Iz dosadašnje opozicione rasprave o nastupu na predstojećim predsjedničkim izborima mogu se izvući dva zaključka. Prvo, da se sve opozicione partije slažu u procjeni da bi zajednički predsjednički kandidat opozicije imao najviše šanse da na izborima pobijedi kandidata vladajuće koalicije. Drugo, da je izvjesno da se oko takvog kandidata opozicione partije neće dogovoriti, zato što su njihovi uslovi međusobno isključivi. Postoji li ličnost koja glasno podržava članstvo u NATO-u, a da je po tome pitanju tiha, koja identitetske teme bojkotuje, a da o njima ima jasan stav, stranačka, a nestranačka, prekaljena, a nepotrošena, deklarisano opoziciona, a da je u proteklih pola godine neko od kolega nije proglasio lažnom opozicijom? Pošto takva oksimoronska pojava ne postoji, traganje za kadrovskim rješenjem problema opozicionog jedinstva unaprijed je osuđeno na neuspjeh.
Da li to znači da je dogovor oko zajedničkog predsjedničkog kandidata opozicije nemoguć, to jest, da će se opozicione partije svjesno odreći prilike koja, po njihovim sopstvenim procjenama, daje najbolje šanse za pobjedu? Da, ali samo ako pretpostavimo da su stranački organi jedini mogući donosioci političkih odluka i da je iznenadni pronalazak ex machina ujedinitelja jedini mogući način da do dogovora dođe.
Možda je vrijeme da promijenimo pristup i pokušamo nešto novo?
Značajan dio nas, opozicionih glasača, ne dijeli ideološku rigidnost partija koje podržavamo. Crvene linije koje povlače SDP, DF, URA i Demokrate u većini slučajeva nisu naše crvene linije. To što će stranka za koju smo glasali određenog kandidata podržati, a drugi joj biti neprihvatljiv, ne obavezuje nas da bespogovorno slijedimo stranački stav. Shodno tome, to što opozicioni lideri ne mogu da se dogovore oko zajedničkog kandidata ne znači da mi, opozicioni glasači, ne bismo mogli da postignemo konsenzus. Uostalom, zar to nije svrha predstojeće izborne rabote? Ko god bili predsjednički kandidati, za njih neće glasati političke partije, nego mi, građani sa pravom glasa. Opozicione partije i postoje zato što smo im mi, glasači, na prošlogodišnjim parlamentarnim izborima ukazali povjerenje. Prema tome, pošto opozicioni lideri i njihove partijske centrale po svoj prilici ne uspijevaju da se usaglase oko zajedničkog predsjedničkog kandidata , bilo bi pošteno, zrelo i mudro kada bi nam, za promjenu, naši politički predstavnici uzvratili ukazano povjerenje i dopustili nama, njihovim glasačima, da učestvujemo u odlučivanju.
Kako? Održavanjem direktnih unutaropozicionih izbora, po principu postojećih predsjedničkih izbora, na kojima bi pravo glasa imali svi potpisnici podrške jednoj od opozicionih listi na prošlogodišnjim parlamentarnim izborima (Demokrate, DF, Koalicija URA/Demos/SNP i SDP), kao i svi registrovani članovi navedenih grupacija. Zainteresovani kandidati takmičili bi se na tim izborima za podršku natpolovične većine izašlih glasača, a pobjednik bi postao zajednički predsjednički kandidat opozicije. Svi učesnici ovakve unutaropozicione trke obavezali bi se da će, u slučaju neuspjeha, na predsjedničkim izborima podržati kandidaturu prvoplasiranog kandidata .
Na predloženim unutaropozicionim izborima pravo glasa imalo bi oko 45.000 registrovanih glasača. Ova demografija je tzv. baza opozicione podrške - bez tih glasova, ni jedan opozicioni kandidat na predsjedničkim izborima nema šta da traži. Mali dio ove populacije čine tzv. “partijski vojnici” - sve opozicione partije zajedno nemaju više od 7-8 hiljada aktivnih članova - što će reći da se, mahom, radi o građanima koji nisu vezani za stranačke strukture, čija je opoziciona orijentacija dovoljno čvrsta da javno podrže neku od opozicionih grupacija. Ti glasači nipošto nisu bezglava partijska dugmad, već ideološki raznolika grupa relativno autonomnih pojedinaca čije odluke ne zavise od partijske direktive. Sasvim je moguće da bi neki potpisnici podrške listi koalicije “Ključ” danas podržali kandidaturu lidera Demokrata, ili da jedan dio potpisnika podrške listi DF-a ne bi glasao za Frontovog predsjedničkog kandidata . Shodno tome, nijedna pojedinačna politička grupacija ne bi mogla da jednostrano odredi izborni rezultat. Zato bi unutaropozicioni izbori na jedinstven način potvrdili sposobnost kandidata da ostvari podršku širokog spektra opoziciono nastrojenih glasača - da jednima bude prvi izbor, drugima prihvatljiv, trećima podnošljiv. Bez te sposobnosti, potencijalni opozicioni ujedinitelj svakako nema šanse da pobijedi na predsjedničkim izborima.
Pobjeda na unutaropozicionim izborima dala bi predsjedničkom kandidatu opozicije legitimitet koji ni procjene analitičara ni sondaže ne mogu da daju. Umjesto uzaludne potrage za ujediniteljem čija bi kandidatura bila po mjeri svih opozicionih partija, unutaropozicioni izbori proizveli bi kandidata iza koga bi, po osnovnom principu predstavničke demokratije, opozicione stranke bile dužne da stanu.
Ako opozicioni prvaci traže način da animiraju biračko tijelo u toku predsjedničke kampanje, organizacija unutaropozicionih izbora bila bi im najefektniji ostvarivi mehanizam - ljudi, u principu, dobro reaguju kada osjete da imaju udjela u odlučivanju. Ako opozicione partije zaista vjeruju u uspjeh zajedničke kandidature, unutaropozicioni izbori bili bi prilika da, u saradnji sa svojim glasačima, identifikuju neosporno najpodobnijeg kandidata . Štaviše, unutaropozicioni izbori predstavljali bi svojevrstan demokratski pomak čiji značaj nadilazi trenutnu izbornu kombinatoriku. Naime, bili bi to prvi fer i slobodni izbori u istoriji crnogorskog višepartizma.
Autor je magistrand filozofije na Univerzitetu u Edinburgu
Bonus video:
