Na nedavnom Sajmu knjiga u Podgorici pojavila se, pomalo misteriozno, knjiga “Protokoli sionskih mudraca”. Knjiga je isto tako misteriozno nestala. Bilo je i reakcija na podgoričko pojavljivanje ove široko poznate knjige u svjetu, manje - više adekvatnih, mada i onih drugih, već viđenih na domaćoj sceni gdje se neumorno vreba prilika za otkriće nekog novog - starog domaćeg neprijatelja. U žestini domaće borbe izgleda je zaboravljeno kako je knjiga stigla i otišala sa sajma.
Pritom je izmakao i važan podatak da u našoj istoriji, sve do današnjeg dana, srećom nismo imali otvoreno i “jevrejsko pitanje”, niti javne pojave antisemitizma, istina uz manje izuzetke, na što ćemo se osvrnuti nekom drugom prilikom.
Izostalo je podsjećanje i na pojavu objavljivanja mračnih knjiga sa negativnom ulogom u istoriji da bi se upravo pokazala njihova ništavnost. Valjda se jedino tako može objasniti činjenica da se u socijalističkoj Jugoslaviji lako mogla nabaviti jedna druga knjiga rasističkog sadržaja, pod naslovom “Moja borba”, autora Adolfa Hitlera.
Pošto je u crnogorskoj javnosti pokrenuto pitanje kako je pomenuta knjiga stigla na sajam bez mnogo objašnjenja o samom tekstu, o tom dugom životu jednog mračnog falsifikata, pokušavam ovim redovima da elementarno objasnim nastajanje, ciljeve i ulogu sa istorijskim posljedicama rukopisa sa više naslova, na kraju pod imenom - “Protokoli sionskih mudraca”.
Antisemitski falsifikat o jevrejskoj zavjeri
Nastajanje i trajanje “Protokola sionskih mudraca”, jednog od najmisterioznijh tekstova koji su se pojavili u istoriji, se može sagledavati u više čudovišnih dimenzija.
Naime, ova planirana proizvodnja mržnje koja je u jednom istorijskom trenutku značajno doprinjela i stradanju miliona ljudi i to u najstrašnijim uslovima koncentracionih logora, iznova zahtijeva objašnjenja - kako je tekst nastao, kako su mračne poruke sprovođene u život, kako je distribuiran…
Pritom treba dodati da se o ogromnoj distribuciji “Protokola”, koja se u kvantitativnom smislu mjere sa izdanjima Biblije, ne može govoriti samo u prošlom vremenu. Ovaj rukopis nastavlja svoj život ponovnim objavljivanjima kružeći po starim i novim prostorima.
Zato se nastanak navodnog dokumenta o jevrejskoj zavjeri se još proučava, misterije još privlače pažnju, uprkos sada već prilično pouzdanim saznanjima o operaciji i autorima ove falsifikovane priče.
Posebno je značajno proučavanje društvenih konteksta plodnih za širenje jedne takve tvorevine. Zapravo teško bi se bez postojanja, prije svega posebne društvene klime, pa tek onda galerije opskurnih ličnosti tajnih policija, plaćenih sastavljača dosijea, zavjerenika, atentatora, navodnih mističara - mogao proizvesti rezultat sa tako širokim i tragičnim istorijskim posljedicama.
U svakom slučaju, konspirativna političko - obavještajna akcija je proizvela ne samo rukopis nego i planirane efekte. I to u nekoliko faza.
Prva, je proizvodnja teksta u primarnoj organizaciji “tajnih službi i policije najmnje tri različite zemlje” (kako smatra Umberto Eko u predgovoru knjige “Tajna” Vili Ajznera), uz obilato korišćenje literalno pamfletskih izvora iz takođe više zemalja.
Druga faza je nevjerovatno brza distibucija “Protokola”, naročito u Evropi i SAD. U profetskom karakteru rukopisa, u formi predviđanja poput Nostradamusovih priča ljudi su znatiželjno čitali ponuđeno misteriozno štivo. Zapravo u poremećenoj duhovnoj klimi publika je čitala ono što je željela da čita.
I treći, najtragičniji čin počinje usponom nacizma i dolaskom Hitlera na vlast kada knjiga, tada već u distribuciji skoro dvije decenije, doživljava svoju novu mladost. Nacistička ideologija je vidijela u velikoj zavjeri koja je “otkrivena u “Protokolima”, neku vrstu tajnog rada “židovske internacionale”, što će Hitlera dovesti između ostalog i do zaključka da su boljševizam i judaizam ista realnost.
Uspon antisemitizma je stalno proizvodio nove “dokaze” o tkz. jevrejskoj zavjeri, koji su išli do tvrdnje su su ideje iz “Protokola” zapravo dio radnih materijala sa Prvog kongresa sionista u Bazelu 1897.
Približavanje i početak Drugog svjetskog rata su označavli i početak realizacije nacističkog “konačnog rješenja” koje je, savim izvjesno, bilo inspirisano i idejama ove otrovne antisemitske knjige.
Zbog isprepletanosti mnogih faktora od istorijskih i onih političkih u operativnom obliku sve do psiholoških u individualnom i kolektivnom smislu, neophodnoj demistifikaciji “Protokola” su jednako doprinjeli istoriografski radovi i književna ostvarenja.
Istoriografska otkrića o pozadini antisemitske knjige
Jedan od paradoksa narativa o tajnama “Protokola” se ogleda u tome da istoriografski radovi, zapravo otkrivene činjenice nerijetko djeluju kao plod jake književne imaginacije. Dok recimo književna djela, posebno roman Umberta Eka “Praško groblje”, liče na istorijsku prozu nekog realističkg pravca.
Najprije treba podsjetiti da serija pamfleta i različitih falsifikata o negativnom mitu Jevreja, “sinovima pakla” imaju svoju dugu, vjekovnu istoriju. Sijanje mržnje je dolazilo iz radova kako drugih religija tako i tkz. laičkog svijeta. Posebno su potencirane navodne jevrejske zavjereničke namjere da pokore svijet. Iza svake revolucije, recimo onih u 19. vijeku i kasnije, atentata na vladare i drugih značajnih političkih događaja krila se navadna judeo-masonska zavjera.
Očigledno je da “Protokole sionskih mudraca” treba sagledavati kao nastavak, možda kulminaciju duge antisemitske tradicije. Moguće da je bilo i mračnijih falsifikata, ali “Protokoli” brojem izdanja i naročito posljedicama koje su izazvali, su nadmašili sve prethodne antisemitske konstrukcije.
I na bazi saznanja poznatih istraživača “Protokola”, recimo Francuza Pier-Andre Taguiefa, Britanca Normana Kona, Italijana Serđa Romana i Ćesara G. De Mikelisa - u najkraćem provjerene činjenice ukazuju na sljedeće:
da je jedna knjiga koja se pojavila 1905. u Rusiji, od svega stotinka strana, poslije završetka Prvog svjetskog rata, preciznije između 1919. i 1921. godine doživjela izuzetnu izdavačku ekspanziju u Evropi i SAD. U Njemačkoj je objavljena 1919. da bi već sljedeće godine doživjela još četiri izdanja. Iste 1919. knjiga je objavljena u Poljskoj. U Velikoj Britaniji i SAD knjiga je objavljena 1920, od više izdavača. U Francuskoj u periodu 1919-21. objavljena su tri izdanja, da bi se knjiga u Italiji pojavila po prvi put 1921. Ista knjiga se pojavljivala pod različitim naslovima.
U njemačkoj verziji naslov je glasio “Tajne sionskih mudraca”, na engleskom jeziku “Jevrejska opasnost”. “Protokoli sionskih mudraca” ili “Protokoli svjetske revolucije”. Među više naslova na francuskom je jedan glasio “Jevrejsko-masonska opasnost”. Italijanski naslov je bio “Jevrejska internacionala. Protokoli starih sionskih mudraca”. I naslov poljskog izdanja je glasio dosta konspirativno, ali i operativno: “Pažnja!! Pročitaj i proslijedi, 1897-1920”.
Pored prevodioca u knjizi je stajalo ime izdavača, dakle ime Sergej Nilus, ruskog mističara.
Protokoli su napisani u prvom licu i sastoje se od 24 poglavlja. U njima jedan član jevrejske zajednice, zapravo sionskih mudraca, na nekom tajnom skupu obrazlaže ciljeve i precizno razrađen strateški plan zavjere koja će Jevrejima donijeti dominaciju nad cjelim svjetom. Iz teksta se ne može do kraja zaključiti mjesto ni identitet učesnika tog konspirativnog sastanka. U komplementeranoj antisemitskoj literaturi će se “otkriti” i mjesto konspirativnog sastanaka.
Ne male misterije ostaju i o tome kada je prvi put objavljena ova knjiga. Zvanično, Nilusova knjiga je prošla rusku cenzuru i objavljena 1905. godine, mada se zna da su verzije istog teksta antisemitskog karaktera objavljene nekoliko godina prije i to pod različitim naslovima. Jedna Nilusova verzija je imala naslov “Veliko u malom”. Verzije u izdanju ruskih antisemita Kruševana i Butmija su smatrane nedovoljno sređene i pojavile su se prije uređenog izdanja “erudite” Nilusa koje će doživjeti prevode na mnoge strane jezike, čime zapravo počinje duga istorija ovog falsifikata.
Riječi napisane 1905. u Nilusovoj knjizi, a naročito poslije Prvog svjetskog rata, dakle 1919. i 1920. ne malom broju ljudi, posebno u propagandnoj atmosferi tek završenog ratnog konflikta, izgledale su proročanski. Upravo je 1905. u Petrovgradu pokušana revolucija sa prvim sovjetima u Rusiji koju je predvodio Trocki. “Mlado-turskom revolucijom” 1908. u Carigradu je instalirana nova vlast koja podstiče na svoj način revolucionarne promjene.
Marta 1917. revolucija u Rusiji je označila kraj vjekovne imperije sa dinastijom Romanov na čelu. Za predsjednika privremene vlade Kerenskog se govorilo da je iz jevrejske porodice Adler, prije nego što je uzeo rusko prezime po očuhu. To je bio samo uvod u nešto kasniji dolazak, oktobarskom revolucijom, boljševika na vlast među kojima su mnogi bili Jevreji pod imenima Trocki, Kamenjev, Zinovjev, Radek, Litvinov… Italijanski istoričar i diplomata Serđo Romano u knjizi o Protokolima citira jedan američki izvor po kojem je u Savjetu narodnih komesara od 22 člana 17 bilo Jevreja.
Jevrejin je bio i Izrail Lazarevič Gelfand - Parvus finansijer revolucije, čovjek koji je uspio da kod njemačkog generalštaba aprila 1917, uoči boljševičke revolucije, dobije dozvolu za prolazak Lenjina specijalnim blindiranim vozom kroz njemačku teritoriju. Dakle, događaji u tom periodu ubrzavaju novu predrasudu i paradigmu tzv. Jevrejina - boljševika, kao dio planirane šire svjetske zavjere. Ali glavna hrana antisemitima se nalazila i u “dubljem tumačenju”, dakle da je jevrejska zavjera mnogo suptilnija i dubljih istorijskih korijena. Da se ona ne može svesti samo na revolucije, da su Jevreji u isto vrijeme revolucionari i bankari, komunisti i kapitalisti, da je njihov krajnji cilj zapravo osvajanje potpune dominacije u svijetu.
Upravo se takvom moći tumači još jedan događaj koji je na izvjestan način uticao na tok istorije, a dogodio se upravo iste 1917. godine.
Naime, 2. novembra te godine britanski ministar inostranih poslova Balfur je u javnom pismu saopštio pravo Jevreja “na svoj dom u Palestini” što se kasnije uzimalo kao legalan dokument za naseljavanje jevrejske zajednice na tom području, zatim i formiranje izraelske države.
Sve navedene, kao i neke druge, istorijske pojave postaju “proročanske potvrde” knjige - falsifikata koji se u ozbiljno poremećenom društvu uspona totalitarnih i rasističkih ideologija širio velikom brzinom. Tema jevrejske zavjere kojom se hoće pokoriti svijet je dorađivana u više verzija.
Paralelno sa izdavačkim usponom “Protokola sionskih mudraca” ista knjiga počinje postepeno da se dovodi u pitanje istraživačkim otkrićima koja će voditi otkriću pomenutog falsifikata.
Naime, neka otkrića počinju da odmotavaju priču o tome kako je nastala, s kojim ciljem ova vješto konstruisana antisemitska knjiga.
Radi se, prije svega, o dva teksta koji su nastali u drugim istoriskim epohama i kontekstima i koji su preuzeti, djelom i bukvalno prepisani u “Protokolima”.
Prilično je uzbudljiva priča o tome kako se došlo do ovih otkrića i što su zapravo sadžavali dva rukopisa, jedan na francuskom, drugi na njemačkom čiji će se djelovi naći u “orginalnoj” knjizi na ruskom jeziku, “Protokoli sionskih mudraca”.
Prvo otkriće koje je ušlo u trag izvorima falsifikata “ Protokola” se odvijalo ovako:
Iako je The Times samo godinu ranije potvrdio autentičnost “Protokola”, avgusta 1921. ovaj londonski list iz pera Filipa Grejvsa svog dopisnika iz Carigrada u nekoliko članaka opisuje saznanja koja bacaju nova svjetla na knjigu o “jevrejskoj zavjeri”. Izvještaj novinara Grejvsa u najkraćem ide ovako: njega jednog dana u Carigradu kontaktira ruski emigrant Raslovlev, bjelogardejac vojske Denikina i Vrangela u borbama građanskog rata u Rusiji protiv “crvenih” predvođenih Trockim. Raslovlev navodi britanskom novinaru da je u Carigradu sreo jednog drugog ruskog emigranta, bivšeg oficira Ohrane, carske tajne policije, od kojeg je kupio nekoliko knjiga.
Pažnju mu je tada privukla knjiga Francuza Žolija, zapravo pamflet napisan još 15. oktobra 1864. Naime, Raslovlev je uočio staru, jedva povezanu knjigu na kojoj je bilo samo utisnuto ime Žoli i zaključio da ona po sadržaju neodoljivo liči na “Protokole” koje je ranije čitao u predrevolucionarnoj Rusiji, zanimajući se tada za zavjere koje podstiču revolucionarne promjene.
Ruski bjelogardejac je računao na zainteresovanost The Times za ovu knjigu spreman da je ustupi za novčanu nadoknadu koju bi usmjerio za antiboljševičku borbu u Rusiji.
U redakciji The Times su mogućem otkriću iz Carigrada dali veliki značaj. Ali trebalo je sve provjeriti. Najprije, ko je Žoli, da li uopšte postoji njegova knjiga, pod kojim naslovom, konačno da li su “Protokoli” stvarno plagijat knjige o kojoj je riječ?
Nastavimo da pratimo dalje događaje, uz pomoć, makar na kratko, Danila Kiša.
”Jednog se dana u biblioteci Britanskog muzeja pojavljuju dva novinara sa šeširima nabijenim na oči kao u detektiva i sa Grevsovim pismom u džepu. Nije bilo ništa lakše nego, preko imena Žoli, doći do knjige koju su tražili. Tako su tajanstveni izvori Zavere (koja je, po gospođi Šišmarev, pisana na hebrejskom, rukom Ašera Ginzberga, a po princu Ževahovu direktno pod diktatom Nečastivog), posle dugih godina izišli na videlo”. (Danilo Kiš - “Knjiga kraljeva i budala”)
Dalje istorijske činjenice govore da poslije pronađene knjige Morisa Žolija nije billo teško naći dragocjena objašnjenja, prije svega ona koja su u vezi sa knjigom o jevrejskoj zavjeri. Naime, Žolijeva knjiga objavljena još 1864. pod naslovom Dialogue aux Enfers entre Montesquieu et Machiaveli (Razgovor u paklu između Monteskijea i Makijavelija) je bila osnova za plagijat “erudite” Nilusa, a u glavnoj režiji ruskih agenata tajnih carskih službi u Parizu.
Žolijev uzbudljiv i tragičan životni put je posebna priča, dobrim dijelom uslovljena njegovom knjigom o Monteskjeu i Makijaveliju koja je pisana u konspirativnom stilu, a protiv vlasti Napoleona III.
U svakom slučaju, veoma je lako utvrditi - o tome najubjedljivije pisao istoričar Norman Kon u svojoj knjizi “ Poziv na genocid” - da su znatni djelovi pomenute Žolijeve knjige bukvalno prepisani u plagijat “Protokola”.
Vremenom je otkriveno da je i jedan drugi rukopis bio od značaja prilikom konstruisanja falsifikata, odnosno mita o svjetskoj zavjeri Jevreja koja je navodno saopštena u tajanstvenoj noći na jevrejskom groblju u Pragu.
Radi se o romanu Hermana Gedšea, bivšeg službenika pruske pošte, kasnije novinara i pisca romana, pretežno senzacionalističkog karaktera i antisemitskih inspiracija. U jednom romanu objavljenom 1868. koji je potpisao pseudonimom “ser Džon Retklif” Gedše je čitavo poglavlje posvetio noćnom susretu Jevreja na praškom groblju, a upravo pod naslovom “Na jevrejskom groblju u Pragu”. Te misteriozne noći na praškom groblju govorima rabina, uz mnoge rituale simboličkog karaktera, je navodno skovana zavjera Jevreja, kao precizna strategija kako osvojiti svijet. Ovaj duboko konspirativni događaj na praškom groblju su neprimjećeno iza jednog groba posmatrale dvije osobe - jedan njemački naučnik i jedan pokršteni italijanski Jevrejin, kasnije “svjedoci” “rabinovog govora” i jevrejske zavjere. Oni su se, zatim, zakleli da će se borbiti protiv “đavolske jevrejske zavjere” čiji su bili svjedoci.
Očigledno, radovi Žolija i Gedšea su bili glavna osnova za rad na “Protokolima”.
Kod Žolija su se mogli naći dragocjeni pasaži o načinu kako osvojiti vlast i zadržati dominaciju, dok je Gedše svoj rad smjestio u kontekst apokaliptičkog proročanstva jevrejske zavjere.
Specijalizovanim falsifikatorima je je ostalo, da uz pažljivi nadzor agenata tajnih službi, znalačkim kompliacijama finalizuju dobijeni zadatak.
(Kraj naredne subote)
Bonus video:
