Svima su usta puna Zapada. Kada se ta riječ upotrebljava na način kako se to čini danas, postaje jasno da je to jedna od onih riječi koje nadilaze sopstveni semantički opseg. Hoću reći, pored političkog i kulturnog sloja značenja, postoji i presudan je čak, jedan sasvim ličan odnos - projektovanja i psihološkog sjenčenja. Ličnog uvjerenja. A to može značiti mnogo toga - od frustracije i straha do euforije ili razočarenja. Silazak u zonu ličnoga olako pretvori čovjeka u pukog navijača, koji obično papagajski uporno ponavlja besmisene parole. A to nije put do bilo kakve spoznaje ili autentičnosti.
I kada Putin prijeti atomskim bombama, nekome je “kriv” Zapad. Jer je, čuješ, molim te, naljutio ruskog cara. “Samo je sunce veće od ruskog cara”, znate onu slavnu rečenicu najslavnijeg Crnogorca. Koliko god bila riječ o diplomatsko-ulizičkoj izjavi ona i danas odjekuje u mnogim crnogorskim glavama. I srcima, još više.
Ali, da vidimo, što znači Zapad? Kada o tome govori Putin ili De Gol (“Evropa, od Atlantika do Urala”), ili filozof istorije Tojnbi? Koliko je pametno Evropu posmatrati odvojeno od dvije njene uzbudljive istorijske ekstenzije, istočne i zapadne - Rusije i Amerike.
Odnos Rusije i Zapada, istorijski i politički gledano, nije baš jednostavan kako žele predstaviti današnji mrzitelji Zapada. Niti je taj odnos jednoznačan, kako izgleda iz aktuelnih priča. Sadrži mnogo više slojeva nego što mogu podnijeti političke parole ovoga ili onoga tipa.
Zanimljiv je, u ovom kontekstu stav koji Tojnbi izlaže u Istraživanju istorije. Po njemu, najuspješnija vesternizacija (uz japansku) upravo je ruska. On je komunizam vidio kao završno sredstvo te vesternizacije. Obje vesternizacije, ni ruska ni japanska, nisu podrazumijevale mehaničko slijeđenje uzora, već neku vrstu civilizacijskog amalgama koji je proširio duh Zapada. Na sličan način kako se helenizam širio poznatim svijetom nakon Aleksandra.
Prisustvo (i tmurna dominacija) antizapadnjačkog diskursa na našim prostorima nije od juče.
Zenitizam Ljubomira Micića bio je histerično protiv Zapada (što god to značilo), a nakazna figura “barbarogenija” kreirana je u tom duhovnom ambijentu. I ako je kod Micića tu bilo i mnogo filozofsko - umjetničke poze, oni koji su prihvatili taj duh bili su lišeni sličnih “finesa” i sve su shvatili krajnje bukvalno.
Antizapadnjaštvo kod Dostojevskog i ruskih slovenofila nesumnjivo je bila opaka inspiracija za čitav niz epigona koji su, prirodno, taj diskurs samo banalizovali i radikalizovali.
Iako CG bije glas da ima samo Sjever i Jug, tada su ovdje postojale samo dvije strane svijeta - Istok I Zapad. Ipak, utisak je da je antizapadnjaštva manje bilo u vrijeme komunizma nego danas. To ideološko zastranjivanje iz današnje vizure djeluje folklorno i gotovo benigno kada se uporedi sa aktuelnim razularenim antizapadnjaštvom.
Anizapadnjački diskurs je kod nas po pravilu - glup, falsifikujući, u funkciji okamenjavanja duha despotije i politički iracionalan.
Ali, koji je smisao antizapadnjaštva u CG danas? Možda u pobrojanim kvalifikacijama i leži odgovor. Ili je to danas u CG politički program, i to - uticajan?
Neki dan sam vidio da novinar (navodno iz Politike?) u tv emisiji priča o tome da se na Zapadu već dugo pravi virus koji pogađa samo ruski DNK. Kao da takvo što postoji. Kada bi neko i pokušao da mu objasni da DNK nema, niti poznaje kategoriju nacije, siguran sam da bi se samo nasmiješio onim posebno iritantnim osmijehom (model: Nemojte da ste naivni) ljudi koji vjeruju da posjeduju “tajna” i “veća znanja” od drugih. Dakle, ako je riječ o novinaru, koji bi trebao spadati u informisaniji dio jednog društva, zamislite što se sve drugdje može čuti. Ili, ne morate da zamišljate - samo oslušnite.
Bonus video:
