto i de jure osnivač. Čak i formalno nosi bezlično ime javne institucije, kojim se zamijeni ono, mnogo iskonskije, obrazovno-naučno.
Takve institucionalno-pravne osnove i zavrzlame nije uspostavio predmetni paroh. Počelo je to prije skoro dvije decenije, donošenjem niza mjera i akata prethodnih vlada-e, uz zdušnu podršku univerzitetskih tijela, podobnih profesora-političara-poslušnika na univerzitetskim funkcijama, a bogami i studenata. Tako se desi da se sudstvo i rukovodstva „osjetljivih“ institucija biraju/potvrdjuju u Skupštini, a Univerzitet pade u pod-resor jednog ministarstva, zajedno sa predškolskim, školskim i srednjim obrazovanjem. Kako to da se ukinuše neposredni izbori na svim nivoima, prvi preduslov autonomije univerziteta? Pod izgovorom preporuka EU, više od 20% upravljačke uloge se dodijeli studentima, kojima se konstantno manipuliše i preglasavaju akademci drugačijeg mišljenja. Kako to da Rektor dobi ovlašćenja izvršnog direktora i ujedno postade predsjednik Senata, a dekani i njegovi zamjenici (prorektori) postadoše većinom članovi ove akademske Vijećnice. Doduše, to je slučaj sa Beogradom, Moskvom i odredjenim brojem regionalnih univerziteta. Kada sam počinjao akdemsku karijeru u komunistička vremena, vodilo se o tome računa, pa su to bile odvojene ličnosti, Rektor se birao neposredno, od strane kolega, izmedju više kandidata, dok su članovi Senata bili ugledni profesori i članovi akademske zajednice, poprilično nezavisni. Kako to da nestade institucija profesora, ispariše katedre, fakulteti se utopiše u „integralni univerzitet“? Da nestade javni život sa univerziteta, da studenti i njihovi profesori ne organizovaše nijednu tribinu o aktuelnim temama, poslednje dvije decenije? Podsjetimo se da su u komunističko vrijeme na Univerzitetu osnovane prve stranke i počeo višepartizam.
Da ne bude da takav model upravljanja akademskim institucijama izmislismo mi. Prisutna je ta pojava i u istoriji akademskih institucija, a poprilično se odomaćila aglosaksonska varijanta univerziteta-kontrolisane korporacije, ili u terminologiji „university governance models“, birokratska varijanta. Ja sam se akademski kalio u kolegijalnom modelu, koji je bio više akademski, ali ne idealan. Trenutno je njemu najsličniji centralno-evropski, gdje u pojedinim državama rektor polaže zakletvu pred parlamentom, a redovne profesore nominuje predsjednik države. Što sada imamo jeste političko-korporativni model vladanja univerzitetom, što naročito zabrinjava. To treba prekinuti pravljenjem potrebne zakonske infrastrukture i vraćanjem dobrih akademskih navika. Prva stvar na putu demokratskog društva jeste demokratski univerzitet, a naročito je to značajno kod nas, gdje je on i jedini.
Činjenica je da ne počinju, niti se produbljuju problemi rukovodjenja univerzitetom sa slučajem kolege paroha, sa novim rukovodstvom, niti, kako je pojedini nazivaju, sa apostolskom Vladom, koji samo primjenjuju već oprobanu metodologiju vladanja i kontrole. To je više rezultat našeg dvocenijskog rada na satiranju akademskih, a bogami i demokratskih tekovina. Ne može narušiti jedan paroh autonomiju. Svaka religija je za poštovanje i uvažavanje. Taj posao smo mi kao društvo i akademska zajednica već davno odradili.
(PCNEN)
Bonus video:
