Eksperti pozivaju na korekciju njemačke politike prema Rusiji

Masovne, prijeteće koncentracije trupa na istočnim i južnim granicama Ukrajine, pojačani antizapadni propagandni napadi puni laži i očigledno neprihvatljivi zahtjevi prema NATO-u i njegovim državama članicama: Rusija posljednjih nekoliko nedjelja iz temelja i suštinski dovodi u pitanje bezbjednosni poredak koji u Evropi vlada od kraja Hladnog rata. U svojoj internacionalnoj autroprezentaciji, Rusija sebe predstavlja kao ugroženu državu kojoj su hitno potrebne „bezbjednosne garancije“ Zapada. Kremlj svjesno cilja ka promjeni definicije bezbjednosnih garancija. O neophodnosti takvih garancija se govori - od pregovora o Sporazumu o neširenju nuklearnog oružja 1968. godine - u smislu zaštite država bez nuklearnog oružja a ne država koje imaju nuklearno oružje.

Danas Rusija posjeduje više nuklearnih bojevih glava nego tri NATO države koje imaju nuklearno oružje zajedno: SAD, Velika Britanija i Francuska. Moskva održava širok spektar nosača sistema za lansiranje na hiljade svojih atomskih bombi - od interkontinentalnih raketa, preko bombardera dugog dometa pa do nuklearnih podmornica. Rusija ima jednu od tri najmoćnije konvencionalne armije na svijetu i pravo veta u Savjetu bezbjednosti UN. To Rusku Federaciju čini jednom od vojno najbezbjednijih zemalja na svijetu.

Kremlj koristi regularne i neregularne trupe, kao i potencijal ruske nuklearne prijetnje, da vodi razne ratove i trajno okupira teritorije bivših sovjetskih republika. Ne samo u Istočnoj, već i u Zapadnoj Evropi i na drugim kontinentima, Kremlj bez pardona demonstrira svoje pretenzije na specijalna prava u realizaciji svojih interesa na suverenim teritorijama suverenih država. Zaobilazeći međunarodna pravila, ugovore i organizacije, Moskva lovi svoje neprijatelje širom svijeta. Kremlj pokušava da potkopa političke procese, vladavinu prava i društvenu koheziju u drugim zemljama, između ostalog, kampanjama mržnje i hakerskim napadima. Ovo posljednje se dešava djelimično u tajnosti, ali sa očiglednim ciljem da se ometa ili diskredituje demokratsko donošenje odluka u pluralističkim državama i posebno pokušava narušiti politički i teritorijalni integritet postsovjetskih tranzicionih država koje se nalaze u procesu demokratizacije.

Njemačka, kao najveća evropska ekonomska sila, u posljednje tri decenije posmatra ovu rusku aktivnost kritički, ali uglavnom neaktivno. U Republici Moldaviji, revizionistička politika Moskve počela je već 1992. godine, odmah nakon raspada SSSR-a, masovnom intervencijom 14. Ruske armije. Njeni ostaci su i dalje zvanično u Pridnjestrovlju, uprkos ponovljenim zahtjevima da se one povuku od strane demokratski izabranih moldavskih vlada i odgovarajućim obećanjima Kremlja. Savezna Republika Njemačka nije na odgovarajući način reagovala ni na ovo ni na druge brojne revanšističke avanture Rusije u postsovjetskom regionu i šire.

Štaviše: Berlin je svojom spoljnom i spoljnotrgovinskom politikom doprinio političkom i ekonomskom slabljenju istočnoevropskih država koje nemaju nuklearno oružje i geoekonomskom jačanju Rusije kao sve ekspanzivnije nuklearne supersile. Njemačka je 2008. odigrala ključnu ulogu u sprečavanju ulaska Gruzije i Ukrajine u NATO. S druge strane, njemačka savezna vlada je 2019. godine pokušala da rusku delegaciju ponovo progura u Parlamentarnu skupštinu Savjeta Evrope, iako Moskva nije ispunila i ne ispunjava nijedan od uslova za ovaj visoko simbolični akt.

Za ionako fragilne ukrajinsko-ruske odnose, puštanje u rad gasovoda Nord Stream 1 2011/12, koji je suvišan sa stanovišta isplativosti i energetske politike, bio je katastrofa. Retrospektivno se čini da je ovaj gasovod utabao put ruskoj invaziji na Ukrajinu dvije godine kasnije. Veliki dio postojećih gasnih transportnih kapaciteta između Sibira i EU nije iskorišćen 2021. godine. Ipak, SR Njemačka se sada priprema da otvaranjem gasovoda Nord Stream 2 potpuno eliminiše jedinu preostalu ekonomsku polugu Ukrajine prema Rusiji.

Ekonomske sankcije EU protiv Moskve iz 2014. bile su blage i nisu adekvatan odgovor na sve agresivniji kurs Kremlja. Iz pozadine specijalnih njemačko-ruskih odnosa, nemačka razvojna, kulturna i obrazovna saradnja sa Ukrajinom, Gruzijom i Moldavijom stvara utisak trgovine indulgencijama berlinske ostpolitike. To ne umanjuje značaj ozbiljnih grešaka u politici Njemačke prema Rusiji, poput poziva Putinu da govori u Bundestag 2001. ili modernizacijskog partnerstva iz 2008. Ovi i slični njemački koraci, na pozadini postojanja nepozvanih i nepoželjnih ruskih trupa tada i sada u Moldaviji i Gruziji, sugerišu postojanje specijalnih prava Moskve u postsovjetskom prostoru.

U svjetlu prethodnih 20 godina pasivnosti njemačke politike prema ruskom neoimperijalizmu, Putinov napad na Ukrajinu 2014. izgleda kao bukvalno njena logična posljedica. Popularna berlinska formula „približavanje kroz preplitanje” dobila je tragikomično značenje: došlo je do geografskog približavanja ruskih dominiona granicama EU.

Kremlj sada takođe dovodi u pitanje politički suverenitet zemalja poput Švedske i Finske. Rusija poziva na zabranu mogućeg budućeg članstva u NATO-u ne samo za postsovjetske, već i za skandinavske države. Kremlj zastrašuje cijelu Evropu „vojno-tehničkim” reakcijama ako NATO - prema Putinovim riječima - ne odgovori „odmah” na dalekosežne ruske zahtjeve za revizijom evropskog bezbjednosnog poretka. Rusija prijeti eskalacijom rata ako ne dobije „bezbjednosne garancije“ - drugim riječima: ovlašćenja Kremlju da suspenduje međunarodno pravo u Evropi.

Na pozadini ovakvih preokreta, Njemačka bi konačno trebalo da napusti svoj Sonderweg (posebni put) u ostpolitici, koji se kao takav ne doživljava samo u Centralnoj i Istočnoj Evropi. Zločini nacističke Njemačke na teritoriji današnje Rusije od 1941. do 1944. godine nisu pogodni da opravdaju njemačku nevoljnost da reaguje na revanšizam i nihilizam Kremlja u odnosu na međunarodno pravo. Pogotovo ne kada je - kao u slučaju Ukrajine - riječ o ruskoj invaziji na međunarodno priznatu teritoriju druge nacije koja je bila žrtva nekadašnjih njemačkih ekspanzionističkih nastojanja. Ne smije se prihvatiti kontinuirano demonstrativno kršenje osnovnih principa UN-a, OEBS-a i Savjeta Evrope u Istočnoj, a sada i Sjevernoj Evropi. Principa koje je i Moskva zvanično prihvatila.

Politika SR Njemačke prema Rusiji mora biti fundamentalno korigovana. Dalje, čisto verbalne ili simbolične reakcije iz Berlina na ruske revizionističke avanture će, kao i u prošlosti, samo inspirisati Kremlj na dalje eskapade. Kao ključna zemlja EU, NATO-a i zapadne zajednice vrijednosti, Njemačka snosi posebnu odgovornost.

U interesu međunarodne bezbjednosti, evropskih integracija i zajedničkih normi, Berlin mora konačno da zatvori jaz između svoje javne retorike i stvarne prakse u Istočnoj Evropi. To bi trebalo da bude izraženo nizom paralelnih i konkretnih mjera političke, pravne, diplomatske, civilnodruštvene, tehničke i ekonomske prirode. Njemačka je glavni trgovinski, naučno-istraživački i investicioni partner i za Rusiju i za zemlje Istočnog partnerstva EU, kao i vodeća sila u Evropskoj uniji. Ona ima više, u određenim oblastima daleko više, mogućnosti da interveniše nego većina drugih zapadnih zemalja. Ovo se odnosi i na obuzdavanje i sankcionisanje Rusije i na podršku državama koje je Moskva raskomadala i ugrožava. Berlin mora da svoju ljeporječivost proprati daleko efikasnijim činjenjem nego do sada.

Autor i inicijator - dr Andreas Umland analitičar Stokholmskog centra za istočnoevropske studije, Švedski institut za međunarodne poslove

Potpisnici:

• Dr. Hannes Adomeit, Senior Fellow at the Institute for Security Policy at Kiel University (ISPK)
• Dr. Vera Ammer, Member of Memorial International’s Board and the Democratic Ukraine Initiative, Euskirchen
• Dr. Oesten Baller, legal scholar, Professor, and Chairman of the NGO German-Ukrainian School of Governance, Berlin
• Volker Beck, MP in 1994-2017, Associate Lecturer at the Center for Religious Studies (CERES), University of Bochum
• Dr. Carl Bethke, Research Fellow at the Chair of Eastern and Southeastern European History, Leipzig University
• Dr. Florian Bieber, Professor and Director of the Center for Southeast European Studies, University of Graz
• Dr. Katrin Boeckh, Professor and Research Fellow at the Leibniz Institute for East and Southeast European Studies (IOS), Regensburg
• Dr. Falk Bomsdorf, legal scholar, Head of the Moscow Office of the Friedrich Naumann Foundation in 1993-2009, Munich
• Dr. Karsten Brüggemann, Professor of Estonian and General History, University of Tallinn, Estonia
• Dr. Martin Dietze, publicist and First Chairman of the German-Ukrainian Cultural Association, Hamburg
• Dr. Jörg Forbrig, Director for Central and Eastern Europe, German Marshall Fund of the United States, Berlin
• Dr. Annette Freyberg-Inan, Professor of International Relations Theory, University of Amsterdam
• Dr. Angelos Giannakopoulos, DAAD Associate Professor of German and European Studies, Kyiv-Mohyla Academy, Ukraine
• Dr. Anke Giesen, Member of the Boards of Memorial International and Memorial Deutschland, Berlin
• Witold Gnauck, historian, Managing Director of the German-Polish Science Foundation, Frankfurt (Oder)
• Dr. Gustav C. Gressel, Senior Policy Fellow at the Wider Europe Program, European Council on Foreign Relations, Berlin
• Irene Hahn-Fuhr, political scientist, Member of the Executive Board of the Center for Liberal Modernity (LibMod), Berlin
• Ralph Hälbig, cultural scientist, freelance journalist at ARTE & MDR, and operator of the website “Georgia & South Caucasus,” Leipzig
• Dr. Aage Ansgar Hansen-Löve, until 2013 Professor of Slavic Philology, Ludwig Maximilian University, Munich
• Rebecca Harms, MEP in 2004-2019, former Chairwoman of the EU Delegation to the Parliamentary Assembly EURO-NEST, Wendland
• Ralf Haska, Foreign Pastor of the German Lutheran Church (EKD) in Kyiv 2009-2015, Marktleuthen
• Dr. Guido Hausmann, Professor and Head of the History Department, Leibniz Institute for East and Southeast European Research (IOS), Regensburg
• Jakob Hauter, political scientist, doctoral student at the School of Slavonic and East European Studies (SSEES), University College London
• Dr. Richard Herzinger, freelance publicist, book author, and operator of the website “hold these truths,” Berlin
• Dr. Maren Hofius, Research Fellow at the Department of Social Sciences, University of Hamburg
• Dr. Mieste Hotopp-Riecke, Director of the Institute for Caucasica, Tatarica and Turkestan Studies (ICATAT), Magdeburg-
• Dr. Hubertus F. Jahn, Professor of the History of Russia and the Caucasus, University of Cambridge, England
• Dr. Kerstin Susanne Jobst, Professor of East European History, University of Vienna
• Dr. Markus Kaiser, social scientist, President of the German-Kazakh University (DKU) of Almaty in 2015-2018, Constance, Germany
• Dr. Christian Kaunert, Professor of International Security and holder of the Jean Monnet Chair, Dublin City University, Ireland
• Dr. Sarah Kirchberger, Department Head at the Institute for Security Policy at Kiel University (ISPK)
• Nikolai Klimeniouk, journalist and Head of the Initiative Quorum Program at the European Exchange NGO, Berlin
• Gerald Knaus, Karl Carstens Award Winner of the Federal Academy for Security Policy (BAKS) and Chairman of the European Stability Initiative, Berlin
• Dr. Gerd Koenen, historian, publicist, and author of books including “The Russia Complex: The Germans and the East 1900-1945,” Frankfurt (Main)
• Peter Koller, Managing Director of the Bahnagentur Schöneberg and author of books including “Ukraine: Handbook for Individual Discoveries,” Berlin
• Dr. Joachim Krause, Professor, and Director of the Institute for Security Policy at Kiel University (ISPK)
• Cornelius Ochmann, political scientist, Managing Director of the Foundation for German-Polish Cooperation, Warsaw/Berlin
• Dr. Otto Luchterhandt, former Professor of Public Law and East European Law, University of Hamburg
• Dr. Carlo Masala, Professor for International Politics, University of the Federal Armed Forces, Munich
• Markus Meckel, GDR Foreign Minister in 1990, MP in 1990-2009, and German Council Chairman of the Foundation for German-Polish Cooperation, Berlin
• Johanna Möhring, Research Fellow at the Henry Kissinger Chair for Security and Strategic Studies, University of Bonn
• Dr. Michael Moser, Professor of Slavic Linguistics and Textual Philology, University of Vienna
• Andrej Novak, political scientist, co-founder of the Alliance for a Free Democratic Russia as well as of “Russia Uncensored Deutsch,” Nuremberg
• Barbara von Ow-Freytag, political scientist, Member of the Board of the Prague Civil Society Centre
• Dr. Susanne Pocai, historian, book author, and staff member of the Faculty of Life Sciences, Humboldt University, Berlin
• Ruprecht Polenz, MP in 1994-2013, since 2013 President of the German Association for East European Studies (DGO), Münster
• Dr. Detlev Preusse, political scientist, book author, and former Head of the Foreigner Support Program of the Konrad Adenauer Foundation, Hamburg
• Manfred Quiring, book author and former Russia correspondent of the “Berliner Zeitung,” “Die Welt,” and “Zürcher Sonntagszeitung,” Hohen Neuendorf
• Waleria Radziejowska-Hahn, Member of the Advisory Board and former Managing Director of the Lew Kopelew Forum, Cologne
• Dr. Oliver Reisner, Professor of European and Caucasian Studies, Ilia State University, Tbilisi, Georgia
• Dr. Felix Riefer, political scientist, book author, and Member of the Advisory Board of the Lew Kopelew Forum, Bonn
• Christina Riek, translator-interpreter, project coordinator, and Member of the Board of Memorial Deutschland, Berlin
• Dr. Stefan Rohdewald, Professor of Eastern and Southeastern European History, Leipzig University
• Dr. Grzegorz Rossoliński-Liebe, Research Fellow at the Department of History and Cultural Studies, Free University of Berlin
• Sebastian Schäffer, political scientist, book author, and Managing Director of the Institute for the Danube Region and Central Europe (IDM), Vienna
• Stefanie Schiffer, Managing Director of the NGO European Exchange and Chairwoman of the European Platform for Democratic Elections (EPDE), Berlin
• Dr. Frank Schimmelfennig, Professor of European Politics, Swiss Federal Institute of Technology (ETH), Zurich
• Dr. Karl Schlögel, until 2013 Professor of East European History, European University Viadrina, Frankfurt (Oder)
• Winfried Schneider-Deters, economist, book author, and Head of the Kyiv Office of the Friedrich Ebert Foundation in 1995-2000, Heidelberg
• Werner Schulz, MP in 1990-2005, MEP in 2009-2014, former Vice-Chairman of the EU-Russia Parliamentary Cooperation Committee, Kuhz
• Dr. Gerhard Simon, former Professor at the Department of East European History, University of Cologne
• Dr. Susanne Spahn, historian of Eastern Europe, publicist, and Associate Researcher at the Vilnius Institute of Policy Analysis (VIPA), Berlin
• Dr. Kai Struve, Associate Professor and Research Fellow at the Institute of History, University of Halle-Wittenberg
• Dr. Ernst-Jörg von Studnitz, Ambassador of the Federal Republic of Germany to the Russian Federation in 1995-2002, Königswinter
• Dr. Sergej Sumlenny, political scientist, book author, and head of the Kyiv Office of the Heinrich Böll Foundation in 2015-2021, Berlin
• Dr. Maximilian Terhalle, Lieutenant Colonel (res.), Visiting Professor at LSE IDEAS, London School of Economics and Political Science
• Dr. Stefan Troebst, until 2021 Professor of East European Cultural History, Leipzig University
• Dr. Frank Umbach, Head of Research at the European Cluster for Climate, Energy and Resource Security (EUCERS), University of Bonn
• Dr. Andreas Umland (initiator/editor), Analyst at the Stockholm Centre for Eastern European Studies, Swedish Institute of International Affairs (UI)
• Dr. Elisabeth Weber, literature and theater scholar, Member of the Advisory Board of the Lew Kopelew Forum, Cologne
• Dr. Anna Veronika Wendland, Research Fellow at the Herder Institute for Historical Research on East Central Europe, Marburg
• Dr. Alexander Wöll, Professor of Culture and Literature of Central and Eastern Europe, University of Potsdam
• Dr. Susann Worschech, Research Fellow at the Institute for European Studies, European University Viadrina, Frankfurt (Oder)

(Die ZEIT)

Prevod: Mirko Vuletić